|
|
| (۳۷۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| قصاص کاکرد یا وظیفه
| | خمس در زمان غیبت |
| == مقاله‌ها ==
| |
| # کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیت‌گرا و کارکردگرا، محمدحسن مالدار و عبدالرضا جوان جعفری بجنوردی و سید محمدجواد ساداتی، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۱۲، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [https://jol.guilan.ac.ir/article_4889_b92230f04912018bea8d175e48cda25b.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| # بررسی فقهی-حقوقی تبدیل قصاص نفس به دیه در صورت اعدام قاتل با عنوان حدی، حجت‌الله فتحی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۲۸، شماره ۱۰۶، ۱۴۰۰ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_70521_73cf70385b77cb3634e49a70bedce91a.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | '''خمس در زمان غیبت''' از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه، از جمله اقوالی هستند که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است. |
| | ==جایگاه مساله در فقه معاصر== |
|
| |
|
| # تبیین ادله فقهی نظریه تخییری بودن حق قصاص، سید هاشم آل‌طه و احمد حاجی‌ده‌آبادی، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۳، ۱۴۰۰ش. [http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_70131_2dd3e4279e2c175612e760c7466c73ed.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است. از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مسئله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند. |
| # صاحبان حق قصاص و تعیینی یا تخییری بودن آن، داود داداش‌نژاد دلشاد و محمدجواد باقی‌زاده و غلامرضا فریدونی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_681736_c27e758d759e891089be7fe00ed99048.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | ==مفهوم شناسی == |
| # بازخوانی قصاص مادر در برابر قتل فرزند در پرتو مقاصد شریعت، سیده نگین حسن‌زاده خباز و سید محمدجواد ساداتی و علی الهی خراسانی، فصلنامه فقه و اصول، مقالات آماده انتشار، [https://jfiqh.um.ac.ir/article_39548.html مقاله را اینجا ببینید]
| | به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است. در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس) |
| # امکان‌سنجی تبدیل قانونی حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهای قانونی آن، زهرا سمیعی زفرقندی و حسین جعفری و عبدالعلی توجهی، دوفصلنامه علمی حقوق تطبیقی، دوره ۷، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. [http://law.mofidu.ac.ir/article_44790_c15132ea0db71a1e56f3737b663c4bd4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی تبعیض در قصاص نفس، حجت‌الله فتحی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، مقالات آماده انتشار، انتشار آنلاین ۱۳۹۹ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_32418_35d54f126be682a7537de81c98b7bec4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی فقهی و حقوقی قصاص از منظر شرط تکافؤ در دین، سید علیرضا میرکمالی و امیرحسین خسروآبادی، دوفصلنامه فقه میان‌رشته‌ای اجتماعی، دوره ۸، شماره ۱۶، ۱۳۹۹ش. [https://irj.journals.isu.ac.ir/article_75607_df08cbace441199fe0449aeb6bf02203.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قاعده‌انگاری تابعیت حق عفو از حق قصاص در اطلاق و اشتراط، سیف اله احدی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۹، شماره ۳۲، ۱۳۹۹ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_11778_e11d9231b0cb4a5da0a8c8b84bb4a5a8.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # امکان‌سنجی فقهی حقوقی نقل اختیاری حق قصاص، عبدالعلی توجهی و زهرا سمیعی زفرقندی، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره۲، ۱۳۹۹ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/799075/A5B35E47A8CCE9B4A4C369B834465E9A.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأمّلی در عدول ولی دم از حق قصاص پس از شروع عملیات اجرای حکم (نقد و بررسی آراء فقها در چارچوب مصالح اجتماعی)، مجتبی جعفری و مصطفی جباری، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۷، شماره ۲۶، ۱۳۹۸ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_9620_df26a22817317633d8b79f9b3431b5b0.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # ماهیّت عفو مشروط حقّ قصاص، زهره نیک‌عمل، [[سید مصطفی محقق داماد]] و احمد باقری، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۲۱، ۱۳۹۸ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_3843_736b371b5b4bca371980a7691e825e4c.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تکافؤ جنسیتی در قصاص نفس، احمد شکوهی و محمد نوذری، دوفصلنامه مصباح الفقاهه، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. [http://muf.journals.hozehkh.com/article_154_bd8cdc2f693ec6b06182515d9e2043bc.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی مصالح فردی و اجتماعی موجود در قصاص، محمود مهدی‌زاده، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی حقوق و فقه، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [http://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v4-i1-spring97/paper11.