نمایش مبدأ برای حکم حکومتی (منابع مطالعاتی)

{{منابع مطالعاتی}}
[[حکم حکومتی]] یا '''احکام حکومتی'''، فرامین و احکامِ صادره از سوی ولی امر است. تدبیر والی از جمله ملزومات نظام اسلامی است که از سوی ولی امر به سبب مسائل مستحدثه صادر می‌شود. این تدبیر تا جایی پیش می‌رود که حکم حکومتی گاهی به تغییر، تبدیل و حتی به تعطیل حکم منجر می‌گردد. فقیهان جامع‌الشرایط از منظر بزرگان شیعه از مقام صادر کردن حکم حکومتی برخوردار هستند؛ ولی در گستره نفوذ حکم اختلافاتی وجود دارد.

سؤالاتی که در فقه معاصر به دنبال پاسخ آن هستیم: حکمی که بر همگان حتی مجتهدان دیگر نافذ و نقض آن حرام است، تنها حکم قضایی است یا شامل احکام ابتدایی نیز می‌شود؟ آیا حکم حاکم، مقید به چهارچوب‌های شرعی است؟

در این مقاله لیستی از منابع فقهی از جمله کتاب‌ها، مقاله‌ها، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابع که از منظر فقه معاصر به بررسی مسئله حکم حکومتی پرداخته‌اند، گردآوری شده است.

== کتاب‌ها ==
=== فارسی ===
# بررسی فقهی حکم حکومتی، زهره تورشیزی، تهران، انتشارات آموزشی تالیفی ارشدان، ۱۴۰۲ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/02/14020815130.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# گونه‌شناسی حکم حکومتی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب، سیدمرتضی رضوی، قم، انتشارات دژبرار، ۱۴۰۲ش.
# مبانی و اصول "فقه حکمتی":‌ ظوابط احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، قم، کتاب فردا، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400a05144.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# خاستگاه و مشروعیت احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، قم، کتاب فردا، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400930350.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# ماهیت و مناسبات احکام الهی و حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، قم، کتاب فردا، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400930351.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# نسبت احکام استنباطی و احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، قم، کتاب فردا، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400930352.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# جایگاه احکام حکومتی در فقه مذاهب و نظام حقوقی ایران، سجاد خاکسار، مرضیه حاجی رمضانی، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99229138.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# احکام حکومتی، سید امین میرزایی، حامد گومه‌ای، اکبر آقابابائیان، تهران، فانوس دنیا، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99410186.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# مجموعه مقالات فقه حکومتی: حکم‌رانی و زعامت، مجموعه مقالات، به کوشش محمدرضا منصفی، قم، مکث اندیشه، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99509917.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# تحلیل حکم حکومتی در فقه سیاسی، سید مهدی محمدی، تهران، فرزانگان دانشگاه، ۱۳۹۸ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98c12267.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# احکام حکومتی و ولایتی در اسلام، اسماعیل نیک‌فهم، تهران، آموزشی و پژوهشی بوعلی، ۱۳۹۸ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98631007.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# مصلحت و احکام حکومتی، مجید پورسهی، تهران، ندای مردم، ۱۳۹۸ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98409154.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# بررسی فقهی - حقوقی: امور حسبیه، مصلحت و احکام حکومتی، سید حسین هاشمی، تهران، نشر مجد، ۱۳۹۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97a02064.pdf صفحات ابتدایی کتاب]
# ضوابط احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، قم، کتاب فردا، ۱۳۹۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400a05144.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# حکم حکومتی در حج: پژوهشی فقهی پیرامون اعتبار حکم حاکم مخالف در امور حج، مهدی درگاهی و رضا عندلیبی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/95/95215166.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# حکم ثانوی و رابطه آن با حکم حکومتی، معصوم ایمانی، تهران، نشر بیکران دانش، ۱۳۹۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/95/95c15210.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# احکام حکومتی: چرایی، چیستی و چگونگی، اسماعیل پرور، قم، کتاب فردا، ۱۳۹۱ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/92/92215803.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# پژوهشی در احکام ولایی و حکومتی، اصغر خلیلی، قم، آشیانه مهر، ۱۳۹۱ش.
