فقه و حکمرانی حزبی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{نویسنده
+|نویسنده = علیرضا صالحی
+|گردآوری =
+}}
 {{جعبه اطلاعات کتاب
 | عنوان = فقه و حکمرانی حزبی
@@ خط ۳۳: / خط ۳۷: @@
 |نسخه الکترونیکی=
 }}
-'''کتاب فقه و حکمرانی حزبی''' نوشته [[داوود فیرحی]]، از نخستین پژوهش‌های فقهی درباره مسئله حزب و حکمرانی حزبی است که در دو بخش و ذیل ده فصل به موضوع‌شناسی و حکم‌شناسی [[تحزب]] می‌پردازد. نویسنده در این کتاب، حزب و حکمرانی حزبی را ذیل باب معاملات (باب سبق و رمایه، مالکیت مشاع، حیازت و قرارداد) بررسی کرده است.
+* '''چکیده'''
+'''فقه و حکمرانی حزبی''' نوشته [[داوود فیرحی]]، از نخستین پژوهش‌های فقهی درباره مسئله حزب و حکمرانی حزبی است که در دو بخش و ذیل ده فصل به موضوع‌شناسی و حکم‌شناسی [[تحزب]] می‌پردازد. نویسنده در این کتاب، حزب و حکمرانی حزبی را ذیل باب معاملات (باب سبق و رمایه، مالکیت مشاع، حیازت و قرارداد) بررسی کرده است.
 فیرحی شناخت مسئله حزب را بر عهده عرف دقیق و تخصص‌گرا می‌داند و معتقد به تحول موضوع حزب از زمان صدر اسلام تاکنون است. به باور او، حزب صحیح به اعتبار جوامع در حال گذار و جوامع دموکراتیک امری نسبی است. نویسنده کتاب، رقابت‌های حزبی را ذیل نظریه بازی‌ها در فقه تحلیل می‌کند و برای حکم‌شناسی حزب، آن را با حقوق نوعی، مالکیت ملی و قرارداد جمعی پیوند می‌زند. به گفته فیرحی، در حکمرانی حزبی با تجمیع اراده شهروندان مسلمان، ظرفیت تبدیل احکام اجتماعی شریعت به قوانین قابل اجرا وجود دارد. ارتباط متقابل قانون انتخابات و قانون اساسی کشورها با حکمرانی حزبی ادعای دیگر نویسنده در این کتاب است.
@@ خط ۴۹: / خط ۵۶: @@
 ==اهمیت و جایگاه در فقه معاصر==
 فقه و حکمرانی حزبی از نخستین کتاب‌هایی است که مسئله حزب و حکمرانی حزبی را از منظر فقهی بررسی کرده است. به گفته فیرحی، تحزب و حکمرانی حزبی از ارکان دولت مدرن است و بررسی ماهیت آن، تمایز آن با سایر انواع حکمرانی، معیارهای صحیح از ناصحیح و نسبت آن با دانش فقه ضروری است. همچنین به باور او، وجود احزاب بدون حکمرانی حزبی باعث عوارضی چون ایجاد هزینه‌های بی‌حاصل، انجام فعالیت‌های هیجانی و فصلی و در نهایت اختلال در افکار عمومی می‌شود؛ به‌همین دلیل برای استقرار حکمرانی حزبی باید پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه صورت گیرد و این کتاب در همین راستا نوشته شده است. (ص۴۹۱-۴۹۳)
