حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) صفحه‌ای تازه حاوی «{{نویسنده |نویسنده = مهدی خسروی سرشکی |نویسنده۲ = |نویسنده۳ = |گردآوری = |ویراستار۱ = |ویراستار۲ = |ویراستار۳ = }} {{جعبه اطلاعات کتاب | عنوان =حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام | تصویر =حقوق بشردوستانه بین المللی از منظر اسلام.PNG | اندازه تصو...» ایجاد کرد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| توضیح_تصویر = | | توضیح_تصویر = | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| نویسنده =[[عباسعلی عمید زنجانی]] با همکاری زهرا | | نویسنده =[[عباسعلی عمید زنجانی]] با همکاری زهرا داور، فاطمه کیهان‌لو، حسین نوروزی و پوریا عسگری | ||
| تاریخ نگارش = | | تاریخ نگارش = | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
'''حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام'''، کتابی است فارسی نوشته [[عباسعلی عمید زنجانی]] مجتهد و حقوقدان شیعه. این کتاب حقوق بشر اسلامی در موضوع جنگ و صلح را بررسی کرده است. به نظر نویسنده، اولویت اسلام صلح است اما سه جهاد دفاعی، آزادی‌بخش و حمایت از مستضعفان، با رعایت کرامت انسانی و عدالت مشروعیت دارد. فلسفه جهاد، صلح و ایجاد جامعه توحیدی است و بر همین اساس، در احکام اسلام، [[اصل کرامت انسانی]] حتی در جنگ و جهاد، نسبت به نظامیان و غیرنظامیان(اسیر) هیچ گاه قابل سلب نیست. | '''حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام'''، کتابی است فارسی نوشته [[عباسعلی عمید زنجانی]] مجتهد و حقوقدان شیعه. این کتاب حقوق بشر اسلامی در موضوع جنگ و صلح را بررسی کرده است. به نظر نویسنده، اولویت اسلام صلح است اما سه جهاد دفاعی، آزادی‌بخش و حمایت از مستضعفان، با رعایت کرامت انسانی و عدالت مشروعیت دارد. فلسفه جهاد، صلح و ایجاد جامعه توحیدی است و بر همین اساس، در احکام اسلام، [[اصل کرامت انسانی]] حتی در جنگ و جهاد، نسبت به نظامیان و غیرنظامیان(اسیر) هیچ گاه قابل سلب نیست. | ||
مدیریت و فرماندهی جنگ از شئون امامت است و اطاعت از او تکلیف است. در اسلام، قراردادهای بین‌المللی، طبق آیه و قاعده التزام به عقود، مشروعیت دارد و باید به آن پایبند بود. در مخاصمات بین‌المللی نیز اصل حکمیت و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات کاربرد دارد و دولت اسلامی باید بر اساس مصالح و منافع جامه اسلامی، روی حل و فصل مسالمت‌آمیز و عادلانه اختلاف‌های بین‌المللی تأکید داشته باشد. نگاه اسلام بر اساس همبستگی جهانی و انسانی بشر بر اساس دو اصل نیکی و تقوا است و این عملی نمی‌شود مگر با ارتقای آگاهی، تعمیق ایمان و اخلاق. در فقه اسلامی، [[اصل تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان]] برای حمایت از غیرنظامیان (مانند کودکان و زنان) پذیرفته شده و حقوق نظامیان اسیر یا مجروح حتی با عقیده یا گرایش مخالف، | مدیریت و فرماندهی جنگ از شئون امامت است و اطاعت از او تکلیف است. در اسلام، قراردادهای بین‌المللی، طبق آیه و قاعده