کاربر:Ms.sadeghi/صفحه تمرین
- چکیده
جهاد یا تروریسم پژوهشی کلامی و فقهی در مکتب امامیه
معرفی و گزارش ساختار کتاب
کتاب "جهاد یا تروریسم: پژوهشی کلامی و فقهی در مکتب امامیه" به قلم محمد حسین جمشیدی و کوثر طوسی در سال ۱۳۹۷ توسط دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده است. این کتاب شامل ۷ فصل است.
فصل اول به مباحث کلی مانند پیشینه پژوهش،(ص۲۳-۲۸) روش‌شناسی (ص۲۹) و مفاهیم جهاد، تروریسم و خشونت‌گرایی و شیعه امامیه اختصاص دارد. (ص۳۰-۳۲) فصل دوم به مفهوم‌شناسی ترور و تروریسم پرداخته (ص۳۷-۴۲) و ویژگی‌های تروریسم مانند خشونت‌گرایی، اجبار برای رسیدن به اهداف غیرمشروع و کار مخفیانه را بررسی می‌کند. (ص۴۲-۴۵) نویسندگان تروریسم را به عنوان اقداماتی وحشت‌زا و خشونت‌آفرین تعریف کرده‌اند که با ابزارهای مختلف برای رسیدن به اهداف سیاسی و جمعی در جامعه انجام می‌شود. (ص۶۷) انواع تروریسم مانند سیاسی، ملی‌گرایی، مذهبی، زیست‌محیطی، هسته‌ای، مجازی و دولتی نیز بررسی شده‌اند (ص۴۷-۵۶) و عوامل ظهور تروریسم مانند عوامل سیاسی، روانی، اقتصادی، اعتقادی و اجتماعی ذکر شده‌اند (ص۵۶-۶۶).
فصل سوم به بررسی تروریسم از منظر اسلام می‌پردازد (ص۶۹) و واژگانی مانند ارهاب، بغی، فتک، غیله، اغتیال، تکفیر، عنف، خشونت، قتل، عذاب، قتال و غزوه را مفهوم‌شناسی می‌کند. (ص۷۲-۹۰) همچنین نظر اسلام در مورد نفی ترور و خشونت‌گرایی بیان شده است. (ص۹۰-۹۲) فصل چهارم به دعوت و جهاد شرعی در اسلام اختصاص دارد (ص۹۵) و واژگان دین،(ص۹۵) دعوت (ص۹۸) و جهاد شرعی را بررسی کرده (ص۱۰۵) و زوایای مختلف آن از منظر اسلام ذکر شده است. موضوع دفاع از دین و سرزمین نیز مطرح شده است. (ص۱۱۴) فصل پنجم به رابطه اسلام با جهاد و تروریسم می‌پردازد (ص۱۲۳) و دیدگاه اسلام نسبت به خشونت (ص۱۳۳) و شیوه دعوت به اسلام (صص۱۳۵-۱۴۴) و رابطه آن با صلح و امنیت بررسی می‌شود. (ص۱۴۸) دیپلماسی اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفته است (ص۱۴۹).
فصل ششم به بررسی جهاد، تروریسم، خشونت و افراط‌گرایی و روابط بین‌الملل از منظر فقه و کلام شیعه امامی می‌پردازد (ص۱۶۳) و به جهاد ابتدایی (ص۱۹۴) و دفاعی (ص۱۹۹) نیز اشاره شده است. فصل هفتم به بررسی مقایسه‌ای جهاد از منظر امامیه و تکفیری‌ها پرداخته (ص۲۰۹) و زمینه‌ها و اهداف جهاد و تروریسم را ذکر کرده است. (ص۲۱۴-۲۲۰) همچنین انتحار و استشهاد از منظر تشیع و تکفیری‌ها بررسی شده (ص۲۲۵) و شرایط عملیات استشهادی و تفاوت آن با عملیات انتحاری ذکر شده است (ص۲۲۷-۲۲۸).
ارزیابی کتاب
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، جمع‌بندی مطالب در پایان هر فصل و نیز خلاصه‌سازی کلی مطالب در انتهای کتاب است.
