نمایش مبدأ برای زکات پول (منابع مطالعاتی)

{{نگارش}}
{{منابع مطالعاتی|[[موارد تعلق زکات]] ● [[انحصار زکات]] ● [[ماهیت پول]] ● [[زکات اوراق بهادار]]}}
[[زکات پول]] یکی از مسائل تأثیرگذار در فقه معاملات است. در اصطلاح فقهی نقدین یا همان طلا و نقره از اموال نُه گانه‌ای هستند که زکات به آنها تعلق می‌گیرد. از نظرگاه فقهی این مسئله درباره زکات پول مطرح است که آیا نقدین بعنوان مال زکوی به پولِ طلا و نقره که در دوران گذشته رایج بوده اختصاص دارد یا پول‌های رایج کنونی را نیز در بر می‌گیرد؟ در پاسخ به این مسئله بیشتر فقیهان و صاحب‌نظران قائل به عدم وجوب زکات پول شدند؛ در مقابل برخی فقیهان معاصر مانند [[سید محمدباقر صدر]] و [[محمدجواد مغنیه]] و [[سید موسی شبیری زنجانی]] بر آنند که زکات پول‌های رایج نیز با فرض وجود شرایط آن، باید پرداخت شود و زکات نقدین صرفاً به پولِ طلا و نقره که در دوران گذشته رایج بوده اختصاص ندارد. در این صفحه منابعی که مسئله زکات پول را مورد مطالعه و پژوهش قرارداده و در قالب کتاب مقاله، پایان‌نامه یا منابع دیگر انتشار یافته گردآوری شده است.

== کتاب‌ها ==
=== فارسی ===
# فقه پول، تقریرات درس آیت الله محمدتقی شهیدی، تألیف مهدی معتمدی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/14001216148.pdf فهرست مطالب کتاب]
# زکات پول‌های رایج و اشیای نوپیدا، محمد قائنی، قم، [[مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)]]، ۱۳۸۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/85/85425077.pdf فهرست مطالب کتاب]
# دانشنامه زکات (ج۱)، یوسف قرضاوی، مترجم: عبدالصمد مرتضوی، تهران، نشر احسان، ۱۳۹۳ش.

=== عربی ===
# زکاة الأوراق النقدیة و حکم ضم النقود بعضها إلی بعض، ابوالحسن المنصوری و إبراهیم فراج، نشر المنار، ۲۰۱۷م. [https://www.noor-book.com/كتاب-زكاه-الاوراق-النقديه-وحكم-ضم-النقود-بعضها-الي-بعض-ابراهيم-فراج-pdf کتاب را اینجا ببینید]
# المختصر فی أحکام الزکاة و مسائلها المعاصرة، انیس بن ناصر المصعبی، دبی، جمعیة دارالبرّ، ۲۰۱۷م. [https://www.noor-book.com/كتاب-المختصر-في-احكام-الزكاه-ومسائلها-المعاصره-للمصعبي-pdf# کتاب را اینجا ببینید]
# موسوعة الفقه الإسلامی المقارن (زکاة الأوراق النقدیة)، [[سید محمود هاشمی شاهرودی]]، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۲۰۱۶م.
# الزکاة فی الإسلام فی ضوء الکتاب و السنة، سعید بن علی بن وهف القحطانی، ریاض، نشر مرکز الدعوة و الارشاد، ۲۰۱۰م. [https://down.ketabpedia.com/files/bnr/bnr12806-1.pdf کتاب را اینجا ببینید]
# نوازل الزکاة دراسة فقهیة تأصیلیة لمستجدات الزکاة، عبد الله بن منصور الغفیلی، دوحة، دارالاوقاف و الشئون الاسلامیه، ۲۰۰۹م. [https://ia903400.us.archive.org/20/items/fiqh16001/fiqh16320.pdf کتاب را اینجا ببینید]
# الاسلام یقود الحیاة، سید محمدباقر صدر، قم، نشر دارالصدر، ۱۴۲۹ق. [https://docs.google.com/viewer?url=http://aljawadain.org/pdf/book-library/PDF/388.pdf کتاب را اینجا ببینید]
# زکاة الأسهم و السندات و الورق النقدی، صالح بن غانم السدلان، ریاض، نشر بلنسبة، ۱۴۱۷ق. [https://ebook.univeyes.com/130442/pdf-زكاة-الأسهم-والسندات-والورق-النقدي-2 کتاب را اینجا ببینید]
# فقه الإمام جعفر الصادق (ع)، محمدجواد مغنیة، جلد۲(زکاة النقدین)، قم، مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر، ۱۴۱۴ق. [https://ito.lib.eshia.ir/81058/2/70 کتاب را اینجا ببینید]
# کتاب الزکوة، حسینعلی منتظری، جلد ۱، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، ۱۴۰۸ق. [https://lib.eshia.ir/13253/1/281 کتاب را اینجا ببینید]
# أحکام زکاة الثروة النقدیة و الأوراق المالیة و التجاریة، جودة عبدالغنی بسیونی علی، مصر، دارالنشر کلیة الشریعة و القانون، بی‌تا. [https://ketabpedia.com/تحميل/أحكام-زكاة-الثروة-النقدية-والأوراق-ال-2/ کتاب را اینجا ببینید]
# المسائل المعاصرة فی الزکاة، منصور بن محمد الصعقوب، بی‌جا، بی‌تا. [https://www.noor-book.com/كتاب-المسائل-المعاصرة-في-الزكاة-pdf کتاب را اینجا ببینید]
# حسم الشقاق فی زکاة العروض و الأوراق، محمد الأمین بن أحمد الأفرام الجکنی الشنقیطی، بی‌جا، بی‌تا. [https://ia802305.us.archive.org/7/items/fiqh01001/fiqh01871.pdf کتاب را اینجا ببینید]