# احکام حکومتی، نعمت الله یوسفیان، قم، انتشارات زمزم هدایت، ۱۳۹۱ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/91/91419815.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه، محمد مؤمن، محقق محمدمهدی بهداروند، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۴ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/93/93b25822.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
# حکم حکومتی در سیره نظری و عملی امام خمینی (ره)، محمدابراهیم ساورسفلی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۴ش.
# حکم حکومتی و کارآمدی نظام سیاسی اسلام، سید علی ادیانی، آمل، نشر طالب آملی، ۱۳۸۱ش.
# فراتر از فتوا: جایگاه احکام حکومتی در حکومت دینی، شمس‌الله صفرلکی، قم، نشر عصمت، ۱۳۸۱ش.
# امام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحت، سید روح الله موسوی خمینی، تهران، مرکز نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۰ش.
# ملاکات احکام و احکام حکومتی، مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره)، ۱۳۸۰ش.

== مقاله‌ها ==
=== فارسی ===
#گستره صدور حکم حکومتی: مقارنه میان آرای امام خمینی و شهید صدر، مجید قربانعلی دولایی و مهلا ذوالفقاری کیان، پژوهشنامه متین، شماره ۹۷، ۱۴۰۱ش. [https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_164616_37f913c5630de37e78ce92873366e789.pdf مقاله را اینجا ببینید] 
# نقش احکام حکومتی در اداره جامعه اسلامی، اسماعیل پرور، [[دوفصلنامه مطالعات فقه سیاست]]، شماره ۱، دوره ۱، ۱۴۰۰ش. [http://journals.markazfeqhi.com/mfs/details/w23343 مقاله را اینجا ببینید]
#تحلیل حکم حکومتی در فقه سیاسی، عبدالزهرا عبیاتی، فصلنامه حقوقی قانون‌یار، دوره ۴، شماره ۱۵، پاییز ۱۴۰۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1656302596-10143-15-2.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
# تعزیرات منصوص شرعی در سایۀ حکم حکومتی، علی رضانژاد، محمد محسنی دهکلانی، فصلنامه مجله حقوقی دادگستری، شماره ۱۱۵، ۱۴۰۰ش. [http://www.jlj.ir/article_242910_afc32828171528897dd9571aa8c7fb33.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ماهیت راهبردی و مکانیزم تشخیص ِاحکام حکومتی از منظر امام خمینی ره، اصغرآفا مهدوی، مهدی نادری، فصلنامه راهبرد، شماره ۹۹، ۱۴۰۰ش. [http://rahbord.csr.ir/article_136497_422791545c7d8821bbd8c6d036d8e1d4.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نسبت‌سنجی «سیاست‌های کلی نظام» با «احکام حکومتی» از منظر فقه و حقوق، سید عباس موسوی و خیرالله پروین و سیدمحمدرضا موسوی جوردی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، دوره ۱۸، ۱۴۰۰ش. [https://enghelab.maaref.ac.ir/article-1-1964-fa.html&sw=%D9%81%D9%82%D9%87 از اینجا مقاله را بخوانید] 
#تدبیر ولایی و اطاعت از اوامر حاکم جامعه اسلامی در اجرای احکام حکومتی از منظر فریقین، زینب موسوی سادات و نسرین کریمی و سید محمد شفیعی مازندرانی، [[دوفصلنامه فقه مقارن]]، دوره ۹، شماره ۱۷، ۱۴۰۰ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_150153_45e30e3495ea7c6cbe7d0297c066400e.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
# سازوکارهای نظری برون‌رفت از چالش میان شریعت و قانون در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، نفیسه سادات قادری، علیرضا گلشنی، مسعود همت، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۶۴، ۱۴۰۰ش. [http://enghelab.maaref.ac.ir/article-1-1985-fa.html از اینجا مقاله را بخوانید.]
