تکمله فقه سیاسی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) جز added Category:کتاب‌های فقه سیاسی به زبان فارسی using HotCat |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
|ویراستار۲ = | |ویراستار۲ = | ||
|ویراستار۳ = | |ویراستار۳ = | ||
}} | |||
{{کتاب‌های دیگر | |||
| رده نویسنده = کتاب‌های عباسعلی عمید زنجانی | |||
| منابع مطالعاتی = فقه سیاسی (منابع مطالعاتی) | |||
| رده کتاب‌های موضوع = کتاب‌های فقه سیاسی به زبان فارسی | |||
}} | }} | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۹: | ||
|جلدهای دیگر = | |جلدهای دیگر = | ||
}} | }} | ||
*'''چکیده''' | *'''چکیده''' | ||
'''تکمله فقه سیاسی''' کتابی است نوشته [[عباسعلی عمید زنجانی]] که در تکمیل [[فقه سیاسی (کتاب)|مجموعه «فقه سیاسی»]] نگاشته شده و در چهار فصل به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است. در این کتاب، جایگاه این فریضه در قرآن و حدیث بررسی شده و دیدگاه عقل نیز درباره آن ارزیابی شده است. نویسنده کتاب، این فریضه را نه تنها محدودکننده آزادی انسان‌ها نمی‌داند، بلکه آن را عاملی برای اقامه سایر فرایض الهی و احیای حقوق و آزادی انسان‌ها می‌داند. معروف و منکر به دو نوع شرعی و عقلی تقسیم می‌شوند و به نظر نویسنده در موارد فراوانی جزو امور متغیر هستند. علاوه بر این، در اجرای امر به معروف و نهی از منکر، رعایت کرامت انسانی، عدالت و حفظ حریم خصوصی ضروری است. اجرای این فریضه علاوه بر شروطی مانند علم به معروف و منکر، احتمال تأثیر و نبود مفسده، دارای مراحل و مراتبی است و لزوماً نباید با اقدامات عملی شروع شود. نویسنده پیشنهاد می‌کند برای این دو واجب تشکیلاتی مناسب سازمان داده شود. او تصریح می‌کند که امر به معروف و نهی از منکر علاوه بر بُعد فردی، بُعد حکومتی نیز دارد و در زمان تشکیل حکومت اسلامی، با همکاری دولت و ملت، تحقق حداکثری احکام شرعی باید محقق گردد. | |||
== ساختار کتاب == | == ساختار کتاب == | ||
کتاب «تکمله فقه سیاسی» نوشته عباسعلی عمید زنجانی، در تکمیل آثار فقه سیاسی وی، به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است. این کتاب چهار فصل دارد و با ساختاری منطقی مباحث حقوقی و فقهی امر به معروف و نهی از منکر را پوشش داده است. در فصل اول، معروف و منکر، مفهوم امر و نهی در این فریضه، جایگاه این دو در قرآن و حدیث و | کتاب «تکمله فقه سیاسی» نوشته عباسعلی عمید زنجانی، در تکمیل آثار فقه سیاسی وی، به موضوع امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است. این کتاب چهار فصل دارد و با ساختاری منطقی مباحث حقوقی و فقهی امر به معروف و نهی از منکر را پوشش داده است. در فصل اول، معروف و منکر، مفهوم امر و نهی در این فریضه، جایگاه این دو در قرآن و حدیث و عقل، اهداف و شرایط اجرا و موارد ممنوعه بررسی شده است. سپس در فصل دوم، روش های اجرایی انجام امر به معروف و نهی از منکر بیان شده و نویسنده، برای ساختار تشکیلاتی و واحدهای شناسایی و عملیاتی و نیز نحوه همکاری مردم با تشکیلات حکومتی امر به معروف و نهی از