تروریسم از نگاه اسلام
در فصل سوم، جمشیدی و طوسی بیان می‌کنند که اسلام همچون هر مکتب دیگری دارای نظام معرفتی نظری و عقیدتی است و با تروریسم و خشونت‌های غیرقانونی مخالفت کرده و به مقابله با آن پرداخته است. (ص۶۹) آنها اشاره می‌کنند که بر اساس آیات ۲۷ تا ۳۰ سوره مائده، اولین اقدام تروریستی به قتل هابیل توسط قابیل برمی‌گردد، زیرا قابیل به طور ناگهانی به هابیل حمله کرد و او را کشت. (ص۷۰)
گردآوران می‌گویند که ترور و تروریسم به معنای امروزی در متون دینی اسلام یافت نمی‌شود، اما مفاهیمی وجود دارد که با این معانی ارتباط دارند. (ص۷۱) نویسندگان بیان می‌کنند که واژگان مرتبط با ترور و تروریسم به دو دسته تقسیم می‌شوند: الف) مفاهیم منفی: ۱۴ واژه که نشان‌دهنده کنش یا رفتاری هستند که اسلام آن را نهی کرده و به عنوان ظلم و عمل ناحق محسوب می‌شود، مانند ارهاب، محاربه، فتک، تجاوز، ارعاب، عنف، شکنجه، خشونت و تکفیر؛ ب) مفاهیم خنثی که در شرایط خاص به عنوان رفتار ناحق معرفی می‌شوند، مانند قتل، عذاب، تعذیب، مجازات، شکنجه، قتال، مقاتل و حرب. (ص۷۲) مولف ۲۲ واژه مرتبط با ترور و تروریسم را بررسی کرده و آنها را از نظر لغوی، آیات و روایات تحلیل کرده و شباهت‌ها و تفاوت‌هایشان با واژه‌های ترور و تروریست را نیز مطرح کرده است. آنها به آیاتی همچون آیه ۴۰ سوره بقره، آیه ۶۰ سوره انفال، آیه ۳۳ سوره مائده، آیه ۳۲ سوره مائده، آیه ۲ سوره نور و آیه ۷۸ سوره نساء استناد کرده‌اند. (ص۷۲-۹۰)
مولفان تأکید می‌کنند که اسلام با هرگونه اقدام و رفتار تروریستی، خشونت‌آمیز و ظالمانه مخالف است و پیروان خود را از آن نهی کرده و به همزیستی مسالمت‌آمیز و محبت‌آمیز دعوت کرده است. آنها به آیات ۳۲ و ۳۳ سوره مائده استناد می‌کنند و آن دو را از مهم‌ترین دلایل نفی ترور و تروریسم می‌دانند. (ص۹۰-۹۱) نویسندگان می‌گویند که اسلام به صورت عملی نیز با ترور و تروریسم مخالفت کرده است، مانند اقدام مسلم بن عقیل که از ترور ابن زیاد خودداری کرد. (ص۹۲)
جهاد از منظر اسلام
نویسندگان در فصل چهارم جهاد شرعی را از منظر اسلام مورد بررسی قرار داده‌اند و شباهت‌ها و تفاوت آن با اقدامات تروریستی را بررسی کردند. (ص۹۵) نویسندگان واژگان دین دعوت جهاد شرعی را از جهت لغت و متون دینی بررسی کرده است. (ص۹۴-۱-۶) همچنین واژگان مشابه جهاد در قرآن مانند حرب و محاربه قتال و مقاتله غزوه دفاع و مدافعه و سبک دم یعنی خونریزی را معنا کرده و تفاوت آنها با جهاد را در یک الگو بیان کرده است (ص۱۰۷).
نویسندگان بر این باورند ادیان الهی هیچگاه به پیروان خود اجازه قتل و کشتار غیر مومنان را به سبب کفرشان نمی‌دهد و وجود عقاید مخالف را تا جایی که در حد عقیده باقی بماند و اقدام عملی خصمانه علیه مومنان انجام ندهند، مجوزی برای کشتار آنها نمی‌داند و حتی جلوی دشنام دادن به مقدسات آنان را نیز گرفته است آیه ۱۰۸ سوره انعام. (ص۱۰۸) به گفته نویسندگان دستور اولیه اسلام همزیستی مسالمت آمیز همراه با صلح و صمیمیت ین انسان‌هاست. از نگاه اسلام تا دولتی تهدیدی علیه امنیت مصالح و عزت مسلمانان ایجاد نکرده اقدام عملی و کشتار آنها جایز نیست آیه ۸ سوره ممتحنه. به عبارت دیگر جهات شرعی بزار خشونت گرایانه برای دعوت دیگران به دین نیست بلکه ابزار تحقق امنیت صلح و رفع فتنه و فساد و ظلم و بی‌عدالتی در جهان است لذا جهاد ماهیت دفاعی و بازدارندگی دارد نه ماهیت تجاوزکارانه یا خشونت گرایانه و افراطی (ص۱۰۹).
دعوت به اسلام و جهاد شرعی از نظر اسلام دارای جایگاه و ارزشی والا و دارای اهمیت بسیار زیاد است آیاتی همچون آیه ۴۰ سوره حج و روایات متعدد موید این مطلب است. (ص۱۰۹) نویسندگان ی‌نویسند جهاد شرعی دارای دو بعد است بعد درونی و بعد بیرونی. و مبارزه با نفس و تمایلات‌ها نفسانی را جهاد اکبر معرفی کرده مقابل مبارزه با دشمنان را نیز جهاد اصغر می‌داند (ص۱۱۱).
عوامل جهاد شرعی
به گفته مولفان جهاد شرعی دارای علل و عوامل متعددی است. نویسندگان هفت عامل را ذکر کردند از جمله دفاع از دین و نظام اسلامی، مقابله به مثل دفاع از سرزمین‌های اسلامی فاع در برابر پیمان شکنی و نقض حقوق انسان‌ها مقابله با توطئه و فساد رفع فتنه دفاع از مظلوم مستضعفان. نویسندگان با آیات متعددی همچون آیه ۱۹۴ سوره بقره آیه ۱۲ و ۱۳ سوره توبه آیه ۳۳ سوره مائده آیه ۲۱۷ سوره بقره آیه ۱۹۳ سوره بقره و آیه ۷۵ سوره نساء ستناد کرده‌اند (ص۱۱۲-۱۱۷).
به ارتباط دعوت دینی و جهاد و تروریسم پرداخته‌اند و به آیه ۳ سوره انسان و آیه ۲۵۶ سوره بقره و آیه ۲۹ سوره کهف و آیه ۲۵۶ سوره بقره استناد کردند. نویسندگان ی‌گویند ضرورتاً رابطه بین دعوت دینی و جهاد و تروریسم وجود ندارد و ایجاد رابطه میان آنها به ماهیت دین برمی‌گردد لذا باید توجه شود دین چه نوع ماهیتی دارد. دین که برای ساندن انسان‌ها به کمالات انسانی تشریح شده است نمی‌تواند تروریسم را در برنامه هدایت خود قرار دهد ذا با آن مخالفت می‌کند (ص۱۱۸-۱۲۱).