# مفهوم و گستره حکم حکومتی با تاکید بر مبانی نظری امام خمینی (ره)، حمال مؤمنی‌زاده، دوفصلنامه پانزده خرداد، سماره۶۳-۶۴، ۱۳۹۹ش. [http://iranemoaser.ir/wp-content/uploads/2021/05/63-64-113-137.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# گستره حکم حکومتی در حقوق عمومی جمهوری اسلامی ایران، احمد مرادپور، نشریه پژوهش ملل، شماره ۵۵، ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1607421726-10056-56-6.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نسبت‌سنجی حکم حکومتی با احکام اولیه و ثانویه الهی، با تأکید بر دیدگاه امام خمینی، سید عباس موسوی و سید محمدرضا موسوی جوردی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۶۱، ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1618039637-9668-61-1.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حکم حکومتی و مصلحت عمومی، مهدی بالوی و همکاران، فصلنامه علمی پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. [http://www.malr.ir/article_43265_685fd972ca36596e1b91da3fa61f23bf.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام حکومتی جلوه‌ای از نظام مردمسالاری دینی در جمهوری اسلامی ایران، منوچهر توسلی و همکاران، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۵۲، ۱۳۹۹ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1723023 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# واکاوی تحلیلی چالش تعارض احکام حکومتی با نصوص شرعی، خدیجه افشین، محمدرضا کیخا، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۱۳، ۱۳۹۹ش. [http://mof.journals.miu.ac.ir/article_5058_16060af15b0bc2f796c845e7888d9529.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# سنجش انطباق احکام حکومتی با مصالح مرسله در فقه مقارن، خدیجه افشین، محمدرضا کیخا، امیرحمزه سالارزائی، فصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۵، ۱۳۹۹ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_122687.html از اینجا مقاله را بخوانید.]
#ضرورت و الزامات نظام‌وارگی در رویکرد فقه حکومتی، سید سجاد ایزدهی و صدیقه صدیق تقی‌زاده، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۹۲، زمستان ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1626249979-9545-92-4.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
#بررسی تطبیقی گستره و ملاک حکم حکومتی و مصلحت در برقراری حفظ نظام اسلامی از دیدگاه فرق اسلامی، زینب سادات موسوی، نشریه دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، شماره ۲۷، ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1612095460-10144-99-236.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# جایگاه ولی فقیه در تطبیق احکام با مقتضیات زمان و مکان، هادی رحیمی، امیر وطنی، حسین ناصری مقدم، سودابه رضوانی، فصلنامه پژوهش‌های نوین دینی، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. [https://profdoc.um.ac.ir/articles/a/1085014.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# واکاوی مصلحت در فقه شافعی و امامیه در احکام حکومتی، جلال جلالی زاده، ناصر مریوانی، مصطفی ذوالفقارطلب، علی صارمی، فصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_105997_eeb62e789103e419fc2d70d6a93544ab.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تقنین احکام حکومتی درحوزه منطقة الفراغ توسط ولی فقیه، سید محمدرضا آیتی، کاظم ستایش، فرزانه سالم رهبر، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۳۱، ۱۳۹۸ش. [http://www.roir.ir/article_107609_85b754883f284f4e2308e4ca3a6a713b.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تمایز حکم حکومتی با سایر احکام شرعی، علی رحمانی‌فرد سبزواری، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۱۳، ۱۳۹۸ش. [http://pfe.journals.miu.ac.ir/article_4292_5ae54a88eb68c4e885b057b6bcdfc98e.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نسبت قاعده فقهی «حرمت تنفیر از دین» با حکم حکومتی در حکومت اسلامی، محمدعلی شیخ موحد، محمدعلی حیدری، احمدرضا توکلی، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۴۸، ۱۳۹۸ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/56958/ADB2CFD78E09F5D3B7C7B6C786CC490C.pdf?sequence=-1&isAllowed=y از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تحلیل و بررسی تطبیقی مستندات قرآنی حکم حکومتی در آرای تفسیری امام خمینی و شهید صدر، مجید بیگی و علی کربلایی پازوکی، نشریه آموزه‌های قرآنی، شماره ۲۷، ۱۳۹۷ش. [https://qd.razavi.ac.ir/article_239_e5b4c261b3e2db0d74d34fefb4e29a59.