|
|
| (۲۷۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| اشتغال زنان
| | '''نظریه ولایت امت بر خویش''' از نظریات مرتبط با تشکیل حکومت در فقه شیعه که توسط [[محمدمهدی شمس‌الدین]] (۱۳۵۳-۱۴۲۱ق) ارائه شده است. هدف شمس‌الدین از ارائه این نظریه را جمع میان [[مردم‌سالاری|دموکراسی]] و شریعت دانسته‌اند. گفته شده نظریه ولایت امت در پی به‌رسمیت شناختن حقوق کامل برای شهروندان تابع یک کشور بدون در نظر گرفتن تمایزات مذهبی، قومی و نژادی است. این نظریه به‌دلیل تأکید بر حق مردم در تشکیل حکومت، همسویی‌هایی با نظریه‌هایی همچون [[نظریه وکالت مالکان شخصی مشاع|وکالت مالکان شخصی مشاع]] و [[نظریه خلافت مردم با نظارت مرجعیت|خلافت مردم با نظارت مرجعیت]] پیدا کرده که آنها را ذیل یک کلان نظریه بهنام دولت انتخابی اسلامی قرار می‌دهد. |
|
| |
|
| ==کتاب‌ها==
| | شمس‌الدین پس از اثبات ضرورت تشکیل حکومت در آموزه‌های اسلامی، نوع مطلوب حکومت را نه حکومت ولایی (ولایت فقیه)، بلکه حکومتی با کمترین حد از سلطه و نفوذ می‌داند که آن هم نظریه ولایت امت بر خویش امکان‌پذیر خواهد بود. عناصر اصلی این نظریه عبارتند از: امت (مردم)، امارت (قوه مجریه)، پارلمان و نهاد قضاوت. |
| # اشتغال زنان (مجموعه مقالات و گفت‌وگوها)، لیلا‌سادات زعفرانچی، قم، پژوهشکده زن و خانواده، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400b02469.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # اشتغال زن و حدود مانعیت زوج، شهباز جانباز و فریبا حاجی‌علی، تهران، نشر خرسندی، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400902128.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # نگاه حقوقی بر اشتغال زوجین، مریم جوادی‌رجه، هادی متولی، حمید دهقان‌زاده، گرگان، انتشارات نوروزی، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99515191.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # حق حضانت و حق اشتغال زنان در حقوق اسلامی و حقوق بشر، ایلناز علینژاد و مجید حسن‌نژاد و یعقوب علیزاده، کرج، رهام اندیشه، ۱۳۹۸ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99415078.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # بررسی تطبیقی اشتغال زنان از دیدگاه قانون کار کشور ایران و اسلام، فاطمه مرادی مهرآبادی، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98430069.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # اشتغال زنان از منظر قرآن و حدیث، رقیه گل‌صنملو، قم، آیین شریعت، ۱۳۹۷ش.
| |
| # جایگاه حقوق اشتغال زنان با رویکرد فقه و اسناد بین‌المللی، راضیه عبدالصمدی‌اصفهانی، امین امیریان‌فارسانی، تهران، دانشیاران ایران، ۱۳۹۷ش.
| |
| # منع اشتغال زوجه در فقه و حقوق، محبوبه‌سادات موسوی مبارکه، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/95/95c28458.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # تمکین و اشتغال زوجه، ابوالفضل صدوقی، تهران، آریاداد، ۱۳۹۴ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/94/94c03270.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # اشتغال زنان از منظر مذاهب خمسه (شیعه و اهل سنت)، کامل جمالی‌فرد، تهران، نشر برف، ۱۳۹۴ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/94/94c27555.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # اشتغال زنان: از دیدگاه حقوق مدنی و فقهاء با رویکردی بر منابع دینی، نرجس قادری و سمیه بالویی، مازندارن، وارش وا، ۱۳۹۳ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/94/94431060.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # اشتغال زن از دیدگاه فقه امامیه و حقوق، فاطمه شوری، تهران، ملائک، ۱۳۹۲ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/92/92c27064.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
|
| |
|
| ===عربی===
| | صدور نظریه ولایت امت از سوی شمس‌الدین بر پایه برخی منابع صورت گرفته که فراتر از منابع سنتی مورد استفاده دیگر فقها است. او علاوه بر منابع سنتی فقه شیعه، قائل به اجتهاد در [[منطقة الفراغ]] بر اساس واقعیت‌های اجتماعی و [[مقاصد الشریعة]] است. |
| # عمل المرأة في ميزان الشريعة الإسلامية، عماد حسن أبو العينين،
| |
| #
| |
|
| |
|
| ==مقاله‌ها==
| | شمس‌الدین با استفاده از مبانی فقهی و کلامی متعددی ازجمله [[اصل عدم ولایت]] هیچ شخصی بر دیگران، انعطاف احکام مرتبط با امور غیرعبادی، [[تفکیک میان احکام تشریعی و تدبیری]]، عرفی بودن قدرت و [[جایگاه شورا در حکومت|ضرورت شورا]] به مستندسازی نظریه ولایت امت می‌پردازد. |
| ===فارسی===
| | ==نظریه‌ای برای جمع میان شریعت و دموکراسی== |
| # شرط تعدیل تمکین زوجه شاغل از زوج در فقه امامیه، بهنام قنبرپور، [[دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی]]، شماره ۲۷، ۱۴۰۰ش. [https://jfil.srbiau.ac.ir/article_18436_e4ad1100c73432b4e3f2b544270b9f23.pdf لینک مقاله]
| | نظریه ولایت امت بر خویش، از نظریات مطرح درباره چگونگی تشکیل دولت در فقه شیعه است که [[محمدمهدی شمس‌الدین]] از فقهای شیعی ساکن لبنان مدعی ابداع آن است.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ص۱۷۱.</ref> او در خلال برخی از آثار خود ازجمله در [[کتاب نظام‌الحکم و الادارة فی الاسلام]] و [[کتاب فی الاجتماع السیاسی الاسلامی]] نکاتی را درباره چگونگی شکل‌گیری دولت در فقه شیعه ارائه داده و پس از آن وعده طرح این نظریه در آینده می‌دهد<ref>شمس‌الدین، نظام الحکم و الادارة فی الاسلام، ص۴۸۲-۴۸۳؛ شمس‌الدین، فی الاجتماعی السیاسی الاسلامی، ص۹۵-۹۷.</ref> و مدعی است که کسی قبل از او چنین نظریه‌ای را مطرح نکرده است.<ref>فیاض، نظریات السلطه فی الفکر السیاسی الشیعی المعاصر، ص۲۷۶.</ref> گفته شده هدف شمس‌الدین از طرح این نظریه، از میان برداشتن جدال همیشگی میان [[مردم‌سالاری|دموکراسی]] و شریعت بود و اینکه قانون شرع باید بتواند خود را با مقتضیات زمان وفق دهد.<ref>طباطبایی‌فر، «مشروطه شیعی؛ نظریه‌ای برای طرح»، ص۱۰۶.</ref> تدوین این نظریه از سوی شمس‌الدین را همچنین پاسخی به درگیری‌های داخلی لبنان دانسته‌اند که او با طرح این نظریه قصد ایجاد آشتی میان طرف‌های درگیر را داشته است.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۳۵.</ref> |