== مقاله‌ها ==
=== فارسی ===
# آیندهٔ نظام‌سازی زکات در هندسهٔ تأمین مالی دولت اسلامی در ایران در آیینهٔ فقه شیعه، عبدالحمید کاشیان، فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره ۲۴، ۱۴۰۰ش. [http://marefateeqtesadi.nashriyat.ir/sites/marefateeqtesadi.nashriyat.ir/files/10_3.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# بررسی نظریه حق اخذ زکات از پول رایج هر زمان، محمد عبدی، فصلنامه پژوهش‌های فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1847208/بررسی-نظریه-ی-حق-اخذ-زکات-از-پول-رایج-هر-زمان مقاله را اینجا ببینید]
# بررسی فقهی زکات پول در فقه امامیه، محمدعلی زاهدی و سید علی حسینی، فصلنامه بلاغ مبین، شماره ۵۴ و ۵۵، ۱۳۹۷ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1411218/بررسی-فقهی-زکات-پول-در-فقه-امامیه مقاله را اینجا ببینید]
# بررسی حصر و اطلاق موارد متعلّق زکات، رحمت شایسته فرد، فصلنامه معارف قرآن و عترت، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. [https://elmnet.ir/Content/UserProfile/Document/10037366-43a9d754-2e44-45b0-a1fb-09945b8c92c4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# امکان‌سنجی فقهی احیای زکات پول‌های نقد رایج کنونی (رهیافت موضوع‌شناسی تحلیلی ماهیت پول)، محمّداسماعیل توسّلی، فصلنامه پژوهشنامه مالیات، دوره ۲۳، شماره ۲۶، ۱۳۹۴ش. [https://taxjournal.ir/article-1-575-fa.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# زکات پول اعتباری، محمدجواد محقق، دومین همایش دوسالانه اقتصاد اسلامی، ۱۳۹۳ش. [https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage346691514Limit.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# کاوشی نوین در مسئله زکات اسکناس، محمدرسول آهنگران و حسین سنایی، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۰، شماره ۳۴، ۱۳۹۲ش. [https://ijrj.babol.iau.ir/article_529922_9c3d9d8660dbd2a1b6a73a5d6e4d311d.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# زکات پول از منظر فقه فریقین و بررسی ظرفیت بالقوه آن در فقرزدایی (مطالعه سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ اقتصاد ایران)، احمد شعبانی و عبدالمحمد کاشیان، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره ۶، شماره ۱، ۱۳۹۲ش. [https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1508_3c0fbca3e9913a45b3eb20eccc55f602.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# بررسی دیدگاه مشهور در حصر زکات، مهدی فتحی‌نیا، فصلنامه فقه، دوره ۱۶، شماره ۶۲، ۱۳۸۸ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3079.html مقاله را اینجا ببینید]
# تحلیل نظری زکات و بررسی امکان تعمیم دامنه اموال مشمول زکات، محمدمهدی عسکری و مهدی اسماعیل‌پور دره، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۳، ۱۳۸۸ش. [https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1071_8fc34ac2ec93fc7a0a89e0271bc0ff3e.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# درسنامه فقه: کتاب زکات (۱)، [[سید محمود هاشمی شاهرودی]]، فقه اهل بیت (ع)، شماره ۶۰، ۱۳۸۸ش. [https://lib.eshia.ir/10242/20/26 مقاله را اینجا ببینید]
# زکات پول‌های رایج، محمد قائنی، همایش مبانی فقهی و اقتصادی مالیات‌های اسلامی، ۱۳۸۷ش. [https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage690226305Limit.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# بازپ‍ژوهی نظریة تعمیم زکات از نظر امامیه، احمد باقری و سید محمدرضا امام و سید یوسف علوی، دوره ۴۰، شماره ۱، ۱۳۸۷ش. [https://jmb.ut.ac.ir/article_19499_67951c764910a72382ce7fd30d933240.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# پول و احکام فقهی آن، فیاض قرائی، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، دوره ۳۹، شماره ۳، ۱۳۸۵ش. [https://jmb.ut.ac.ir/article_18183_b6b5939b42c5ebe0ce0dd2c0aa21466e.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# نقش زکات در نظام حکومت انقلاب اسلامی، [[سید محمد موسوی بجنوردی]]، فصلنامه پژوهشنامه متین، دوره ۷، شماره ۲۶، ۱۳۸۴ش. [http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_65998_df41e8be8f88321908889b8538f7a055.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# آیا پول و اسکناس زکات دارد؟، سجاد چوبینه، فصلنامه فرهنگ جهاد سال دهم، شماره ۳۸ و ۳۹، ۱۳۸۴ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/241365 مقاله را اینجا ببینید]
# موارد وجوب زکات در اسلام، مهدی نظری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۳۸، ۱۳۸۳ش. [https://noo.rs/A8Xjb مقاله را اینجا ببینید]
# مروری بر ماهیت‌شناسی پول و دیدگاه فقیهان، معروف‌علی احمدوند، فصلنامه فقه، دوره ۱۰، شماره ۳۶، ۱۳۸۲ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_3687.html مقاله را اینجا ببینید]
# مبانی نظریه عدم انحصار وجوب زکات در موارد نه‌گانه، مهدی نظری، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، شماره ۷۴، ۱۳۸۲ش. [https://jmb.ut.ac.ir/article_12145_934de5f1f1e6772be917c6cdc7c5a502.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# نقش اوراق بهادار در شریعت اسلامی، سید محمد موسوی بجنوردی فصلنامه پژوهشنامه متین، دوره ۷، شماره ۳ و ۴، ۱۳۷۸ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20110131121705-نقش%20اوراق%20بهادار%20در%20شريعت%20اسلامي.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# بررسی فقهی اوراق نقدی، سید کاظم حائری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۱۹ و ۲۰، ۱۳۷۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/84418/بررسى-فقهى-اوراق-نقدى مقاله را اینجا ببینید]
# مسائل مستحدثه زکات، سید کاظم حائری و ابوطالب تجلیل تبریزی و محمدتقی جعفری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع) شماره ۱۱ و ۱۲، ۱۳۷۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/75069/مسائل-مستحدثه-زکات مقاله را اینجا ببینید] این مقاله مصاحبه است.
# مسائل مستحدثه زکات، سید محمدحسن مرتضوی لنگرودی و محمدمهدی آصفی و محمدهادی معرفت، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۱۰، ۱۳۷۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/74976/مسائل-مستحدثه-زکات مقاله را اینجا ببینید] این مقاله مصاحبه است.
# فرضیه زکات در نقود ورقیه، محمدابراهیم محمدی، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۸، ۱۳۷۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19968/فرضیه-زکات-در-نقود-ورقیه مقاله را اینجا ببینید]
# تحلیلی پیرامون زکات، زکات یا مالیات کدامیک؟، احمد شعبانی، دوفصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۳، ۱۳۷۵ش. [https://noo.rs/EP9aU مقاله را اینجا ببینید]
# پیش‌درآمدی بر فرضیه زکات در نقود ورقیه، محمدابراهیم محمدی، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ۱۳۷۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19987/پیش-در-امدی-بر-فرضیه-زکات-در-نقود-و-رقیه مقاله را اینجا ببینید]
# موارد وجوب زکات و خمس، اسماعیل اسماعیلی، فصلنامه فقه، دوره ۲، شماره ۳، ۱۳۷۴ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_4123.html مقاله را اینجا ببینید]
# نقش اسکناس در نظام حقوقی اسلام، سید محمد موسوی بجنوردی، دوره ۵۷، شماره ۷، ۱۳۷۲ش. [http://www.jlj.ir/article_239768_43ba9203177dd1c19f26cd78c6bafb3b.pdf مقاله را اینجا ببینید]