التزام به عقود، مشروعیت دارد و باید به آن پایبند بود. در مخاصمات بین‌المللی نیز اصل حکمیت و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات کاربرد دارد و دولت اسلامی باید بر اساس مصالح و منافع جامه اسلامی، روی حل و فصل مسالمت‌آمیز و عادلانه اختلاف‌های بین‌المللی تأکید داشته باشد. نگاه اسلام بر اساس همبستگی جهانی و انسانی بشر بر اساس دو اصل نیکی و تقوا است و این عملی نمی‌شود مگر با ارتقای آگاهی، تعمیق ایمان و اخلاق. در فقه اسلامی، [[اصل تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان]] برای حمایت از غیرنظامیان (مانند کودکان و زنان) پذیرفته شده و حقوق نظامیان اسیر یا مجروح حتی با عقیده یا گرایش مخالف، نیز در نظر گرفته شده است. قراردادهای متارکه یا پایان جنگ، مانند امان و فدیه، نشانگر اولویت صلح در اسلام است. | ||
==ساختار کتاب== | ==ساختار کتاب== | ||
کتاب «حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام» نوشته عباسعلی عمید زنجانی، | کتاب «حقوق بشردوستانه بین‌المللی از منظر اسلام» نوشته عباسعلی عمید زنجانی، حقوقدان، مجتهد و استاد دانشگاه تهران است که با همکاری چهار نویسنده دیگر تهیه شده است. کتاب را انتشارات دانشگاه تهران با همکاری کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و مرکز مطاعات عالی بین‌المللی در سال ۱۳۹۰ش منتشر کرده است. | ||
عمید زنجانی کتاب را در یک مقدمه طولانی و چهار فصل تدوین کرده است. وی در مقدمه کتاب به ۳۵ موضوع مرتبط به حقوق بشر اسلامی پرداخته است که به جنگ، جهاد و صلح در اسلام مربوط است (ص۲-۲۴). فصل اول را به نگرش و رویه اسلام نسبت به اصول روابط و حقوق بین‌الملل اختصاص داده و پنج اصل را بررسی کرده است: کرامت انسانی، حاکمیت، همکاری (قاعده لزوم در قراردادها)، حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها، همبستگی جهانی ـ انسانی(ص۲۵-۸۶). رویکرد اسلام به جنگ و تعارض (ص۸۷-۱۲۴)، اصول رفتار با نظامیان و غیرنظامیان (ص۱۲۵-۱۴۸) و پایان مخاصمات در نگرش اسلام و حقوق بین‌المللی(ص۱۴۹-۱۸۴)، عناوین و مباحث فصول دوم تا چهارم کتاب است. | عمید زنجانی کتاب را در یک مقدمه طولانی و چهار فصل تدوین کرده است. وی در مقدمه کتاب به ۳۵ موضوع مرتبط به حقوق بشر اسلامی پرداخته است که به جنگ، جهاد و صلح در اسلام مربوط است (ص۲-۲۴). فصل اول را به نگرش و رویه اسلام نسبت به اصول روابط و حقوق بین‌الملل اختصاص داده و پنج اصل را بررسی کرده است: کرامت انسانی، حاکمیت، همکاری (قاعده لزوم در قراردادها)، حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها، همبستگی جهانی ـ انسانی(ص۲۵-۸۶). رویکرد اسلام به جنگ و تعارض (ص۸۷-۱۲۴)، اصول رفتار با نظامیان و غیرنظامیان (ص۱۲۵-۱۴۸) و پایان مخاصمات در نگرش اسلام و حقوق بین‌المللی(ص۱۴۹-۱۸۴)، عناوین و مباحث فصول دوم تا چهارم کتاب است. | ||
=== نویسنده === | === نویسنده === | ||