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأملی در نظریه تعیینی بودن حق قصاص در قتل عمد، سیدهاشم آل طه و احمد حاجی‌ده‌آبادی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، دوره ۱۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [https://jorr.ut.ac.ir/article_69927_b89a42c97bac0884e2b2b5dd9a6e87b9.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # ملاک نظریه تعیینی در قصاص و مقایسه با نظریه تخییری، بهار وایزی، اولین کنفرانس علمی پژوهشی تحقیقات کاربردی در علوم و تکنولوژی ایران، ۱۳۹۷ش. [https://civilica.com/doc/799854/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبعیض در قصاص در فقه و حقوق موضوعه ایران، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و فاطمه اکبریان، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۵۰، شماره ۲، ۱۳۹۷ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_32418_35d54f126be682a7537de81c98b7bec4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی تطبیقی انتفای ابوّت در ثبوت قصاص از دیدگاه فقهای امامیه و عامه، محمد شفیق اسکی و محبوبه گودرزوند چگینی، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره ۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [https://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v4-i4-winter97/paper1.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی نظریه کیفر قصاص در فقه و حقوق با استناد به آیات قصاص، زهرا مختاری و سید علی هاشمی خانعباسی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدّن، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_543695_24f0fc3378fc39e10f63e39a4857a402.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # مبانی فقهی عدم قصاص پدر در قانون مجازات اسلامی، سلمان عمرانی و حسین حاجی‌قربانی، دوفصلنامه آموزه‌های حقوقی گواه، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [https://leg.journals.isu.ac.ir/article_2654_52b272283dfe0bb7584e118a9ce0c83f.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأملی در ماده ۳۷۵ قانون مجازات اسلامی و رفع قصاص از قاتل مکرَه، محمد روحانی مقدم و مریم آقایی بجستانی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدّن، دوره ۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_668086.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نگاهی به قصاص و دیه زنان، حسین مزیجانی، غلامرضا عارفیان، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. [https://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v3-i1-1-spring96/paper2.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران، حسن مرادی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۶، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_8168_67a79cb03330fc9b204cb6d5f2e0e0a1.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اذن و رضایت سابق در سقوط قصاص، علیرضا عسگری و احمد مرادخانی و حسین ناصرخاکی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۰، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. [http://jil.bonabiau.ac.ir/article_533063_f563aba81c0fd32a03191b9acf60581d.pdf مقاله را اینجا ببنید]
| |
| # مبانی فقهی قصاص پدر توسط فرزند در صورت قتل مادر، اسدالله لطفی و بهرام سهرابی نژاد و فروزان سهرابی نژاد، فصلنامه فقه مقارن، شماره۹، ۱۳۹۶ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51388_1b2b36cc08081eb2b06ccea6525a41af.pdf مقاله را اینجا ببنید]
| |
| # استیذان در قصاص، وحید نکونام، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۸، ۱۳۹۵ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/420347/70F045B6EAE77C025B2DF0BFEB29FA1A.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # عدول از قصاص نفس و مصالحه بر قصاص عضو در قتل عمد، مصطفی جباری و جلیل امیدی، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره ۸، شماره۳، ۱۳۹۵ش. [https://jls.shirazu.ac.ir/article_3926_8b8bc04da7ebe8dc21a881e833956f67.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبیین و مبانی قصاص اعدام و اهدای عضو، الهام سلیمانی نصرت و رضا فرج اللهی، نخستین کنگره بین‌المللی جامع حقوق، ۱۳۹۴ش. [https://civilica.com/doc/503322/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تخییری یا تعیینی بودن حق قصاص، علی محمدی جورکویه، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۴۴، ۱۳۹۴ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_14495_c49e243be34ee8a0451ba8b0c4396ce2.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی تبعیض قصاص و چالش‌های پیش رو، سینا رازقیان و روح‌الله اکرمی سراب، نخستین کنگره بین‌المللی جامع حقوق، ۱۳۹۴ش. [https://civilica.com/doc/503233/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # گسترهٔ شرط انتفای ابوّت در ثبوت قصاص، محمدجعفر صادق‌پور و عبدالعلی توجّهی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۲۲، شماره ۸۶، ۱۳۹۴ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_64539_1652181c989fb1ea7acb5d6ca9c891d4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی آیات قصاص و وجوه حیات بخشی آن در قرآن، حمیدرضا نوری، فصلنامه مطالعات تفسیری، شماره ۲۱، ۱۳۹۴ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20150922125246-9576-101.