منکر، طرح پیشنهادی خوش را به تفکیک این سه موضوع ارائه کرده است. فصل سوم کتاب به احکام امر به معروف و نهی از منکر اختصاص دارد و شامل رابطه امر به معروف و نهی از منکر با تکلیف، آزادی و اختیار انسان ها، وجوب مطلق یا مشروط بودن این دو، شروط، مراحل و مراتب این فریضه است. در آخرین فصل نیز بُعد حکومتی امر به معروف و نهی از منکر و وظیفه مردم و ملت در حالت های قبل و بعد از تشکیل حکومت اسلامی یا عدم استقرار حکومت اسلامی و تصدی فقها به امور حسبیه و شرعیه بررسی شده است. | ||
=== درباره نویسنده === | === درباره نویسنده === | ||
| خط ۵۶: | خط ۶۲: | ||
==تقسیم معروف و منکر به شرعی و عقلی== | ==تقسیم معروف و منکر به شرعی و عقلی== | ||
عمید زنجانی در فصل اول کتاب تکمله فقه سیاسی وارد کلیات و تعاریف شده و در اولین مبحث، ارائه تعریف جامع از امر به معروف و نهی از منکر را دشوار دانسته و دلیل آن را متغیربودن معروف‌ها و منکرها در طی تحولات اجتماعی بیان کرده و تذکر داده که این موضوع، به | عمید زنجانی در فصل اول کتاب تکمله فقه سیاسی وارد کلیات و تعاریف شده و در اولین مبحث، ارائه تعریف جامع از امر به معروف و نهی از منکر را دشوار دانسته و دلیل آن را متغیربودن معروف‌ها و منکرها در طی تحولات اجتماعی بیان کرده و تذکر داده که این موضوع، به معنای نسبی‌بودن این مفهوم نیست، بلکه ناشی از گستردگی مفاهیم دینی و پرتوافکنی در هر عصر و مکان است (ص۱۴). | ||
وی در تعریف معروف و قلمرو آن (ص۱۶) به معروف از دیدگاه فقها نیز اشاره کرده و طبق تفسیر صاحب جواهر، معروف را این چنین تعریف کرده است: «معروف عبارت از هرگونه عمل خوب و شایسته‌اى است كه با وصفى چون وجوب و استحباب شرعى همراه بوده و شخص عامل بدان معرفت یافته و یا توسط تقلید از دیگران فرا گرفته باشد» (ص۱۸). همچنین در تعریف منکر و قلمرو آن (ص۲۰) تعریف منکر در کتاب «تحریر الوسیله» را ذکر کرده است: «منكر عبارت از هر نوع فعل و تركى است كه قبح تحریمى یا كراهتى آن از طریق شرع یا عقل معلوم شده باشد» (ص۲۱). نتیجه نهایی نویسنده، تقسیم معروف و منکر به عقلی و شرعی است (ص۱۸و۲۱). | وی در تعریف معروف و قلمرو آن (ص۱۶) به معروف از دیدگاه فقها نیز اشاره کرده و طبق تفسیر صاحب جواهر، معروف را این چنین تعریف کرده است: «معروف عبارت از هرگونه عمل خوب و شایسته‌اى است كه با وصفى چون وجوب و استحباب شرعى همراه بوده و شخص عامل بدان معرفت یافته و یا توسط تقلید از دیگران فرا گرفته باشد» (ص۱۸). همچنین در تعریف منکر و قلمرو آن (ص۲۰) تعریف منکر در کتاب «تحریر الوسیله» را ذکر کرده است: «منكر عبارت از هر نوع فعل و تركى است كه قبح تحریمى یا كراهتى آن از طریق شرع یا عقل معلوم شده باشد» (ص۲۱). نتیجه نهایی نویسنده، تقسیم معروف و منکر به عقلی و شرعی است (ص۱۸و۲۱). | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۷: | ||
* عملیات نمایشی برای اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی درباره نحوه عملکرد عاملان امر به معروف و نهی از منکر (ص۷۸). | * عملیات نمایشی برای اطلاع‌رسانی و آگاهی عمومی درباره نحوه عملکرد عاملان امر به معروف و نهی از منکر (ص۷۸). | ||