| # بررسی اشتغال زنان از منظر قرآن و حدیث، علیرضا لطفی، [[فصلنامه مطالعات قرآنی]]، شماره ۴۶، ۱۴۰۰ش. [http://qsf.iranjournals.ir/article_683436_75d028d47a4427a1a3f1f36db8d78d62.pdf لینک مقاله]
| |
| # نظام اندیشگانی اسلامی و مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان، محمدعلی اخویان و امیرعباس مهدوی‌فرد و رحمان زارع، فصلنامه پژوهش‌های کلامی اعتقادی، شماره ۴۱، ۱۴۰۰ش. [http://kalam.saminatech.ir/Article/13991209262388 لینک دسترسی به مقاله]
| |
| # مستندات قرآنی مفسّران معاصر فریقین به موضوع اشتغال زنان (علامه طباطبایی و رشیدرضا)، زهرا دیانی دردشتی و سیده فاطمه حسینی میرصفی، [[دوفصلنامه پژوهشنامه قرآن و حدیث]]، شماره ۲۷، ۱۳۹۹ش. [http://pnmag.ir/article-1-1126-fa.pdf لینک مقاله]
| |
| # تزاحم‌کاری و اشتغال زوجه با اذن همسر از دیدگاه فقه اهل بیت (ع) و اهل سنت، نفیسه‌سادات هاشمی، [[فصلنامه مطالعات دین‌پژوهی]]، شماره ۸، ۱۳۹۹ش. [http://mdp.journals.miu.ac.ir/article_5293_1edc5f62af920addc60e26dd45fa5d68.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی فقهی _ تربیتی اشتغال زن، سید حسن عابدیان و صادق اخوان روشندل و عادل المزیعل، [[فصلنامه مطالعات فقه تربیتی]]، شماره ۱۳، ۱۳۹۹ش. [http://mft.journals.miu.ac.ir/article_5281_a382988c6cdd013937d1e60243d8a528.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی اشتراط اجازه شوهر در اشتغال زن، علی آقاپور، [[فصلنامه فقه و حقوق معاصر]]، شماره ۱۲، ۱۳۹۹ش. [https://journals.icscr.ir/wp-content/uploads/2020/12/ش12-2.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی تبعیض شغلی زنان با تأکید بر امنیت شغلی، طیبه بلوردی، فصلنامه زن و جامعه، شماره ۴۳، ۱۳۹۹ش. [http://jzvj.marvdasht.iau.ir/article_4361_2eb1ec977ec5a1f4bbf3c9df6cf3a9d5.pdf لینک مقاله]
| |
| # دیدگاه مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر درباره اشتغال زنان: نقد و تحلیل، منظر ترکمان‌پری و فروغ پارسا و مهرداد عباسی و مژگان سرشار، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، شماره ۱۱، ۱۳۹۹ش. [http://jou.spsiran.ir/article_151264_999d4329e3c69b187e1ff9316302761d.pdf لینک مقاله]
| |
| # تحلیل فقهی-اجتماعی مشاغل ممنوعه زنان در فقه امامیه، محمدحسین رحمتی، دوفصلنامه نامه فرهنگ و ارتباطات، شماره ۸، ۱۳۹۹ش. [https://lcc.journals.isu.ac.ir/article_75549_3479c987d66a11d3e65f0b53d983ac8a.pdf لینک مقاله]
| |
| # مطالعه‌ی تطبیقی محدوده استیذان زوجه برای اشتغال در فقه فریقین، عبدالرسول احمدیان، [[فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی]]، شماره ۵۷، ۱۳۹۸ش. [https://journals.iau.ir/article_669368_db7d0763be0fa08893eb68fe2d82e6d7.pdf لینک مقاله]
| |
| # جایگاه حقوق اشتغال زوجه در قوانین ایران و فقه اسلامی، سعید زاهدی‌اصل و محمد مسعودی‌نیا، [[فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی]]، دوره ۱۲، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. [https://jil.bonab.iau.ir/article_666697_6a61fb48f19f73909f625a3a121b6563.pdf لینک مقاله]
| |
| # بایسته‌های مدیریت اشتغال زنان از منظر قرآن و سنت، اکرم عقیلی امجد و سیده عفت حسینی، دوفصلنامه مدیریت در اسلام، شماره شماره ۳۸، ۱۳۹۸ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1603535 لینک مقاله]
| |
| # مدخلی بر روش شناخت فقهی اشتغال زنان در نیروی انتظامی، رؤیا فرزین‌راد و محمد عترت‌دوست، فصلنامه مطالعات راهبردی ناجا، شماره ۱۳، ۱۳۹۸ش. [http://ssj.jrl.police.ir/article_93607_adedd9610037a1c46719c340168bf5c4.pdf لینک مقاله]
| |
| # تفسیر موانع قانونی اشتغال زوجه در خانواده سلامت بنیان با نظر به مفاهیم قرآنی، فاطمه قدرتی، فصلنامه سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، دوره ۳، شماره ۴، ۱۳۹۸ش. [http://islamiclifej.com/article-1-352-fa.html لینک دسترسی به مقاله]
| |
| # استنباط خط‌مشی اسلامی اشتغال زنان مبتنی بر روش‌شناسی دیدگاه نظام‌مند فقه امامیه، حسین قلی‌پور و اصغرآقا مهدوی، [[فصلنامه مطالعات راهبردی زنان]]، شماره ۸۴، ۱۳۹۸ش. [http://www.jwss.ir/article_120258_265f0e852185897d53598073f60cc542.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی تاثیر واحکام شرط اشتغال زوجه، وجیهه شعربافیان، فصلنامه نامه صدوق، شماره ۳، ۱۳۹۸ش. [http://journal.sadoughi.com/uploaded_files/DCMS/Articles_files/sadoughi_c81692_1607154442.pdf لینک مقاله]
| |
| # اثر ریاست زوج در خانواده بر حق اشتغال زوجه، سیما مدنی، [[فصلنامه مطالعات حقوق]]، شماره ۲۴، ۱۳۹۷ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1405359 لینک مقاله]
| |
| # جریان‌شناسی اشتغال زنان در فقه امامیه، فاطمه‌سادات علوی علی‌آبادی و مریم رحیمی و عاطفه عارفی و راضیه صادقی، [[دوفصلنامه مطالعات فقهی]]، شماره۱، ۱۳۹۷ش. [http://journals.miu.ac.ir/article_2724_dc6f21ebcb47ad7240b2648780132cb4.pdf لینک مقاله]
| |
| # اختیارات شوهر در منع اشتغال زن در نظام حقوقی ایران، محمدحسن صادقی‌مقدم و امین امیرحسینی، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره ۹، شماره ۳، ۱۳۹۶ش. [https://jwica.ut.ac.ir/article_65010_38196aa0baa67db3bc3474ce2119a01f.pdf لینک مقاله]
| |
| # عدالت جنسیتی و اشتغال زنان از منظر فقهی و حقوقی، سید درید موسوی مجاب و سارا بشری، [[فصلنامه مطالعات فقهی فلسفی]]، شماره ۳۲، ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1757019 لینک مقاله]
| |
| # جایگاه اشتغال زنان از نظر اسلام، ساجده العبدالخانی و محمدجواد بحرینی، فصلنامه پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۵، ۱۳۹۴ش. [http://pzk.journals.miu.ac.ir/article_1028.html لینک دسترسی به مقاله]
| |
| # حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران، محمد روشن و محمد صادقی و فضه سادات حسینی، [[فصلنامه فقه و حقوق خانواده]]، شماره ۶۲، ۱۳۹۴ش. [https://journals.isu.ac.ir/article_52086_968995719901b4c6e7ea4a48c839ac9c.pdf لینک مقاله]
| |
| # چالش های فقهی - حقوقی تصدی مناصب انتظامی توسط زنان در جمهوری اسلامی ایران، فریبا شایگان و نرگس مباشرمقدم و فاطمه محمدقلی‌ها، دوفصلنامه مطالعات پلیس زن، شماره ۲۱، ۱۳۹۳ش. [http://ps.jrl.police.ir/article_11177_dae9638474c7185cd02ed1591bb55d4c.pdf لینک مقاله]