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تحلیل و بررسی مبانی مشروعیت و ماهیت، حکم حکومتی از منظر علّامه طباطبائی (ره)، مجید بیگی، صالح حسن زاده، دوفصلنامه اندیشه علامه طباطبایی، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. [https://tat.atu.ac.ir/article_10546_4a8e7b080c0922536d03f063128abf09.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تحلیل تطبیقی کارویژه حکم حکومتی در دفع مفسده یا جلب مصلحت در آراء فقهای مکتب نجف و قم با تاکید بر اندیشه آیت الله خویی و امام خمینی، مجید بیگی، علی کربلایی پازوکی، حسام الدین خلعتبری، محمد صدقی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۵۴، ۱۳۹۷ش. [http://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2021/04/تحلیل-تطبیقی-کارویژه-حکم-حکومتی-در-دفع-مفسده-یا-جلب-مصلحت-در-آراء-فقهای-مکتب-نجف-و-قم-با-تاکید-بر-اندیشه-آیت-الله-خویی-و-امام-خمینی.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# معنا شناسی حکم و تأثیر آن در فهم احکام حکومتی، علیرضا حیدرزاده،‌ پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره ۲۹، ۱۳۹۷ش. [https://rjir.basu.ac.ir/article_2642_ba7a72c3b0df3d6743e2c97084b9f46d.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تحلیل نظریه منطقة‎الفراغ و احکام حکومتی در آرای شهید صدر، حسین کاویار و مریم مهاجری، فصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، شماره ۸، ۱۳۹۶ش. [http://journals.miu.ac.ir/article_2306.html از اینجا مقاله را بخوانید.]
# پژوهشی در باب ماهیت حکم حکومتی، مصطفی امیری، رضا حق‌پناه و علی محمدیان، [[فصلنامه حکومت اسلامی]]، شماره ۸۲، ۱۳۹۶ش. [http://mag.rcipt.ir/article_91440_977f071c2c9063fbda2d9353b14d69ce.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# وجوب اطاعت از حکم حاکم اسلامی، محمود نبویان، مجید بابائی، فصلنامه اندیشه تقریب، شماره ۳۴، ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1345571 از اینجا مقاله را بخوانید.] 
# تفاوت مبانی «احکام حکومتی»، «استحسان» و «مصالح مرسله»، سید محمد آقارضوی، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۳۴، ۱۳۹۵ش. [http://fvh.journals.miu.ac.ir/article_1604_250e4394b6a2ff30fc4a3eb6a845e92d.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
# ماهیت حکم حکومتی در اندیشه امام خمینی(ره)، عبدالله حاجی علی لالانی، سلمان قاسم نیا، مهدی جلالوند، دوفصلنامه اندیشنامه ولایت، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. [http://avj.smc.ac.ir/article_25467_da00bb21acfa7a570e6cb3cb5234a858.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
# بررسی مبانی مشروعیت حکم حکومتی، فاطمه رجایی، دوفصلنامه فقه حکومتی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. [http://fh.smhi.ir/article_82320_eb0f248d63167ae983957480f23b3f5d.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# چیستی حکم حکومتی از منظر فقه سیاسی با تاکید بر دیدگاه علامه طباطبایی قدس سره، سید محمدرضا مرندی، سید علی مرندی، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1310346 از اینجا مقاله را بخوانید]
# تحلیل کارکرد احکام نظامیه ولی فقیه در آرا و نظرهای شورای نگهبان (بررسی موردی سیاست جنایی تقنینی)، امین‌الله زمانی، فصلنامه دانش حقوق عمومی (بررسی‌های حقوق عمومی سابق)، شماره ۱۵، ۱۳۹۵ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20180416092858-9833-85.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# تأثیر شناخت احکام حکومتی در فهم حدیث، حسین محققیان، محمدکاظم رحمان ستایش، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۸۷، ۱۳۹۴ش. [http://hadith.riqh.ac.ir/article_12449_5367bd95e108f1ea74ef2d676df80f51.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ملاک احکام حکومتی در فقه سیاسی شیعه، غلامرضا بهروزی لک، همت بدرآبادی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۶۸، ۱۳۹۳ش. [http://psq.bou.ac.ir/article_14200_af2a0d2d91a6602dd6b87e78f1990eea.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حرمت مخالفت با حکم حکومتی در فقه سیاسی شیعه، غلامرضا بهروزی لک، همت بدرآبادی، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۵، ۱۳۹۳ش. [http://sm.psas.ir/article_20014_4b2c2e462018447befd751c81265143e.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نگرشی فقهی بر مبانی صدور حکم حکومتی، حسن رضا خلجی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۷۳، ۱۳۹۳ش. [http://www.rcipt.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=240&showitem=1041 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# مصالح اجرائیه «احکام حکومتی» در قرآن کریم، میثم خزائی، محمدعلی لیالی، حامد دژآباد، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۷۲، ۱۳۹۳ش. [http://www.rcipt.