== پایان‌نامه‌ها ==
=== فارسی ===
# زکات پول‌های رایج از نظر فقه اهل بیت (ع) و فقه مذاهب اربعه، مجاهد حسین دامانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/afd2167aa34b12f8f75de003dbbc05e1/fulltext پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# مبانی فقهی تسری حکم زکات نقدین به نقد رایج امروز، رضا سرخه‌ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/ec31d8e65c31aca74989c8f7906717a7?sample=1 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# طراحی الگوی یکپارچه‌سازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف در ایران، عبدالمحمد کاشیان، پایان‌نامه دکتری، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2f3884f70639c324303da3caa7c9ff9a پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# بررسی فقهی زکات پول در فقه امامیه، محمدعلی زاهدی خمیرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۴ش.
# بررسی اطلاق ادله زکات از دیدگاه مذاهب خمسه و نقش آن در تأمین حقوق شهروندان، طاهره موسوی حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0850081fc7e95a7388c796f322779979 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# بررسی اقوال فقها در باب وجوب یا استحباب زکات مال‌التجاره، مجید بختیاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/aee765b595475baf38b6dd3f6587fa3b پایان‌نامه را اینجا ببینید]
#زکات نقدین و تسری آن به نقد رایج امروزی، سید علی موسوی، رساله سطح سه، حوزه علمیه قم، 1390ش.
# نظریه تعمیم متعلقات زکات در فقه امامیه و جایگاه آن در منابع مالی حکومت اسلامی، زهرا تابش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9936967f9f2d3b7b86ecea0531ca1928 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# مقایسه تحلیلی آثار اقتصادی زکات و مالیه تورمی، محمدمهدی عسکری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، امام صادق (ع)، ۱۳۸۷ش. [https://hawzah.net/fa/Seminar/View/74021/مقایسه-تحلیلی-آثار-اقتصادی-زکات-و-مالیه-تورمی?SearchText=زکات%20نقدین چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# موارد وجوب زکات، عبدالاحد فیاض، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/de350645c98e6000f54d20ec44807588 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
#موارد وجوب زکات از دیدگاه مذاهب خمسه، زهرا خاکپاش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ازاد اسلامی تهران مرکزی، 1379ش. [https://noo.rs/t09G5 چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# بررسی تطورات و موارد وجوب زکات تا عصر حاضر، علی روحبخش زائری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، ۱۳۷۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c960065a0aa6370f743d31daeea3c5e2 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# زکات در آئینه فقه شیعه، مریم حجت فرسنگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش. [https://noo.rs/lBU70 چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# نقش زکات در نظام اقتصاد اسلامی، عدنان لاجوردی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۷۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a9238563ad0825493db8ebfaa3511b42 پایان‌نامه را اینجا ببینید]