| |
| # دامنه ریاست زوج در امور غیر مالی زوجه، سید احمد میرخلیلی و عباس کلانتری خلیل‌آباد و بهاره کرمی، شماره ۲۹، ۱۳۹۳ش. [http://fvh.journals.miu.ac.ir/article_1560_65bf74886b65e0fbd4730576c462b744.pdf لینک مقاله]
| |
| # اشتغال زوجه و تأثیر آن بر نفقه، علی‌اکبر ایزدی‌فرد و محمد محسنی دهکلانی و رزاق ادبی فیروزجایی، [[فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی]]، شماره ۱۰، ۱۳۹۳ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_1909_a269578f2fa454021caaaa9beb834674.pdf لینک مقاله]
| |
| # پژوهشی در اشتغال بانوان از دیدگاه اسلام، پریسا عاقبتی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1103389 لینک مقاله]
| |
| # پیشینه تاریخی اشتغال زنان و جایگاه اشتغال آنان در فقه، محمد روشن، در کتاب اندیشه‌های راهبردی زن و خانواده، ۱۳۹۱ش. [https://www.olgou.ir/downloads/Ketab/ketab03/25.pdf لینک مقاله]
| |
| # اشتغال زنان از دیدگاه فقی هان اهل سنت، محمود خوش‌خبر، [[فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی]]، شماره ۲۵، ۱۳۹۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20140518151128-9943-16.pdf لینک مقاله]
| |
| # نقش قاعده لاضرر در تعارض حق اشتغال زوجه با حقوق زوج، پروین اکبرینه، [[فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی]]، شماره ۷، ۱۳۹۰ش. [https://jil.bonab.iau.ir/article_525129_f198e7efe6c5633331767ed54e6477cd.pdf لینک مقاله]
| |
| # حق زوج بر منع اشتغال زوجه، لیلا سادات اسدی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۵۱، ۱۳۹۰ش. [http://www.jwss.ir/article_12455_a9dc1ad527dfac248673b0780a0fe8ff.pdf لینک مقاله]
| |
| # حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با حق زوج بر تمکین، فهیمه ملک‌زاده، [[فصلنامه فقه و حقوق خانواده]]، شماره ۵۳، ۱۳۸۹ش. [https://flj.journals.isu.ac.ir/article_39984_965e5d17755887954a86bf405a9ad63b.pdf لینک مقاله]
| |
| # عدالت جنسیتی و اشتغال زنان، مسعود آذربایجانی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۴۶، ۱۳۸۸ش. [http://www.jwss.ir/article_45213_9a377506021fbab2ccd711743a377e59.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی تطبیقی نظرات شیعه و اهل سنت در مورد اشتغال بانوان، مهدی رهبر، فصلنامه مباحث بانوان شیعه، شماره ۲۲، ۱۳۸۸ش. [https://ebookshia.com/books/view/6856/ لینک دسترسی به مقاله]
| |
| # محدودیت اشتغال زوجه از منظر صاحب عروه، سیدمصطفی محقق داماد و سیدمهدی دادمرزی، [[فصلنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۲۳، ۱۳۸۸ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18500_f6d4eb9227273e46b51b2d0e4ff5600c.pdf لینک مقاله]
| |
| # سوء استفاده از حق ریاست شوهر در منع اشتغال همسر، احمد دیلمی و منیره خدادادپور، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دوره ۶، شماره ۲، ۱۳۸۷ش. [https://jwsps.alzahra.ac.ir/article_1317_16292c38772f4ffe31161c8470f742e0.pdf لینک مقاله]
| |
| # اصول حاکم بر کار اقتصادی زنان از دید اسلامی، مجید رضایی، [[فصلنامه اقتصاد اسلامی]]، شماره ۲۵، ۱۳۸۶ش. [http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16665_992cbfeb6f1cafab1463dc612e8d7cc9.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زنان، جمشید جعفرپور، فصلنامه حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه خوارزمی)، شماره ۲، ۱۳۸۶ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120325162215-1072-5.pdf لینک مقاله]
| |
|
| |
|
| ===عربی===
| | شمس‌الدین در آخرین کتاب تألیفی خود با نام [[ولایة الامة علی نفسها]]، همانطور که در نوشته‌های گذشته خود وعده طرح نظریه ولایت امت را در کتابی مستقل داده بود، به پی‌ریزی این نظریه می‌پردازد. این کتاب سال‌ها پس از مرگ او در سال ۲۰۱۹م منتشر شد.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۴۲.</ref> او در این نظریه با رهیافتی فقهی در پی اثبات ولایت سیاسی امت بر خویش در مقابل [[نظریه ولایت فقیه]] بوده است.<ref>شمس‌الدین، لبنان الکیان و المعنی، ص۱۵۰؛ مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۴۱ و ۹۵.</ref> ارائه نظریه ولایت امت را حاصل تحول اندیشه شمس‌الدین از مخالفت کامل با دموکراسی در ویرایش اول کتاب نظام الحکم و الادارة تا به رسمیت کامل شناختن دموکراسی بر مبنای شورا در کتاب ولایة الامة علی نفسها دانسته‌اند.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۴۳-۵۷.</ref> این تحول اساسی در اندیشه شمس‌الدین را حاصل زیست در دو فضای فکری و فرهنگی متفاوت در دو کشور عراق و لبنان<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۶۱-۷۰.</ref> و همچنین تحت تأثیر [[تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب)|کتاب تنبیه الامه]] اثر [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]]<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۵۸-۶۰.</ref> و بازخوانی عهدنامه مدینه می‌دانند.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۷۰-۷۱.</ref> |
| # أثر عمل الزوجة على حقها في النفقة بين الاختلاف الفقهي والفراغ التشريعي، عليلوش فتيحة، مجلة صوت القانون، الجزایر، مجلد ۷، شماره ۱، ۲۰۲۰م. [https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/268/7/1/117056 لینک مقاله]
| |
| # حكم عمل الزوجة بين الفقه و التشريع، أحمـــــــــــد بـــــورزق، حمزة حاشي، مجلة العلوم القانونية والاجتماعية، الجزایر، شماره ۷، ۲۰۱۷م. [https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/434/2/3/64067 لینک مقاله]
| |
| # عمل الزوجة و أثره على الحقوق الزوجية، زكية غناي، المجلة الجزايرية للعلوم القانوية و السياسية، مجلد ۵۳، شماره ۵، ۲۰۱۶م. [https://www.asjp.cerist.dz/en/downArticle/32/53/5/91091 لینک مقاله]
| |
| # ضوابط عمل المرأة في الإسلام، ابوزید، مندرج در سایت صيد الفوائد، تاریخ بازدید ۲ مرداد ۱۴۰۱ش. [http://www.saaid.net/female/0115.htm لینک مقاله]
| |
| # عمل المرأة في ضوء الشريعة الإسلامية، محمود يوسف محمد الشوبكي، الجامعة الإسلامية بغزة. كلية الشريعة والقانون، أعمال مؤتمر التشريع الإسلامي ومتطلبات الواقع، فلسطین-غزه، ۲۰۰۶م. [http://site.iugaza.edu.ps/mshobaky/files/2010/02/عمل-المرأة-في-ضوء-الشريعة-الإسلامية.pdf لینک مقاله]