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=239&showitem=1034 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# واکاوی ماهیت حکم حکومتی و فتوا، علی تولایی، مسعود راعی و محبوبه شاهمرادی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20150203090212-9906-47.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نسبت حکم حکومتی با احکام و فتاوای مجتهدین در نظام سیاسی اسلام، محمود کریمی و سلمان مرتضوی، نشریه دانش سیاسی، شماره ۱۷، ۱۳۹۲ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20140113150039-9766-24.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ماهیت حکم حکومتی و برآیند روش‌شناختی آن، محمد عرب‌صالحی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره ۳۷، ۱۳۹۲ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18202_bb0984024be6ee3e69ef56502702ffe6.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# مصلحت و نقش آن در استنباط احکام شرعی و حکومتی، عبدالله نظرزاده، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۱، ۱۳۹۲ش. [http://sm.psas.ir/article_19986_18193dd6d3988dec725c55d4985cfdda.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حکم حکومتی در حوزه قضاء، سید عبدالصالح موسوی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۷۰، ۱۳۹۲ش. [http://www.rcipt.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=234&showitem=1010 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ضوابط صدور «احکام حکومتي تکليفي، ذبیح الله نعیمیان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۳، ۱۳۹۱ش. [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=223424 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نسبت سیاست‌های کلی نظام با احکام حکومتی در حقوق اساسی ایران، محسن اسماعیلی و هادی طحان نظیف، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، شماره ۳۵، ۱۳۹۱ش. [https://ilr.journals.isu.ac.ir/article_1014_6bf71ff0db8090ff0e155b57f0c07bdf.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسعود راعی و فرامرز عطریان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۳، ۱۳۹۱ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20131209080524-9848-19.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ماهیت احکام حکومتی، سید محمود علوی و بهرام ایرانپور انارکی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۵، ۱۳۹۱ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20131209080715-9848-29.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حکم حکومتی در قانون اساسی و جایگاه آن در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، محسن ملک افضلی اردکانی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۲، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20131209080506-9848-10.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# مفهوم‌شناسی واژه «حکم» در فقه سیاسی، اصغر خلیلی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۰، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419191326-8036-60.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# واکاوی انتقادی رابطه «تشیع و احکام حکومتی» در نظریه «منطقة الفراغ»، ذبیح‌الله نعیمیان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۰، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419191323-8036-57.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نظریه منطقة الفراغ؛ به مثابه خاستگاه تشریعی احکام حکومتی، ذبیح‌الله نعیمیان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۵۹، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419191314-8036-50.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام حکومتی و مصلحت در فقه شیعه، محسن قدیر، عادل ساریخانی، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره ۳۵، ۱۳۹۰ش. [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=168183 لینک دسترسی]
# نظریه «منطقه الفراغ»؛ به مثابه «خاستگاه تشریعی احکام حکومتی»، ذبیح الله نعیمیان، نشریه حکومت اسلامی، شماره ۵۹، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419191314-8036-50.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حقیقت و گستره حکم حکومتی و نقش آن در حل مسائل نوپیدای جامعه، محمداسحاق عارفی شیرداغی، نشریه آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۴، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20121231090900-9615-56.