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نگرشی نو به معنای قصاص در قرآن، هادی غلامرضا راوی و عبدالله امیدی‌فرد، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۱۲، ۱۳۹۳ش. [http://aqojap.journal.qom-iau.ac.ir/article_524973_ccc52ddb0ab52f48da6078d81c03b046.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # جریان قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران، جلیل امیدی و زکریا حسینی، فصلنامه فقه مقارن، دوره ۲، شماره ۴، ۱۳۹۳ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_11862_949fd5a6a34b66f65a6befc070b7becd.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # عفو از قصاص در متون فقهی مذاهب اسلامی، علی غضنفری و آغامحمد نبیل، فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، دوره ۹، شماره ۳۶، ۱۳۹۳ش. [http://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_6829_8fb56c938adce2929da0d7b8eaa4c007.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # جلوه‌های گرایش به نظم عمومی در مقررات قصاص نفس در قانون مجازات اسلامی، سید محمود مجیدی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۲، شماره ۶، ۱۳۹۳ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_665_530b33b3beb12efcc3763134ab942ea7.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی نظریه وجوب تعیینی قصاص در قتل عمد در مقایسه با نظریه تخییر، اسمعیل رحیمی نژاد و منصور ذاکر، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۹، ۱۳۹۲ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_1904_3d2498dc5e172d44b5a47fbca782630a.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص پدر و مادر در برابر قتل عمدی فرزند از دیدگاه مذاهب اسلامی، مصطفی ذوالفقارطلب و محمد جمالی، فصلنامه فقه مقارن، شماره ۲، ۱۳۹۲ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_7307_a72abf679d90df0d99f87f727d254518.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # سقوط قصاص با عفو برخی از اولیاء، محمدحسین شعبانی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۴، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_27364_dac00e5140bf54e0d4f4bca19d766a13.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اصالت دیه در قتل عمد، سید سجاد موسوی کرمانشاهی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۹، شماره ۷۱، ۱۳۹۱ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3016.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی مبانی فقهی حکم قصاص مادر در قتل فرزند، فاطمه قدرتی و فریبا حاجیعلی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۱، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_26741_5f9421bf8d0936b8d7521ca1179428c7.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # پژوهشی فقهی در مسئلهٔ قصاص مادر در قتل فرزند، محمدحسن حائری و مرتضی مرادی گلستانی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_27014_b5712818cd44f93e666bf926c6078331.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأثیر رضایت پیشین مجنیٌ‌علیه در سقوط قصاص و دیه، حسین آقایی‌نیا و محمدمهدی عالمی طامه، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۸، شماره ۲۹، ۱۳۹۰ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18270_bedd4320c43fde75c06b2179f0af8834.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اثر عدم توافق اولیا دم بر قصاص قاتل، محمدابراهیم شمس و حمیدرضا کلانتری، دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، دوره ۲، شماره ۲، ۱۳۹۰ش. [https://law.tabrizu.ac.ir/article_2072_97d87716aad6974d63ac2632345b2e85.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص و دیه زن، احمد حاجی ده‌آبادی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۶، شماره ۲۲، ۱۳۸۸ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18497_71983f04c6c69f8cb87ac9a9947882cb.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی لزوم استیذان در قصاص، محمدجواد شریعت، فصلنامه پژوهشهای حقوقی، شماره ۱۳، ۱۳۸۷ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/246636/861BFA5A27AB75243E9E8E181B9C6E83.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی نظریه تساوی زن و مرد در قصاص و دیات، سید احمد حسینی خراسانی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۴، شماره ۵۳، ۱۳۸۶ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3162.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص در سقط عمدی جنین، مسعود امامی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۴، شماره ۵۳، ۱۳۸۶ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3163.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقدی بر مقاله «بررسی تفاوت اجرای حکم قصاص در مورد زن و مرد» قصاص یکسان مرد و زن خلاف شرع است، محمدحسین واثقی‌راد، فصلنامه راهبرد، شماره ۳۷، ۱۳۸۴ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/795641/19DF02832052CB6797B3CB673BC285A5.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقد رویه شهرت‌گرایانه در سیاست جنایی تقنینی ایران بحث قصاص و دیه نفس، حسن پوربافرانی، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. [http://law.mofidu.ac.ir/article_239483_9754cf2ca0eb7898192ab9d9f6e69649.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقدی بر انگاره برابری زن و مرد در قصاص، علی‌اکبر کلانتری ارسنجانی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۷، شماره ۲۶–۲۵، ۱۳۷۹ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3746.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص حق انحلالی یا مجموعی؟، [[سید محمود هاشمی]]، فصلنامه فقه اهل‌بیت (ع)، شماره ۱۷ و ۱۸، ۱۳۷۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/84383/%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%B5-%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D9%86%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%89-%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%89- مقاله را اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| === عربی === | | == مالکیت خمس == |