+کتاب فقه و حکمرانی حزبی اثر شایسته تقدیر در حوزه علوم سیاسی در چهارمین دوره جشنواره کتاب سال اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور شد<ref>[https://nashreney.com/content/فقه-و-حکمرانی-حزبی/فقه و حکمرانی حزبی]، سایت نشر نی.</ref> و مورد استقبال و نقد پژوهشگران علوم سیاسی و فقه سیاسی واقع شد. منتقدان، مهم‌ترین ویژگی این کتاب را ایجاد ارتباط میان پدیده‌های مدرن و علم فقه دانسته‌اند<ref>[https://mobahesat.ir/16238 نقد کتاب فقه و حکمرانی حزبی]، سایت مباحثات.</ref> و اینکه چگونه می‌توان بین مصالح جامعه از یک طرف و اصول مذهبی و احزاب سیاسی از سوی دیگر ارتباط برقرار کرد. <ref>[http://ijtihadnet.ir/چگونه-می‌توان-در-یک-نظام-مذهبی-حزب-را-م/ چگونه می‌توان در یک نظام مذهبی حزب را مطرح کرد؟]، سایت اجتهاد.</ref>
+به گفته ابوالفضل شکوری استاد دانشگاه، این کتاب در مسیر کاربردی کردن فقه سیاسی است و می‌تواند به نجات اصل تحزب در ایران کمک کند.<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/1260086شکوری: نظریه دکتر فیرحی نجات بخش اصل تحزب در ایران است]، سایت شفقنا.</ref>
 ==روش‌شناسی==
-فیرحی در کتاب فقه و حکمرانی حزبی، با پی‌ریزی چارچوب نظری خود بر پایه قواعد فقهی و اصولی به دنبال موضوع‌شناسی و حکم‌شناسی فقهی تحزب و حکمرانی حزبی  است. (ص۵۴-۶۰) فیرحی از منظر فقهی-اصولی به پیگیری مباحث حزب که عمدتا جامعه‌شناسانه است، می‌پردازد. او برای این کار به شبیه‌سازی میان مناسک شرعی و مسائل باب معاملات ازجمله باب سبق و رمایه با مسئله تحزب (ص۵۸) و تطبیق احکام آنها می‌پردازد. نویسنده برای کشف مفهوم و موضوع حزب صحیح، ناقص و فاسد بر عرف موجود در جامعه ایران معاصر تکیه می‌کند و با استفاده از روش تبارشناسی، به احزاب مهم و تأثیرگذار در ایران پس از مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. وی این روش را برای شناخت اجزا، شرایط و ماهیت حزب، مناسب فرض می‌کند. (ص۱۵۲) فیرحی در حکم‌شناسی، مسئله حزب را ذیل ابواب معاملات مانند مالکیت مشاع، حیازت و احکام قراردادها بررسی می‌کند.
+فیرحی در کتاب فقه و حکمرانی حزبی، با پی‌ریزی چارچوب نظری خود بر پایه قواعد فقهی و اصولی به دنبال موضوع‌شناسی و حکم‌شناسی فقهی تحزب و حکمرانی حزبی است. (ص۵۴-۶۰) فیرحی از منظر فقهی-اصولی به پیگیری مباحث حزب که عمدتا جامعه‌شناسانه است، می‌پردازد. او برای این کار به شبیه‌سازی میان مناسک شرعی و مسائل باب معاملات ازجمله باب سبق و رمایه با مسئله تحزب (ص۵۸) و تطبیق احکام آنها می‌پردازد. نویسنده برای کشف مفهوم و موضوع حزب صحیح، ناقص و فاسد بر عرف موجود در جامعه ایران معاصر تکیه می‌کند و با استفاده از روش تبارشناسی، به احزاب مهم و تأثیرگذار در ایران پس از مشروطه تا پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. وی این روش را برای شناخت اجزا، شرایط و ماهیت حزب، مناسب فرض می‌کند. (ص۱۵۲) فیرحی در حکم‌شناسی، مسئله حزب را ذیل ابواب معاملات مانند مالکیت مشاع، حیازت و احکام قراردادها بررسی می‌کند.