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# شرعیت حکم حکومتی، مجید بابایی، نشریه حکومت اسلامی، شماره ۶۲، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20131209080512-9848-13.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام حکومتی؛ قانون اساسی و کارآمدی، مصطفی تقوی، در نشریه جستارهای سیاسی معاصر، دوره ۲، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. [https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_402_94b181f82cef638a854aa3325f0f7062.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حجیت حکم حکومتی در صورت یقین به مخالفت با واقع، علی الهی خراسانی، نشریه علوم سیاسی، شماره ۴۹، ۱۳۸۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419194729-8053-1.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حکم حکومتی و مبانی استنباط آن، فرج بهزاد وکیل‌آباد، نشریه آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۳۱، ۱۳۸۸ش. [https://cjd.razavi.ac.ir/article_884_493de33e1a1618ff7e820f06948b9092.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نظریه پرداز فقه حکومتی، مرتضی خاکیان، نشریه پگاه حوزه، شماره ۲۱۰، ۱۳۸۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/63618 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# نگاهی به فقه امام علی (ع) با تأکید بر عناصر احکام حکومتی، رویکرد قضایی و شذوذات روایی، بهرام بهرامی، حسین ناصری مقدم، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۷۳، ‍۱۳۸۵ش. [http://www.imamalinet.net/fa/Article/View/92777/ از اینجا مقاله را بخوانید.]
# بررسى فقهى حقوقى حکم حکومتى، سید مهدی میرداداشی، نشریه رواق اندیشه، شماره ۴۴، ۱۳۸۴ش. [http://ensani.ir/fa/article/50013 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# جایگاه حکم ولایی در تشریع اسلامی، حسنعلی علی‌اکبریان، نشریه حکومت اسلامی، شماره ۲۴، ۱۳۸۱ش. [http://ensani.ir/fa/article/83791 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ضابطه اصلی احکام حکومتی؛ عدالت یا مصلحت؟، سید علی حسینی، نشریه طلوع، شماره ۳ و ۴، ۱۳۸۱ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120327180245-3048-2.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام اولیه، ثانویه و حکومتی، علی اصغر الهامی نیا، نشریه مربیان، شماره ۳، ۱۳۸۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120507083611-1177-37.pdf از اینجا مقاله را بخوانید.]
# حکم حکومتى در فقه علوى، محمد رحمانی، نشریه فقه اهل بیت، شماره ۲۸، ۱۳۸۰ش. [http://ensani.ir/fa/article/92894 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام ولایى در حکومت علوى، سید جواد ورعی، نشریه حکومت اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۷۹ش. [http://ensani.ir/fa/article/81432/ از اینجا مقاله را بخوانید.]
# احکام حکومتی از دیدگاه امام خمینی (ره)، حسین نمازی‌فر، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره ۶۸، ۱۳۷۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20110209093748 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# گستره حکم حکومتی، اسماعیل نعمت اللهی، نشریه قبسات، شماره ۱۵–۱۶، ۱۳۷۹ش. [http://ensani.ir/fa/article/6526/ از اینجا مقاله را بخوانید.]
# ضوابط احکام حکومتی، سید علی حسینی، مجله احکام حکومتی و مصلحت، شماره ۷، ۱۳۷۴. [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_120479 از اینجا مقاله را بخوانید.]
# مبانی احکام حکومتی از دیدگاه امام خمینی (ره)، سیف‌الله صرامی، مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی «نقش زمان و مکان در اجتهاد»، ۱۳۷۴ش. [http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_114444/مجموعه_آثار_کنگره_بررسی_مبانی_فقهی_حضرت_امام_خمینی_س_«نقش_زمان_و_مکان_در_اجتهاد»_ـ_جلد از اینجا مقاله را بخوانید.]

== پایان‌نامه‌ها ==
=== فارسی ===
# بررسی تطبیقی احکام ثانوی و احکام حکومتی با استحسان و مصالخ مرسله، خدیجه افشین، رساله دکتری در دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/f0489335df398430e2276914907eccc0?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# جایگاه احکام حکومتی در فقه مذاهب و نظام حقوقی ایران، مرضیه حاجی رمضانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده ادبیات، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/340cda22da5127805c7233acbea15985?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# الزامات مصلحت در احکام حکومتی با تکیه بر اندیشه امام خمینی رحمت الله علیه واصل 112 قانون اساسی، طیبه بنی‌اسدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. 