| |
| # عمل المرأة – دراسة في ضوء معطيات الفقه الإسلامي، حیدر حب الله، در کتاب دراسات فی الفقه الاسلامی المعاصر، ۲۰۱۱م. [http://hobbollah.com/include/content/files/maqalat/131_p_1380437903.pdf لینک مقاله]
| |
| # عمـــل الـمــــرأة بــــين الاضطـــرار والاختيـــار (دراسة في ضوء السُّـنَّة النبوية)، أ د.حسن علي حسين، مندرج در سایت ابنا الاسلام، تاریخ درج ۲۲ ژوئن ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید ۲ مرداد ۱۴۰۱ش. [https://ibnalislam.com/عمـــل-الـمــــرأة-بــــين-الاضطـــ/ لینک مقاله]
| |
|
| |
|
| | به‌باور [[مجید مرادی]] نویسنده [[کتاب اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین]]، نظریه ولایت امت بر خویش، نظریه‌ای تأسیسی و گسسته از دیگر نظریات سیاسی در اندیشه اسلامی است که ساختاری کاملا دموکراتیک دارد<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۱۷.</ref> و در پی به رسمیت شناختن حقوق کامل برای شهروندان تابع یک دولت، بدون در نظر گرفتن تمایزات مذهبی، قومی و نژادی است. به‌گفته او این نظریه ظرفیت بالایی برای [[مردم‌سالاری دینی]] فراهم می‌آورد؛ زیرا نه عنصر مردم را نادیده می‌گیرد و نه عنصر دین را و با اینکه ولایت را از آن امت می‌داند، نوعی نظارت را در در قالب [[ولایت قضائی]] برای فقیه محفوظ می‌شمارد.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۴.</ref> او همچنین معتقد است در اندیشه شمس‌الدین دولت دموکراتیک، دولت مطلوب اسلامی است؛ اگرچه او نام دموکراتیک بر آن نمی‌گذارد و از اصطلاحی برآمده از نصی یعنی ولایت استفاده می‌کند تا نظریه‌اش را در حمایت آن قرار دهد.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۹۶.</ref> |
|
| |
|
| ==پایان‌نامه‌ها== | | === نظریه‌های رقیب و همسو === |
| ===فارسی===
| | نظریه ولایت امت بر خویش تفاوت‌ها و شبا‌هت‌هایی با دیگر نظریه‌های مرتبط با دولت در فقه شیعه دارد. این نظریه بر مبنای رویکردی ایجابی در اصل تأسیس دولت و نظام سیاسی در عصر غیبت استوار است؛ به‌همین‌دلیل با نظریه‌های ولایت فقیه در این جنبه که «اقامه دولت در عصر غیبت ضروری است»، اشتراک پیدا می‌کند و در مقابل [[نظریه‌های مشروطه شیعی]] قرار می‌گیرد که تشکیل هرگونه دولتی را در عصر غیبت، جور و غصب می‌دانند.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۱۷.</ref> از طرف دیگر، عدم لحاظ حق ویژه برای فقها در حکومت، باعث افتراق آن از نظریه‌های ولایت فقیه می‌شود و آن را به نظریه‌های انتخابی مانند [[نظریه وکالت مالکان شخصی مشاع|وکالت مالکان شخصی مشاع]]، [[نظریه دولت انتخابی اسلامی|دولت انتخابی اسلامی]] و [[نظریه خلافت مردم با نظارت مرجعیت|خلافت مردم با نظارت مرجعیت]] نزدیک می‌کند.<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ص۱۵۹؛ کمالی اردکانی و کدیور، «مردم سالاری در آرای شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و دکتر مهدی حائری یزدی و ...»، ص ۶۲-۶۳؛ مرندی، «سه نظریه در مبنای مشروعیت دولت ...»، ص۱۶-۱۹.</ref> |
| # عرف و نقش آن در قلمرو اشتغال زوجه با وصف منافی با شرافت خانوادگی زوج، انوشیروان سالاریان، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی شفق، گروه حقوق خصوصی، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1d570ccb8b2e6701ebb8eccb811f03c5 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی اشتغال زنان خارج از خانه، مژگان محمدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه ایلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6ad986813cbae99b91ae676304b6b75d صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # احکام اشتغال زنان در فقه مذاهب اربعه و حقوق موضوعه، سارا مرتضی، کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7bc22b8e20904bf75949bdaf871c5ddc صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # تحلیل مبانی فقهی حقوقی قوانین مربوط به اشتغال زنان، فاطمه مظفری، کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6ca2af333c36eb664bf1645c47789211 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی شرط اشتغال زن در عقد نکاح و ادامه آن با قاعده لاحرج، ابراهیم رمضانی چاهک، کارشناسی ارشد، دانشگاه اردکان، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f2d23759c029d8248340c596e48294b4 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # تحلیل حقوقی حدود اختیارات زوج در ممانعت از اشتغال زوجه به مشاغل قبل از عقد نکاح و تأثیرآن بر قراردادهای منعقده توسط زوجه، ناهید طاهری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی دماوند، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0c3250a8baa3c322de7706e43eb9335e صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # ضابطه محدودیت‌های زنان در اشتغال از منظر فقه و حقوق، نجمه‌سادات هاشم‌پور، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی هدی، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/77f0727f260a4ccb7d50fc618c1c9e52 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی تحلیلی مبانی و شرایط مخالفت زوجین با اشتغال یکدیگر (با تأکید بر رویه قضایی)، وجیهه شعربافیان، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2bdfd7901f56dfbdf401bc8434e6bb5b صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در حقوق ایران، مرجان محمدرضایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی دماوند، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b4d71624e2ec1a963df539953d059473 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # آسیب‌سنجی فقهی - حقوقی اشتغال زنان در تحکیم بنیان خانواده، سمانه فتحی کلشانی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی آفاق، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/05f35e14b849cdf1eff74b11a2ee4fc2 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # اشتغال زوجه و حق زوج برای ممانعت از آن، عطیه‌السادادت جعفری، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/214b54995b1cb2c2dc30bdbfb431287d صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی اشتغال زوجه در روابط