 == ساختار و محتوای کتاب ==
@@ خط ۷۷: / خط ۸۷: @@
 نویسنده با این فرض که حزب امری اعتباری است و عرف در شناخت امور اعتباری مرجعیت دارد؛ موضوع‌شناسی حزب را وظیفه عرف می‌داند. (ص۳۳) البته به نظر او منظور از عرف در این‌گونه موارد نه عرف عمومی بلکه عرف دقیق و تخصص‌گرا است که پیوندی وثیق با تخصص‌ها، تجربه‌ها و رشته‌های علمی مرتبط با موضوع حزب و نظام حزبی دارد. به گفته فیرحی، به دلیل قرار گرفتن موضوع حزب در کانون گزاره‌های تخصصی، حزب‌شناسی و صدور حکم شرعی درباره حزب، امر ساده‌ای نیست و نیاز به مشاوره دقیق با کارشناسان خبره دارد. (ص۳۴-۳۵)
-===ارزیابی نظام حزبی در جمهوری  اسلامی ایران===
+===ارزیابی نظام حزبی در جمهوری اسلامی ایران===
 فیرحی با تبیین مؤلفه‌های نظام حزبی صحیح (ص۴۶) و ترسیم مرزهای حکمرانی حزبی (ص۴۷-۵۱)، در یک تحلیل جامعه‌شناسانه معتقد است؛ اگرچه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران احزاب سیاسی به رسمیت شناخته شده‌اند و با وجود ثبت بیش از ۲۴۲ حزب و تشکل سیاسی در این نظام، ولی در عمل نظام سیاسی حزبی روشنی شگل نگرفته و در شرایط پیشاحزبی قرار دارد. به گفته او در این نظام برخی مختصات حکمرانی شخصی وجود دارد و هنوز احزاب چندان قدرت و اهمیتی ندارند. وی این جامعه را تحت عنوان حکمرانی شخصی-موجی گونه‌شناسی کرده است. (ص۵۱-۵۲)
@@ خط ۹۶: / خط ۱۰۶: @@
 فیرحی با استناد به سخنان [[محمد حسینی بهشتی]] از بنیان‌گذاران حزب جمهوری اسلامی که از رقابت حزبی به مثابه مسابقه در خیرات یاد می‌کند، (ص۲۰۶) حکمرانی حزبی را نوعی بازی تلقی کرده و به شبیه‌سازی عناصر اصلی بازی‌ها با رقابت‌های حزبی می‌پردازد. (ص۲۱۱-۲۱۶) وی نظریه بازی در ادبیات فقهی را ابزار تحلیل مشترکی برای بررسی مسائل رقابتی ازجمله حزب می‌داند. به گفته او این نظریه امکانات دست‌یابی به هدف را در موقعیت‌های تعارض‌آمیز فراهم می‌کند. (ص۲۱۶) نکته دیگر اینکه رقابت‌های حزبی از نخستین موضوعات در دانش سیاسی است که خود را به ابزارهای ریاضیات کاربردی مانند نظریه بازی‌ها گشوده است. (ص۲۱۸) به باور فیرحی دستیابی به اهداف حزب (کسب قدرت، [[مشارکت سیاسی]] و تربیت افراد) نیاز به ایجاد فرصت برابر، عادلانه و منصفانه برای بازی حزبی است و باید به هر قیمتی رقیب در شرایط رقابت بماند. (ص۲۲۶-۲۲۷)