| أثر موت القاتل فی الانتقال من القصاص إلی الدیة إذا لم یستوفِ الأولیاء القصاص، حجت الله فتحی، مجلة المنهج الفقهی من منظار اهل‌البیت(ع)، دوره ۲، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [http://fiqhmagar.afiqh.org/article_139274_80b3a190c973c1cd080acda7469a22ff.pdf?lang=fa مقاله را اینجا ببینید]
| | خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد. می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد. |
| | |
| | === سهم سادات === |
| | از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصرف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. |
| | |
| | ==== پرداخت مستقیم ==== |
| | برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.<ref>جعفر کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ج۴، ص۲۱۵ و ناصر مکارم شیرازی، بحوث فقهیة هامة، ج۱، ص۱۳۱</ref> دلیل فقهی این قول آن است که مطابق دسته ای از روایات سهم سادات، به‌عنوان جایگزین زکات برای سادات قرار داده شده است. از این رو سهم سادات چه در زمان حضور امام، چه در زمان غیبت، ملک سادات است. بنابراین می توانند سهم سادات را مستقیما به ایشان پرداخت نمایند و دلیلی بر لزوم اذن از مجتهد برای پرداخت سهم سادات وجود ندارد.<ref>سید ابوالقاسم خویی، موسوعة الامام الخوئی، ج 25، ص333</ref> با این وجود بهتر است مصرف سهم سادات با اذن مجتهد انجام پذیرد؛ چراکه وی بیش از مکلفین به اولویت های مصرف سهم سادات آگاه است.<ref>سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی، عروة الوثقی</ref> |
| | |
| | ==== پرداخت با اذن مجتهد ==== |
| | برخی دیگر از فقها مانند [[سید محسن حکیم]] برآنند که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. چراکه پرداخت سهم سادات یک تکلیف واجب است و بنابر قاعده احتیاط، این تکلیف باید به طور یقینی امتثال شود و این امر بدون اذن مجتهد در صرف سهم سادات محقق نمی‌شود.<ref>سید محسن حکیم، شرح عروة الوثقی، ج ۹، ص۵۸۶</ref> |
| | |
| | ==== پرداخت با اذن ولی فقیه ==== |
| | برخی فقیهان مانند [[امام خمینی]] و برخی شاگردان ایشان برآنند که مجموع خمس یک حق واحد است که برای منصب امامت قرار داده شده است. بنابراین سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد.<ref>سید روح‌الله موسوی خمینی، تحريرالوسيلة، ج۱، ص۳۶۶ و حسینعلی منتظری، کتاب الخمس، ص460</ref> |
| | |
| | === سهم امام === |
| | در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. از میان این اقوال برخی مانند حلیت سهم امام برای شیعیان،<ref>شیخ یوسف بحرانی، الحدائق الناضرة،ج۱۲، ۴۴۸</ref> دفن آن در زمین یا وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام،<ref>شيخ مفيد، المقنعة، ص۲۸۵</ref> مربوط به فقیهان گذشته است.<ref>برای مطالعه بیشتر درباره دیدگاه فقیهان گذشته اینجا را ببیبنید</ref> در ادامه به دیدگاه فقیهان معاصر پرداخته شده است. |
| | |
| | ==== پرداخت صدقه ==== |
| | [[محمدحسن نجفی]] از فقیهان معاصر معتقد است، از آنجا که در عصر حاضر دسترسی به امام علیه السلام ممکن نبوده و شخص ایشان برای عموم مردم معلوم نیست، سهم امام، حکم مال مجهول المالک را دارد و باید به نیابت از امام علیه السلام به‌عنوان صدقه پرداخت شود.<ref>محمدحسن نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، ج۱۶، ص۱۷۷</ref> |
| | |
| | ==== پرداخت به مجتهد ==== |
| | از میان فقهای معاصر [[آیت الله خویی]] پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است.<ref>موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵، ص۳۳۰</ref> |
| | |
| | ==== پرداخت به مجتهد اعلم ==== |
| | مراجع تقلید شیعه در عصر حاضر از سویی بر آنند که برای مصرف سهم امام باید مطابق نظر مرجع تقلید عمل نماید. از سوی دیگر ایشان تقلید از مجتهد اعلم را لازم شمرده اند. بنابراین می‌توان گفت مشهور فقیهان در عصر حاضر معتقدند که مصرف سهم امام باید به صلاحدید مرجع تقلیدِ اعلم انجام پذیرد. در این میان [[سید علی سیستانی]] تصریح می‌نماید که احراز رضایت امام بدون اذن از مجتهد اعلم حاصل نمی‌شود؛ از این رو مطابق قاعده احتیاط، سهم امام باید با اذن مجتهد اعلم در امور مورد رضایت امام مصرف شود. <ref>سایت آیت‌الله سیستانی،[https://www.sistani.org/persian/qa/search/21237/ استفتائات]</ref> |
| | |
| | ==== پرداخت به ولی فقیه ==== |
| | [[امام خمینی]] و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. <ref>سید روح‌الله موسوی خمینی، کتاب البیع، ج۲، ص۶۶۴ و۶۵۳</ref> این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند [[سید محمدباقر صدر]]، [[سید محمود شاهرودی]]، [[محمد مومن]] و [[حسینعلی منتظری]] طرح گردیده است. |
| | |
| | ==پانویس== |
| | {{پانویس}} |