زوجین، شیوا محمدپور قره‌تپه، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی طلوع مهر قم، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5955eecf05aa8b12330494c46c12460a صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # اختیار زوجین در منع اشتغال یکدیگر، مریم جوادی رجه، کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2dfa51c2339fa8140fbe9052e68f1aea صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # حق زوجه بر اشتغال و رابطه آن با ریاست شوهر بر خانواده در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران، سمیه دشتی چهاردهی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d0a9c93c1e2432cb40d35014b5fa61fb صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی تطبیقی حق حضانت و حق اشتغال زنان در حقوق اسلامی و حقوق بشر، ایلناز علینژاد، رسانه دکتری، دانشگاه ارومیه، پردیس دانشگاهی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2bbf7693e9d7474262d44de0091e5ee9 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی شغل زوجه و تاثیر آن بر تمکین، مهرشاد سلمانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی بندر انزلی، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5825aa527caa1350a1692defd2aeb6a0 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # شرایط فقهی و اجتماعی اشتغال زنان (در خارج از خانه) از منظر قرآن و حدیث، لیلا اکرادلو، کارشناسی ارشد، دانشگاه معارف اسلامی قم، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d444d2a66087c545d554f1ff989518c2 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی تعارضات احتمالی اشتغال زنان با تکالیف زوجیت در ایران، زهره اکبری حقیقی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، دانشکده حقوق و الهیات، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ae1ecb57bf936ada5732c80ca8de6038 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # رابطه اشتغال زوجه با حقوق زوج درروابط زناشویی، سمانه مهری‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، پردیس دانشگاهی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/eabec3ec689308c040011c52736f553c صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی آرای متفکران اسلامی معاصر درباره فعالیت های اقتصادی بانوان و ارائه الگوی اشتغال زنان بر مبنای نظام فکری اسلام، فیروزه کرمی، رساله دکتری، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/527a9f70697d71eeca15c823a3ebc491 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی تطبیقی اشتغال زنان از دیدگاه فقهای شیعه و اهل سنت با رویکردی بر کتاب الفقه‌الاسلامی و ادلته وهبه الزّحیلی، طاهره ارمندیی، کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/fa494ccb3d74a5b75a326f11efe10c76 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی موارد منع و محدودیت اشتغال زنان از دیدگاه فقهی و حقوقی، زهرا حاجی محمدحسن، کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/65f0acaffc780a09a006568852520b7a صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی مبانی فقهی و حقوقی اشتغال زوجه، فاطمه حاج جعفری‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه محدث نوری، دانشکده اقتصاد و علوم اداری، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/145adfb0ffa3e04498d3efe76155629c صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی اشتغال زنان با رویکردی بر قوانین عربستان، رقیه حسینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/fbbd90b31fde257ce398d060f6e62ed5 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # اختیار اشتغال زوجه (با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و مصر)، خدیجه‌السادات موسوی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده حقوق، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/4b7326f9ea549e8ed6d3be9172e78a86 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی احکام و آثار حق زوج در جلوگیری از اشتغال زوجه، طاهره مقنی ازندریانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، دانشکده الهیات، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/957909f5236a9248ec101b30e8c3ef9f صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی دیدگاه امام خمینی (ره) درباره اشتغال زنان و بیان مبانی فقهی - حقوقی آن، لیلا اکبرزاده، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/97fc8950f18d7e6b4309e068d60e8323 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # موارد جواز و ممنوعیت اشتغال زنان از دیدگاه فقه امامیه و مقایسه آن با کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان، مهدیه‌سادات مطهری، کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده الهیات، ۱۳۸۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/bdf7d6c1cd63ea0e046c17f96713afc6 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی دو شرط عدم ازدواج مجدد زوج و حق اشتغال زوجه ضمن عقد نکاح با رویکردی بر نظر امام خمینی(ره)، فاطمه کلباسی، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/dd11efcce18d8915f3b49c279c3944ec صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # توافق زوجین بر مخالفت با اشتغال یکدیگر، مجیدرضا کمالی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/16bbc25bbe7966385fef2abf1bc8d1df صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی حق اشتغال زنان در خارج از منزل و تزاحم آن با حق شوهر از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی، شکرالله لطیف‌پور، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۸۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a7c5372abbc427a3f33292fb12f75fdf صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
|
| |
|
| ===عربی=== | | == تبیین نظریه == |
| # تشغيل النساء و الأحداث في نظام العمل السعودي و القانون المقارن و الشريعة، عواد بن صالح بن مسلم العصباني البلوي، کارشناسی ارشد، الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة، كلية الشريعة، ۱۴۳۰ق.
