کاربر:Alikhani/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها

'''همزادسازی انسان''' یکی از اقسام شبیه‌سازی و ایجاد انسان از غیر راه معمول آن با استفاده از تقسیم سلولِ جنسیِ انسانی در محیط آزمایشگاهی است. در فقه شیعه دیدگاه یکسانی در جواز این موضوع وجود ندارد. سید علی سیستانی همزادسازی را جایز دانسته است. همچنین فقیهانی چون سید محمدسعید حکیم، محمد فاضل لنکرانی، محمد محمدی قائینی برخی صورت‌های همزادسازی را جایز و بعضی دیگر را حرام دانسته‌اند.

برای نخستین‌بار در سال ۱۹۹۳م دانشمندانی در کانادا توانستند سلول‌های اولیه انسان را از یکدیگر جدا کرده و امکان همزادسازی را اثبات کنند.<ref>جواهری، حسن، بحوث فی الفقه المعاصر، دار الذخائر،‌ ج۲، ص۲۷۹؛ شریعتمداری، «بدل‌سازی انسان»، ص۱۱۸.</ref> اگرچه این تحقیق برنده بهترین پژوهش جشنواره علمی در آن سال شد، اما نتیجه تحقیق آنان واکنش‌های اجتماعی و دینی را به‌همراه داشت.<ref>شریعتمداری، «بدل‌سازی انسان»، ص۱۱۸-۱۲۰.</ref> فقیهان شیعه در این مسئله دیدگاه‌های مختلفی، ارائه داده‌اند.

موضع‌گیری فقهی درباره جایز بودن یا جایز نبودنِ همزادسازیِ انسان اندک است و بر خلاف مسئله شبیه‌سازی انسان، فقیهان کمتری دیدگاه خود را در این باره ارائه داده‌اند. صرف‌نظر از برخی مقدمات یا روش‌های حرام در همزادسازی (مانند لمس کردن یا نگاه کردن به بدن نامحرم<ref>حائری، «شبیه‌سازی انسان»، ص۳۵.</ref>) فقیهان شیعه در جواز یا عدم جواز همزادسازی انسان اتفاق نظر ندارند. در همزادسازی فرض‌های مختلفی قابل طرح است که در حکم فقهی اثرگذارند؛ مانند معلوم بودن صاحب سلول یا معلوم نبودن آن، گرفتن سلول از فرد زنده یا میت، و نیز پرورش سلول در رحم همسر یا زن نامحرم.<ref>موسوی سبزواری، الاستنساخ بین التقنیة و التشریع، ص۴۴-۴۵.</ref>  

[[محمد مؤمن]] و محمد محمدی قائینی اصل همزادسازی را جایز و تنها برخی اقسام آن را حرام دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۵۰-۸۰؛ محمدی قائینی، المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة (المسائل الطبیة)، ۱۴۲۷ق، ج۲، ص۲۹۲.</ref> محمد فاضل لنکرانی نیز اگر چه این کار را جایز دانسته، اما معتقد است اگر بخواهند سلول به وجود آمده را بعد از فوت مرد، در رحم همسرش قرار دهند، این عمل جایز نیست.<ref>فاضل لنکرانی، احکام پزشکان و بیماران، ۱۴۲۷ق، ص۹۴.</ref> سید محمدسعید حکیم همزادسازی را تنها در صورتی جایز دانسته که سلول در رحم همسر پرورش یابد، اما پرورش سلول در رحم زن اجنبی را بنا بر احتیاط واجب جایز ندانسته است.<ref>حکیم، فقه الاستنساخ البشری و فتاوی الطبیة، ص۴۲.</ref> در مقابل سید علی سیستانی بر این باور است، همزادسازی انسان حتی در رحم زن اجنبی حرام نیست.<ref>سیستانی، «[https://www.sistani.org/persian/qa/01019/ پرسش و پاسخ، لقاح مصنوعی]»، سایت دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> [[حسن جواهری]] با رعایت دو شرط، همزادسازی را جایز دانسته است: ۱. نطفه به وجود آمده از بین نرود؛ ۲. به صورت بسیار گسترده انجام نگرفته، منجر به اختلال نظام نشود.<ref>جواهری، «تقسیم جنینی و شبیه‌سازی»، ص۸۵.</ref> البته محمد مؤمن معتقد است، رعایت نکردن شرایط ذکر شده در دستیابی به انسانِ همزاد، مستلزم حرام دانستن اساسِ همزادسازی نیست؛ بلکه در این صورت باید گفت همزادسازی، عملی جایزی است که با مقدمات حرام انجام شده است و لازمه حرام بودن مقدمه، حرمتِ ذی‌المقدمه نیست.<ref>مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۸۰.</ref>