نویسنده کتاب در ادامه، سه طرح راهنما برای ساختار و تشکیلات (ص۷۹)، عملیات واحد نظارت و شناسایی (ص۹۰) و فعالیت‌های واحد عامل (ص۱۰۵) ارائه داده است. آخرین بحث در روش‌های اجرایی، نحوه همکاری و کمک‌های مردمی و فقها | نویسنده کتاب در ادامه، سه طرح راهنما برای ساختار و تشکیلات (ص۷۹)، عملیات واحد نظارت و شناسایی (ص۹۰) و فعالیت‌های واحد عامل (ص۱۰۵) ارائه داده است. آخرین بحث در روش‌های اجرایی، نحوه همکاری و کمک‌های مردمی و فقها طبق ساختار و واحدهای پیشنهادی نویسنده است (ص۱۴۶-۱۵۰). | ||
==امر به معروف و نهی از منکر، سلب اختیار و آزادی نیست== | ==امر به معروف و نهی از منکر، سلب اختیار و آزادی نیست== | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۷: | ||
==شروط امر به معروف و نهی از منکر== | ==شروط امر به معروف و نهی از منکر== | ||
عمید زنجانی در مورد نوع وجوب در امر به معروف و نهی از منکر نظرات مختلف فقها را توضیح داده است | عمید زنجانی در مورد نوع وجوب در امر به معروف و نهی از منکر نظرات مختلف فقها را توضیح داده است (ص۱۵۶). برخی از فقها، مانند محقق حلی در «شرایع الاسلام»، این فریضه را واجب عینی دانسته‌اند، در حالی که مشهور فقها به وجوب کفایی آن معتقدند (ص۱۵۶). همچنین، در صورت تشکیل حکومت اسلامی، این وظیفه بر عهده حکومت خواهد بود تا با تشکیلات مناسب این فریضه الهی را اجرا کند (ص۱۵۷). | ||
نویسنده، بحث درباره مطلق بودن وجوب امر به معروف و نهی از منکر یا مشروط‌بودن به علم، قدرت، نفوذ و... (ص۱۶۰) و نیز شروط عمومی وجوب (مانند بلوغ، عقل و...) و شروط واجب (مانند عدم مفسده) | نویسنده، بحث درباره مطلق بودن وجوب امر به معروف و نهی از منکر یا مشروط‌بودن به علم، قدرت، نفوذ و... (ص۱۶۰) و نیز شروط عمومی وجوب (مانند بلوغ، عقل و...) و شروط واجب (مانند عدم مفسده) را ادامه داده ولی در مبحث سوم، به شروطی که فقها برای این فریضه ذکر کرده‌اند به صورت کامل‌تر پرداخته است: (۱) علم به معروف و منکر، (۲) امکان و احتمال تأثیر (۳) عدم وجوب در حالت اصرار و تداوم تارک معروف و فاعل منکر، (۴) عدم مفسده، و (۵) عدم شرط بودن عدالت یا عامل بودن آمر و... (ص۱۶۴-۱۸۰). | ||
==مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر== | ==مراحل و مراتب امر به معروف و نهی از منکر== | ||
رده‌بندی و سلسله مراتب امر به معروف و نهی از منکر یکی از مسائل مهم در این زمینه است که عمید زنجانی به آن پرداخته است (ص۱۸۱). | رده‌بندی و سلسله مراتب امر به معروف و نهی از منکر یکی از مسائل مهم در این زمینه است که عمید زنجانی به آن پرداخته است (ص۱۸۱). وی سه مرحله و مرتبه اصلی در نظر گرفته است: | ||
# اشتیاق یا انزجاز قلبی: اولین مرحله که خودش نیز مراتبی دارد؛ مانند حالت صورت یا تغییر رفتار مثل رفتار اعتراض آمیز علمای اسلام نسبت به حکومت‌های جور (ص۱۸۲و۱۸۳) | # اشتیاق یا انزجاز قلبی: اولین مرحله که خودش نیز مراتبی دارد؛ مانند حالت صورت یا تغییر رفتار مثل رفتار اعتراض آمیز علمای اسلام نسبت به حکومت‌های جور (ص۱۸۲و۱۸۳) | ||