| | شمس‌الدین در نظریه ولایت امت در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا رهبری جامعه اسلامی و قدرت سیاسی در آن باید در دست یک شخص (پیامبر(ص)، امام(ع) یا فقیه) باشد و مردم تنها ابزاری در اختیار رهبری هستند؟ یا اینکه همه امت اسلامی در شکل‌دهی به قدرت سیاسی و رهبری جامعه نقش دارند؟<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۴۱-۴۲.</ref> |
|
| |
|
| ===سایر منابع=== | | شمس‌الدین قبل از پاسخ به این پرسش، ابتدا از ضرورت و وجوب تشکیل حکومت در آموزه‌های اسلامی سخن گفته است. به باور او مسئله حکومت نه بخشی از شریعت اسلامی، بلکه نتیجه آن است<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی الاسلامی، ص۷۴.</ref> و ادله متعدد عقلی و نقلی برای این مدعا ذکر می‌کند.<ref>شمس‌الدین، نظام الحکم الادارة فی الاسلام، ص۲۳۷-۲۴۳؛ مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ۸۹-۹۴.</ref> او پس از اثبات وجوب تشکیل حکومت از منظر آموزه‌های اسلامی، به بیان الگوی دولت مطلوب می‌پردازد. به نظر او با توجه به اینکه در اسلام، کمترین حد از سلطه و قدرت بر مردم مورد پذیرش قرار گرفته است، باید به تشکیل دولتی حداقلی اکتفا کرد که وظیفه آن فقط حفظ نظام عمومی جامعه است و حق تجسس در زندگی خصوصی مردم را ندارد.<ref>شمس‌الدین، حوار حول الشوری و الدیمقراطیة، ص۲۳.</ref> به نظر شمس‌الدین تشکیل چنین دولتی در نظریه ولایت امت بر خویش امکان‌پذیر خواهد بود.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۹۵.</ref> |
| # عمل المرأة في الإسلام، جمیل عوده، یادداشت در سایت مركز آدم للدفاع عن الحقوق والحريات، تاریخ درج ۲۷ فوریه ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید ۲ مرداد ۱۴۰۱ش. [https://ademrights.org/news465 لینک یادداشت]
| | |
| #
| | === عناصر نظریه === |
| | نظریه ولایت امت بر خویش بر عناصر و نهادهایی استوار است که آن را از دیگر نظریه متمایز می‌کند. عناصر اصلی این نظریه طبق آنچه که در کتاب اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین آمده است، عبارتند از: امت، امارت، قضا و پارلمان.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۱۷.</ref> |
| | |
| | * '''امت''' |
| | |
| | مهمترین عنصر نظریه ولایت امت، مفهوم امت است. به باور شمس‌الدین در زمان غیبت، ولایت امام مستقیما به امت منتقل می‌شود و واجبات کفایی در حوزه سیاست و حکومت تنها متوجه امت است که در صورت امتثال مأجور و در صورت اهمال مقصر خواهند بود.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی، ص۱۶۹-۱۷۱ و ۲۰۳.</ref> او با استناد به [[پیمان‌نامه مدینه]] که از مجموعه مسلمانان و یهودیان به عنوان امت نام برده، منظور از واژه امت را تمام شهروندان یک کشور بدون تفکیک دین، نژاد و ... می‌داند.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی، ص۲۶۴-۲۶۵.</ref> |
| | |
| | * '''نهاد امارت''' |
| | |
| | نهاد امارت یا همان قوه مجریه از نهادهای اساسی در نظریه ولایت امت است. شمس‌الدین با تفکیک میان دو واژه حکم و امارت، حکم را به‌معنای قانون و امارت را به‌معنای نهاد اجرایی جامعه می‌داند.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۲۱.</ref> به باور او مردم وظیفه اطاعت از رئیس اجرایی جامعه را دارند ولی اختیارات حاکم نیز در کنترل شورا یا نهاد برآمده از آن است.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی، ص۱۴۰-۱۴۱.</ref> |
| | |
| | * '''نهاد قضاوت''' |
| | |
| | پیوند عمیق قضاوت با شریعت در فقه اسلامی و لزوم تطبیق قضا با محتوای عقیدتی بر اساس [[آیه ۴۹ سوره مائده]] باعث شده که شمس‌الدین وظیفه نهاد قضاوت را بر عهده فقیه جامع‌الشرایط بداند؛ ولی تعیین فقیهی که باید این منصب را عهده‌دار شود را باز بر اساس [[آیه ۵۸ سوره نساء]] که از مؤمنان می‌خواهد امانت را به اهلش واگذار کنند، از شئون مردم می‌داند. به‌گفته او مردم از طریق نظام انتخاباتی متناسب این کار را انجام خواهند دارد.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی، ص۱۰۷-۱۱۱.</ref> |
| | |
| | * '''پارلمان''' |
| | |
| | در اندیشه شمس‌الدین [[جایگاه شورا در حکومت|شورا]] جایگاه ویژه‌ای دارد و بر همین اساس نظام حکومتی اسلامی در عصر غیبت به نظر او شبیه [[نظام پارلمانی]] ریاستی است که مجلس شورا از ارکان آن خواهد بود.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۲۶.</ref> نمایندگان مجلس در اندیشه شمس‌الدین دارای قدرت تشریع و [[قانون‌گذاری عرفی|قانون‌گذاری]] در منطقة الفراغ هستند که مربوط به مسائل روابط میان انسان‌ها با یکدیگر و اقدامات تنظیمی در جامعه است.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التجدید فی الفقه الاسلامی، ص۱۱۶.</ref> |
| | === منابع نظریه === |
| | صدور نظریه ولایت امت از سوی شمس‌الدین بر پایه برخی از منابع صورت گرفته که فراتر از منابع فقه سنتیِ (کتاب، سنت، عقل و اجماع) مورد استفاده دیگر فقها به‌ویژه در حوزه نظریه‌پردازی درباره حکمرانی سیاسی و دولت است.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۷۳-۷۴.</ref> |
| | |
| | * '''اجتهاد در منطقة الفراغ''' |
| | |