=== عربی ===
# أحکام الأوراق النقدیة و التجاریة فی الفقه الإسلامی، ستر بن ثواب الجعید، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، جامعة ام القری، ریاض، ۱۴۰۶ق. [https://ia902508.us.archive.org/28/items/fiqh03001/fiqh03050.pdf پایان‌نامه را اینجا ببینید]

== منابع دیگر ==
# استفتائات [[ناصر مکارم شیرازی]]، پرسش از زکات پول رایج، [https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=45788&mid=258453 استفتاء و پاسخ را اینجا ببینید]
# توضیح المسائل، [[سید موسی شبیری زنجانی]]، مسئله ۱۹۰۸، زکات پول. [https://zanjani.ir/کتابخانه/رسالۀ-توضیح-المسائل/?fa متن مسئله را اینجا ببینید]
# نشست علمی بررسی زکات پول اعتباری، غلامرضا مصباحی مقدم و مصطفی اشرفی شاهرودی. [https://eco.hozehkh.com/tag/زکات-پول-اعتباری/ گزارش نشست را اینجا بببنید]
# درس خارج فقه (تعلق زکات به اوراق نقدیه)، محمدتقی شهیدی، [https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/shahidi/feqh2/98/980822/#_ftnref12 تقریرات درس را اینجا ببینید]
# تقریرات درس خارج فقه (وجوب الزکاة فی النقود الرائجة من غیر الذهب و الفضة)، مصطفی اشرفی شاهرودی، [https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/ashrafi/feqh/89/890822/ تقریرات درس را اینجا ببینید]
# درس خارج فقه (کتاب الزکاة)، محمد فاضل لنکرانی، [http://www.lankarani.com/far/drs/zakat.php?d=70 تقریرات درس را اینجا ببینید]
# زکاةُ الأوراقِ النقدیَّة، علوی بن عبدالقادر السَقّاف، [https://www.dorar.net/feqhia/2162/المبحث-الثاني:-زكاة-الأوراق-النقدية متن یادداشت را اینجا ببینید]
# ما هی زکاة الأوراق النقدیة؟، ندی العتوم، [https://e3arabi.com/اسلام/ما-هي-زكاة-الأوراق-النقدية؟/#:~:text=ما%20حكم%20زكاة%20الأوراق%20النقدية،%20-تجب%20زكاة%20الورق&text=ويقول%20ابن%20باز%3A%20“إنّ%20الأوراق،%20الحول،%20وجبت%20فيها%20الزكاة”. متن یادداشت را اینجا ببینید]