# تحلیل وبررسی تطبیقی احکام حکومتی در آراء فقهای دو مکتب نجف و قم در سده اخیر، مجید بیگی، رساله دکتری در دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/00e917f4d8a3d22e7d921ed671cc90ee?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# ماهیت حکم حکومتی و رابطه آن با احکام ثانوی، مهلا ذوالفقاری کیان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشکده فقه و حقوق، ۱۳۹۷ش.
# قلمرو احکام اولیه، ثانویه و احکام حکومتی، عنایت‌الله محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعة المصطفی العالمیة، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/eb9e5e0766bb9ecf709197bc5b93a66b?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی فقهی تعارض احکام حکومتی با حقوق اشخاص، هادی کوشکی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قم، دانشکده الهیات، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/72f674315c73c43893b3861f380d693e?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# احکام حکومتی ونسبت آن با احکام اولیه وثانویه، حمید فاضل‌نیا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/4b69a81f6abd683894d5fe874aeebb71?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی مبانی و ادله احکام حکومتی مقام معظم رهبری، فریده هوشمند، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده الهیات، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/c41c4beb25bf2ccb911b36cd6782d8f8?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# مبنای احکام حکومتی و جایگاه آن در سیره امیرالمومنین علی علیه السلام، سکینه کلانتری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه امام خمینی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/a5c6ef5a235f7a99fb9ac6b61c62e3db?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی دائره احکام حکومتی با اشاره به نظریه منطقة الفراغ، عاطفه داغمه‌چی فیروزجانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قم، دانشکده الهیات، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/5c098e5e3887ba30d157317bdc4c2b80?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# جایگاه احکام حکومتی در فقه امامیه و قانون اساسی ایران، محمد صرافیه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تبریز، دانشکده علوم اجتماعی، ۱۳۹۲ش.
# مفهوم حکم حکومتی و گستره شمول آن در فقه امامیه، طاهره بهزادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/d0f08f308ba9f2208a43f1a0bf3f2904?sample=1اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# مبانی فقهی احکام حکومتی و دامنه آن، محمدموسی اکبری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعة المصطفی العالمیة، مجتمع آموزش عالی فقه، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/b2ec2ade74476eeda8930247ca26e983?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی جایگاه احکام حکومتی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، محسن قلی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/8e0588f5dc3ee087b8f25a92d1cd62be?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# جایگاه احکام حکومتی در جمهوری اسلامی ایران، سعید کریمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/c7681c856756970f8f550b83dc4b3076?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# تحلیلی بر نظریه‌های مربوط به احکام حکومتی در فقه امامیه، علی حسینی، رساله دکتری در دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/084a1aec8a8506eccac8291b24674fa4?sample=1 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]

== سایر منابع ==
#حکم حکومتی در تفقه شیعی، ذبیح‌الله نعیمیان، هفتمین جلسه دوره «فقه رسانه، ارتباطات و فضای مجازی»، [http://ijtihadnet.ir/%d8%ad%da%a9%d9%85-%d8%ad%da%a9%d9%88%d9%85%d8%aa%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%aa%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%b4%db%8c%d8%b9%db%8c/ لینک گزارش جلسه]
# حکم حکومتی ماهیت حقوقی و جایگاه آن درنظام جمهوری اسلامی ایران، مومن، محمدحسین، نخستین همایش ملی فلسفه حقوق با تاکید بر فلسفه حقوق اسلامی، ۱۳۹۱ش. [https://civilica.com/doc/194680/ لینک دسترسی]
# جایگاه حکم حکومتی در قانون اساسی، غلامحسین الهام، سایت خامنه‌ای دات آی آر، ۱۳۸۹ش. [https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=9800 لینک یادداشت]
{{منابع مطالعاتی فقه سیاسی}}

[[رده:شناسه ناقص]]
[[رده:نقص منابع عربی]]