| | مهمترین منبع مورد استفاده شمس‌الدین برای نظریه‌پردازی درباره شکل حکومت، اجتهاد در منطقة الفراغ تشریعی است که با بهره‌گیری از [[منطقة الفراغ|نظریه منطقة الفراغ]] اثر استادش [[محمدباقر صدر]] به این کار می‌پردازد.<ref>صدر، اقتصاد ما، ج۲، ص۴۱-۴۳</ref> او با گسترش نظریه منطقة الفراغ به همه حوزه‌های زندگی اجتماعی، سازوکاری فقهی برای نظریه‌پردازی درباره چگونگی رهبری جامعه ارائه می‌دهد.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التقلید، ص۱۰۸-۱۱۳.</ref> شمس‌الدین در ابتدا با تقسیم احکام شریعت به دو بخش ثابت و متغیر، احکام ثابت الهی را متعلق به نظام عبادات، نظام خانواده، مسائل جنسی و برخی از احکام معاملات می‌داند و معتقد است برای غیر از موارد یاد شده از جمله مسائل مرتبط با نظام سیاسی و دولت احکام ثابتی در شریعت وجود ندارد؛<ref>کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، صفحه ۱۷۱.</ref> بنابراین آنچه مربوط به نظام سیاسی و دولت است اعم از روابط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و روابط خارجی، احکام متغیر و زمان‌مندی هستند که اگرچه در فقه ذیل عنوان تبریرات مورد بحث قرار می‌گیرند؛ ولی داخل احکام ثابت شرعی نیستند.<ref>طباطبایی‌فر، «مشروطه شیعی؛ نظریه‌ای برای طرح»، ص۱۰۶-۱۰۷.</ref> طبق این مبنا به اعتقاد شمس‌الدین چون هیچ نصی در متون دینی درباره نوع و شکل حکومت و دولت در عصر غیبت نداریم؛ این مسئله در شمول منطقة الفراغ تشریعی قرار می‌گیرد که تعیین تکلیف آن بر عهده جامعه واگذار شده است.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التقلید، ص۱۰۸-۱۱۳.</ref> |
| | |
| | * '''واقعیت‌های اجتماعی''' |
| | |
| | توجه به واقعیت‌های موجود در جامعه به‌ویژه جامعه لبنان دیگر منبع مورد استفاده شمس‌الدین در تبیین نظریه ولایت امت است. به باور او نظریه‌پردازی در فقه سیاسی باید در پرتو واقعیت انجام پذیرد و طبق این واقعیات جامعه، در خوانش نصوص بازنگری صورت گیرد و به سخن دیگر واقعیت‌های جامعه، از عوامل فهم جدید و متفاوت از نص هستند. او این‌گونه اجتهاد را اجتهاد در نص و نه در برابر نص معرفی می‌کند.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التجدید فی الفقه الاسلامی، ص۱۲۵؛ مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۷۷-۷۹.</ref> |
| | |
| | * '''مقاصد الشریعة''' |
| | |
| | توجه به [[مقاصد شریعت]] به عنوان منبعی برای گذر از فقه فردی به [[فقه اجتماعی]] از دیگر منابع مورد اعتماد شمس‌الدین در تدوین نظریه ولایت امت بر خویش است. به باور او عدم جامع‌نگری (آخرت گرایی و غفلت از مسائل دنیوی) نزد شیعیان و همچنین انزواگرایی شیعی نسبت به مسائل عمومی جامعه با نگرش مقاصدی قابل ترمیم است.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۷۹-۸۲.</ref> |
| | |
| | === مبانی فقهی و کلامی نظریه === |
| | مبانی مورد توجه شمس‌الدین برای تدوین نظریه ولایت امت عبارتند از: ۱) اصل عدم ولایت؛ ۲) تعطیل مبانی کلامی نظریه قدیم دولت در اسلام از جمله امامت و خلافت؛ ۳) انعطاف شریعت اسلام و پویایی آن در باب معاملات؛ ۴) تفکیک دوره غیبت از دوره حضور؛ ۵) تفکیک احکام تشریعی از احکام تدبیری؛ ۶) مطلوبیت دموکراسی به عنوان سازوکار حکومت و نسبت آن با شورا؛ ۷) عرفی بودن قدرت؛ ۸) ضرورت شورا و مشورت.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۹۸.</ref> |
| | |
| | * '''اصل عدم ولایت''' |
| | |
| | اصل اولی عدم الولایة یا عدم مشروعیت هرگونه سلطه شخصی بر دیگران، قاعده‌ای کلی است که به گفته شمس‌الدین و بسیاری دیگر از فقها برای خروج از آن نیاز به دلیل قطعی وجود دارد و این دلیل قطعی فقط درباره ولایت خدا و همچنین پیامبر(ص) و امام معصوم(ع) در عصر حضور ثابت است و برای هیچ شخص دیگری ازجمله فقها در عصر غیبت، چنین ولایتی اثبات نشده است.<ref>شمس‌الدین، ولایة الامة علی نفسها، ص۳۵؛ مرادی، «بررسی و نقد مبانی نظریه سیاسی ولایت امت بر خویش»، صفحه ۱۷۲.</ref> شمس‌الدین، وظیفه فقیهان را منحصر به بیان احکام شرعی و عهده‌داری منصب قضاوت کرده است و فراتر از این دو مورد ازجمله ولایت در سلطه سیاسی را برای آنان نمی‌پذیرد.<ref>طباطبایی‌فر، «مشروطه شیعی؛ نظریه‌ای برای طرح»، ص۱۰۷.</ref> در نظریه ولایت امت با استفاده از مجموعه‌ای از مبانی فقهی و کلامی سعی شده که اثبات شود که ولایت سیاسی در دوره غیبت، حق انحصاری «امت» است و فقیه تنها از آن‌رو که عضوی از امت است، حق مشارکت دارد و حق ویژه‌ای ندارد.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التجدید، ص۱۱۹؛ مرادی، «بررسی و نقد مبانی نظریه سیاسی ولایت امت بر خویش»، ص۱۶۷</ref> |
| | |
| | به اعتقاد شمس‌الدین، ولایت منصوصِ معصومان(ع) مقید به انتخاب نیست؛ ولی در عصر غیبت که ولایت به امت تعلق دارد، از طریق مراجعه به آرای عمومی اعمال می‌شود.<ref>شمس‌الدین، نظام الحکم و الاداره، ص۲۰۹ و ۴۴۸.</ref> به‌گفته او برپایی دولت در عصر غیبت بر اساس ولایت امت بر خویش، امری ضروری است و مشروعیت نظام سیاسی نیز بر پایه اراده ملت استوار است.<ref>فیاض، نظریات السلطه فی الفکر السیاسی الشیعی المعاصر، صفحه ۲۷۶.</ref> در نهایت به اعتقاد شمس‌الدین دولت باید با طبیعت جامعه‌ای که از آن جوشیده، تناسب داشته باشد و به عقول مردم ایمان داشته باشد و از تجربه بشری استفاده کند.<ref>طباطبایی‌فر، «مشروطه شیعی؛ نظریه‌ای برای طرح»، ص۱۰۷.</ref> |
| | |
| | [[آزادی|اصل آزادی]] نتیجه‌ای است که شمس‌الدین از اثبات ولایت امت بر خویش و نفی ولایت انسان‌ها بر همدیگر می‌گیرد. به‌گفته او وضعیت انسان در قبال خودش و همچنین در رابطه با دیگران مبتنی بر آزادی است؛ به این معنا که هیچ انسانی حق ندارد آزادی دیگران را مقید کند. این اصل به باور او از مسئولیتی نشأت می‌گیرد که خدا بر عهده انسان در قبال سرنوشت خویش گذاشته است و مسئول بودن نیز بدون ولایت بر خود محقق نمی‌شود.<ref>شمس‌الدین، الحریات الشخصیة فی المنظور الاسلامی، ص۲۷۵؛ مرادی، «بررسی و نقد مبانی نظریه سیاسی ولایت امت بر خویش»، صفحه ۱۷۴.</ref> |
| | |
| | * '''تعطیلی مبانی کلامی نظریه‌های قدیم دولت اسلامی (امامت و خلافت)''' |
| | |