-نویسنده با بررسی احکام بازی در متون فقهی به‌ویژه از منظر [[سید محمد صدر]] در [[کتاب ماوراء الفقه]]، جواز هر نوع بازیِ دارای منفعت عقلانی را استخراج می‌کند. (ص۲۴۰-۲۴۸)  به گفته فیرحی، حزب به مفهوم مدرن آن همه مختصات یک بازی عقلایی را داراست و می‌توان ذیل باب سبق و رمایه از ابواب فقهی به حکم‌شناسی حزب پرداخت. (ص۲۵۰) او با استناد به سخن سید محمد صدر که بازی‌ها را به معاملات عقلائیه ارجاع می‌دهد، معتقد است اگر حزب را نوعی بازی جدید تلقی کنیم، از آن روی که هر بازی معامله‌ای است، حزب و رقابت‌های حزبی نیز نوعی معامله جدید است و لاجرم تابعی از قواعد و عمومات باب معاملات خواهد بود. (ص۲۵۰-۲۵۳)
+نویسنده با بررسی احکام بازی در متون فقهی به‌ویژه از منظر [[سید محمد صدر]] در [[کتاب ماوراء الفقه]]، جواز هر نوع بازیِ دارای منفعت عقلانی را استخراج می‌کند. (ص۲۴۰-۲۴۸) به گفته فیرحی، حزب به مفهوم مدرن آن همه مختصات یک بازی عقلایی را داراست و می‌توان ذیل باب سبق و رمایه از ابواب فقهی به حکم‌شناسی حزب پرداخت. (ص۲۵۰) او با استناد به سخن سید محمد صدر که بازی‌ها را به معاملات عقلائیه ارجاع می‌دهد، معتقد است اگر حزب را نوعی بازی جدید تلقی کنیم، از آن روی که هر بازی معامله‌ای است، حزب و رقابت‌های حزبی نیز نوعی معامله جدید است و لاجرم تابعی از قواعد و عمومات باب معاملات خواهد بود. (ص۲۵۰-۲۵۳)
 ===پیوند حزب با حقوق نوعی، مالکیت ملی و قرارداد جمعی===
@@ خط ۱۱۵: / خط ۱۲۵: @@
 ===تقلیل‌گرایی در شناخت موضوع حزب ===
-فیرحی برای موضوع‌شناسی حزب و تشخیص حزب صحیح از نادرست، چاره کار را در بررسی ساختار، مرامنامه و اهداف احزاب موجود می‌داند. چنین اقدامی به باور او مقدمه ضروری برای تأملات حکم‌شناسانه فقهی است (۱۲۴). نویسنده برای این کار، فقط چهار حزب دموکرات، اجتماعیون، توده و جمهوری اسلامی را در ایران معاصر بررسی می‌کند. به نظر می‌رسد، اکتفا کردن به بررسی فقط چهار حزب در داخل ایران برای شناخت موضوع حزب صحیح، نوعی تقلیل‌گرایی در فرآیند موضوع‌شناسی است.
+فیرحی برای موضوع‌شناسی حزب و تشخیص حزب صحیح از نادرست، چاره کار را در بررسی ساختار، مرامنامه و اهداف احزاب موجود می‌داند. چنین اقدامی به باور او مقدمه ضروری برای تأملات حکم‌شناسانه فقهی است (ص۱۲۴). نویسنده برای این کار، فقط چهار حزب دموکرات، اجتماعیون، توده و جمهوری اسلامی را در ایران معاصر بررسی می‌کند. به نظر می‌رسد، اکتفا کردن به بررسی فقط چهار حزب در داخل ایران و عدم بررسی احزاب مهمِ جهان اسلام برای شناخت موضوع حزب صحیح، نوعی تقلیل‌گرایی در فرآیند موضوع‌شناسی است.
 ===عدم ارتباط موضوع‌شناسی با حکم‌شناسی===
 نویسنده کتاب، مسئله تحزب را ذیل باب سبق و رمایه موضوع‌شناسی کرده؛ ولی در حکم‌شناسی، حزب و حکمرانی حزبی را ذیل ابواب معاملات مانند شرکت، مالکیت، حیازت و احکام قرارداد پژوهش کرده و از احکام سبق و رمایه فاصله گرفته است.