یکی از از چالش‌های فقهی در موضوع همزادسازی انسان وضعیتِ نَسَب است؛ زیرا مسائل فقهی متعددی مانند ارث، نفقه، محرمیت بر آن مترتّب می‌شود. فقیهان شیعه در این مسئله که مادرِ انسان همزادسازی شده چه کسی است، اقوال مختلفی دارند. اگر سلول جداشده، در رحم همان زن صاحب نطفه قرار بگیرد، در این صورت بدون تردید، آن زن مادر انسانِ همزاد خواهد بود.<ref>مرتضوی، و مجتبی نوروزی، «بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل‌سازی انسانی»، ص۱۱۳.</ref> اما در صورتی که سلول جداشده، در رحم همان زنِ صاحب نطفه قرار نگیرد، برخی فقیهان صاحب رحم و بعضی صاحب سلول را مادر انسانِ همزاد دانسته‌اند.<ref>معینی‌فر، و فریبا حاجیعلی، «نسب طفل شبیه‌سازی شده در نظام حقوقی اسلام»، ص۱۱۵.</ref> سید علی سیستانی این مسئله را محل اشکال دانسته، معتقد است بنا بر احتیاط واجب در مسئله ارث باید مصالحه صورت گیرد، ولی در مسئله محرمیت، هر دو زن محرم هستند؛ چرا که صاحب تخمک، همسرِ پدر بچه و صاحب رحم، مانند مادرِ او است.<ref>سیستانی، «[https://www.sistani.org/persian/qa/01019/ پرسش و پاسخ؛ لقاح مصنوعی]».</ref>

برخی فقیهان معتقدند زنی که تخمک از آنِ او نیست و نطفه تنها در رحم او رشد کرده است، به منزله مادر رضاعی کودک به‌شمار می‌آید.<ref>جناتی، «گفت‌و‌گو با آیت‌الله جناتی»، ص۲۱.</ref> در تبیین این دیدگاه گفته شده آنچه موجب رضاع می‌شود، تأثیر شیر آن مادر در رشدِ گوشت، خون و استخوان کودک است؛ حال آنکه تأثیر مادری که رحمش محل رشد کودک بوده، قطعاً بیشتر از مادر رضاعی است.<ref>حائری، «شبیه‌سازی انسان»، ص۴۱.</ref> سید کاظم حائری در رد این استدلال معتقد است تأثیر شیر مادر در رشد کودک، تنها ملاک برای رضاعی شدن مادر نیست و باید ملاک‌های تعبدی دیگری نیز لحاظ شود؛<ref>حائری، «شبیه‌سازی انسان»، ص۴۱.</ref> از جمله آنکه مطابق صحیحه یونس بن یعقوب، زنی که بدون به دنیا آوردن فرزند، شیر دارد و شیرش موجب رشد کودک شیرخواره شود، تأثیری در رضاع ندارد.<ref>کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۴۶.</ref>

* خامنه‌ای، سید علی، احکام پزشکی، تهران، فقه روز، ۱۳۹۵ش.

* فاضل لنکرانی، محمد، احکام پزشکی و بیماران، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۴۲۷ق.