| | به باور شمس‌الدین، نظریه سیاسی اندیشه اسلامی معاصر هم در میان اهل‌سنت و هم در میان شیعه کاملا انتزاعی است؛ زیرا مبتنی بر زمینه‌های کلامی‌ای است که امروزه وجود ندارد. به‌گفته او نظریه خلافت به‌عنوان میراث فقهی اهل‌سنت از ابتدا غیراصیل بوده چراکه ریشه در کلام اشعری یا معتزلی داشته است و نظریه امامت را نیز اگرچه معتقد است در تاریخ اسلام نظریه اصیل است؛ ولی پس از پایان غیبت صغرا به پایان رسیده است.<ref>شمس‌الدین، الاجتهاد و التقلید فی الفقه الاسلامی، ص۱۹۴-۱۹۵.</ref> |
| | |
| | * '''انعطاف احکام مرتبط با امور غیرعبادی''' |
| | |
| | شمس‌الدین با تقسیم احکام شریعت به امور عبادی و معاملات معتقد است ثبات و تغییرناپذیری مختص به عبادات است و خارج از حوزه عبادات، قوانین زندگی متحول است و با تغییر زمان و مکان باید در آن قوانین بازنگری کرد. او موضوع نظام سیاسی را نیز در حوزه غیرعبادیات قرار می‌دهد که ظرفیت الگوهای متفاوتی را پیدا می‌کند و تنها شرط معتبر در آن عدم تنافی با اسلام است.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی الاسلامی، ص۹۷.</ref> |
| | |
| | * '''تفکیک میان احکام تشریعی و تدبیری''' |
| | |
| | منظور شمس‌الدین از احکام تدبیری، احکامی است که از سوی معصوم(ع) نه به‌عنوان مبلغ شرع، بلکه به‌عنوان حاکم صادر شده است. او بسیاری از این‌گونه احکام را قابل تعمیم به همه زمان‌ها نمی‌داند و معتقد است بر اساس شرایط باید در آنها بازنگری شود.<ref>شمس‌الدین، فی الاجتماع السیاسی الاسلامی، ص۸۷.</ref> |
| | |
| | * '''عرفی بودن قدرت''' |
| | |
| | شمس‌الدین مسئله دولت و قدرت را امری عرفی می‌داند که درحوزه مقدسات جای نمی‌گیرد. او قائل به تفکیک حوزه دین از حوزه دولت است و اینکه حتی حکومت معصوم را نیز می‌توان نقد کرد؛ زیرا امری بشری و زمینی است. بر اساس همین مبنا تکلیف تشکیل حکومت را به امت واگذار می‌کند.<ref>مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۰۸-۱۱۴.</ref> |
| | |
| | * '''ضرورت شورا''' |
| | از نظر شمس‌الدین در عصر غیبت، بر امت و حاکم مشورت واجب است. او با استناد به [[آیه ۱۵۹ سوره آل‌عمران]] و [[آیه ۳۸ سوره شوری]] معتقد است مشورت حکمی شرعی است و شکی نیست که مراد از آن مربوط به امور حکومت و جامعه است نه امور فردی و خصوصی. او همچنین انتخاب حاکم را نیز در غیر مورد معصوم، منوط به شورا می‌داند. از منظر شمس‌الدین تنها تفاوت حاکم معصوم و غیرمعصوم در موضوع شورا آن است که معصوم(ع) به حکم عصمت خویش حق حکومت را هم دارد، ولی سازوکار حکومتش باید بر مبنای شورا باشد؛ اما غیرمعصوم باید منبع مشروعیت قدرتش را نیز از شورا بگیرد و سازوکار دیگری برای مشروعیت حاکم سیاسی در عصر حاضر وجود ندارد.<ref>شمس‌الدین، لبنان الکیان و المعنی، ص ۱۲۴-۱۲۶: مرادی، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، ص۱۱۴-۱۱۶.</ref> |
| | |
| | == منابع مطالعاتی == |
| | {{اصلی|ولایت امت (منابع مطالعاتی)}} |
| | درباره نظریه ولایت امت بر خویش علاوه بر کتاب‌ها و مقالات محمدمهدی شمس‌الدین، کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌هایی به رشته تحریر در آمده است که ازجمله مهمترین آنها می‌توان به [[کتاب اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین]] نوشته [[مجید مرادی]] و کتاب دولت انتخابی اسلامی و مردم‌سالاری اثر علی‌اکبر کمالی اشاره کرد. |
| | |
| | ==پانویس== |
| | {{پانویس}} |
| | ==منابع== |
| | {{منابع}} |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، «[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/208773 الحریات الشخصیة فی المنظور الاسلامی]»، بیروت، مجلة المنهاج، شماره ۱۱، ۱۹۹۸م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، «حوار الحول الشوری و الدیمقراطیة»، بیروت، مجله منبر الحوار، شماره۳۴، ۱۹۹۴م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، الاجتهاد و التجدید فی الفقه الاسلامی، بیروت، الموسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۱م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، فی الاجتماع السیاسی الاسلامی، بیروت، الموسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۱۹۹۹م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، لبنان الکیان و المعنی، بیروت، موسسة الامام شمس‌الدین للحوار، ۲۰۰۵م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، نظام الحکم و الادارة فی الاسلام، بیروت، الموسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۲۰۰۰م. |
| | * شمس‌الدین، محمدمهدی، ولایة الامة علی نفسها، بیروت، الموسسة الدولیة للدراسات و النشر، ۲۰۱۹م. |
| | * صدر، محمدباقر، اقتصاد ما، ترجمه سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا)، قم، نشر دارالصدر، ۱۳۹۳ش. |
| | * طباطبایی‌فر، سید محسن، [https://kms.bou.ac.ir/wp-content/uploads/2019/12/مشروطه-شیعی؛-نظریه-ای-برای-طرح.pdf «مشروطه شیعی نظریه‌ای برای طرح»]، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۴۸، ۱۳۸۸ش. |
| | * فیاض، علی، نظریات السلطة فی الفکر السیاسی الشیعی المعاصر، مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الاسلامی، بیروت، لبنان، ۲۰۰۸م. |
| | * کدیور، محسن، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی، ۱۳۸۳ش. |
| | * کمالی اردکانی، علی‌اکبر و محسن کدیور، [https://philosophy.mofidu.ac.ir/article%20240130.html «مردم‌سالاری در آرای شیخ محمدمهدی شمس‌الدین و دکتر مهدی حائری یزدی و مقایسه آن با مدل دموکراسی تکاملی (آرای روسو _ میل)»]، دوفصلنامه هستی و شناخت، شماره ۴۴، ۱۳۸۳ش. |
| | * مرادی، مجید، اندیشه سیاسی محمدمهدی شمس‌الدین، قم، بوستان کتاب،۱۴۰۱ش. |
| | * مرندی، سید محمدرضا، [https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article%206352%20bc0735bece5e637f591cfed52cdeeeec.pdf «سه نظریه فقهی در مبنای مشروعیت دولت در فقه سیاسی شیعه»]، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، شماره ۴۳، ۱۴۰۱ش. |
| | {{پایان}} |