-===اسلامی‌سازی علوم انسانی===
+===خلط روش‌های فقهی با سایر روش‌ها===
-عبدالحسین خسروپناه در جلسه نقد کتاب فقه و حکمرانی حزبی، تلاش نویسنده کتاب را در جهت اسلامی‌سازی علوم انسانی دانسته است. به گفته خسروپناه رویکرد فیرحی خلط میان روش فقهی و سایر روش‌ها است؛ چراکه او در موضوع‌شناسی و حکم‌شناسیِ مباحث مربوط به حزب، روش‌هایی مانند جامعه‌شناسی سیاسی را اتخاذ کرده است، درحالی که در روش اجتهاد فقهی باید از قواعد فقهی و نصوص بهره برد. <ref>[https://mobahesat.ir/16238 نقد کتاب فقه و حکمرانی حزبی]، سایت مباحثات.</ref>
+به گفته [[عبدالحسین خسروپناه]] در جلسه نقد کتاب فقه و حکمرانی حزبی، نویسنده کتاب میان روش‌های فقهی و سایر روش‌ها خلط کرده است؛ چراکه او در موضوع‌شناسی و حکم‌شناسیِ مباحث مربوط به حزب، روش‌هایی مانند جامعه‌شناسی سیاسی را اتخاذ کرده است، درحالی که در روش اجتهاد فقهی باید از قواعد فقهی و نصوص بهره برد. به باور خسروپناه، تلاش فیرحی در این کتاب، به اسلامی‌سازی علوم انسانی منجر شده است.<ref>[https://mobahesat.ir/16238 نقد کتاب فقه و حکمرانی حزبی]، سایت مباحثات.</ref>
 ==پانویس==
@@ خط ۱۲۷: / خط ۱۳۷: @@
 ==منابع==
 {{منابع}}
-* میرزاد، رضا، رنجبر، مقصود، اسدی داوودآبادی، محمدحسین، [https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_6749_b2bd9b7f730e653d89bd101dad9e8cd3.pdf «نقد و بررسی کتاب فقه و حکمرانی حزبی»]، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شماره ۹۴، ۱۴۰۰ش.
+* [http://feirahi.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html «داوود فیرحی»]، پایگاه اندیشوران.
-* فیرحی، داوود، فقه و حکمرانی حزبی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۶ش.
+* [http://ijtihadnet.ir/چگونه-می‌توان-در-یک-نظام-مذهبی-حزب-را-م/ چگونه می‌توان در یک نظام مذهبی حزب را مطرح کرد؟]، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۲۷ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
-* فیرحی، داود، [http://fahimco.com/Post/Details/6229 «گزارش نشست علمی فقه و حکمرانی حزبی»] مندرج در سایت موسسه فهیم، ۱۳۹۵/۱۰/۱۲ش.
 * [https://fa.shafaqna.com/news/1044114/ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»]، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
+* [https://fa.shafaqna.com/news/1260086 شکوری: نظریه دکتر فیرحی نجات بخش اصل تحزب در ایران است]، مندرج در سایت شفقنا، تاریخ درج ۱۹ آبان ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
+* [https://mobahesat.ir/16238 نقد کتاب فقه و حکم‌رانی حزبی]، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مندرج در سایت مباحثات، تاریخ درج: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
+* [https://nashreney.com/content/فقه-و-حکمرانی-حزبی/ فقه و حکمرانی حزبی]، مندرج در سایت نشر نی، تاریخ بازدید ۲۸ دی ۱۴۰۰ش.
 * [https://www.irinn.ir/fa/news/643362/ «معرفی برترین‌های جشنواره نشان دهخدا»]، سایت شبکه خبر، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۷ش.
-* [http://feirahi.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html «داوود فیرحی»]، پایگاه اندیشوران.
 * [https://www.tabnak.ir/fa/news/377132/5 5 برگزیده جایزه کتاب سال معرفی شدند]، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۹ بهمن ۱۳۹۲ش.
-* [https://mobahesat.ir/16238 نقد کتاب فقه و حکم‌رانی حزبی]، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مندرج در سایت مباحثات، تاریخ درج: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۷ش.
+* فیرحی، داود، [http://fahimco.com/Post/Details/6229 «گزارش نشست علمی فقه و حکمرانی حزبی»] مندرج در سایت موسسه فهیم، ۱۳۹۵/۱۰/۱۲ش.
+* فیرحی، داوود، فقه و حکمرانی حزبی، تهران، نشر نی، ۱۳۹۶ش.
+* میرزاد، رضا، رنجبر، مقصود، اسدی داوودآبادی، محمدحسین، [https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_6749_b2bd9b7f730e653d89bd101dad9e8cd3.pdf «نقد و بررسی کتاب فقه و حکمرانی حزبی»]، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شماره ۹۴، ۱۴۰۰ش.
 {{پایان}}
@@ خط ۱۴۰: / خط ۱۵۳: @@
 [[رده:مقاله‌های علیرضا صالحی]]
 [[رده:کتاب‌های داوود فیرحی]]
+[[رده:مقالات کتاب‌شناسی]]