عمید زنجانی (۱۳۱۶ - ۱۳۹۰ش) نویسنده کتاب، | عمید زنجانی (۱۳۱۶ - ۱۳۹۰ش) نویسنده کتاب، مجتهد، حقوقدان، استاد دانشگاه و پژوهش‌گر علوم سیاسی بود. او در حوزه‌های علمیه قم و نجف نزد اساتیدی مانند [[سید حسین بروجردی]]، [[سید روح‌الله موسوی خمینی|سید روح‌الله خمینی]]، [[سید ابوالقاسم خویی]] و [[سید محسن حکیم]] تحصیل کرده بود. [[فقه سیاسی (کتاب)|مجموعه ده جلدی فقه سیاسی]] از آثار مشهور او در [[فقه سیاسی]] است که بارها تجدید چاپ شده است. او تجریه حضور در عرصه‌های سیاسی با نمایندگی مجلس شورای اسلامی و نمایندگی مجلس خبرگان را نیز در کارنامه دارد. | ||
== مباحث مقدماتی == | == مباحث مقدماتی == | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
==مشروعیت قراردادهای بین‌المللی و قاعده لزوم== | ==مشروعیت قراردادهای بین‌المللی و قاعده لزوم== | ||
نویسنده پس از بحثی درباره اصل حاکمیت و ویژگی‌های آن در گفتار دوم از فصل یک (ص۳۲-۳۸)، در گفتار سوم اصل همکاری در عرصه بین‌المللی را مطرح و هجده مبحث مختلف آن | نویسنده پس از بحثی درباره اصل حاکمیت و ویژگی‌های آن در گفتار دوم از فصل یک (ص۳۲-۳۸)، در گفتار سوم اصل همکاری در عرصه بین‌المللی را مطرح و هجده مبحث مختلف آن را شرح داده است (ص۴۲-۶۱). بخش عمده این بحث به موضوع قراردادها و معاهدات بین‌المللی مرتبط است. تعریف قرارداد و عقد و تفاوت این دو، اصول اولیه در انعقاد قراردادهای بین‌المللی اسلام، مشروعیت قراردادهای بین‌المللی، انواع قراردادهای بین‌المللی، شرایط عمومی معاهدات بین‌المللی، تحکیم و مراقبت از معاهدات بین‌المللی، و اختتام یا فسخ قراردادها و معاهدات بین‌المللی، از مهم‌ترین مباحث کتاب است (ص۴۸-۶۱). | ||
عمید زنجانی در مشروعیت قراردادهای بین‌المللی اشاره دارد که از مفاد ادله لزوم عقود مثل آیه [[آیه ۱ سوره مائده|«أَوْفُوا بِالْعُقُود»]]، مشروعیت و لزوم هر عقد عرفی به دست می‌آید مگر انکه دلیل خاصی از آن نهی کرده باشد (ص۵۰). | عمید زنجانی در مشروعیت قراردادهای بین‌المللی اشاره دارد که از مفاد ادله لزوم عقود مثل آیه [[آیه ۱ سوره مائده|«أَوْفُوا بِالْعُقُود»]]، مشروعیت و لزوم هر عقد عرفی به دست می‌آید مگر انکه دلیل خاصی از آن نهی کرده باشد (ص۵۰). | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
نویسنده در فصل سوم کتاب به اصول رفتار با نظامیان و غیرنظامیان از دیدگاه اسلام پرداخته است. در مقدمه فصل، ابتدا مروری بر مفاهیم حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اسلامی کرده و سپس اصول تفکیک، ضرروت و تناسب در حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اسلامی را متذکر شده است (ص۱۲۸). عمید تصریح می‌کند که در نظر فقیهان اسلامی، حمایت از افراد غیرنظامی و مراقبت از آنان امری قطعی و خدشه‌ناپذیر است (ص۱۲۹). بعد از مقدمه، وی اصول رفتار با رزمندگان و نیروهای نظامی (ص۱۳۰)، اصول رفتار با غیرنظامیان (ص۱۳۵) و اصول رفتار با اسیران (ص۱۴۰) را در سه گفتار جا داده و در گفتار چهارم و پایانی این فصل به انواع مخاصمات در حقوق اسلامی (ص۱۴۵) پرداخته است. | نویسنده در فصل سوم کتاب به اصول رفتار با نظامیان و غیرنظامیان از دیدگاه اسلام پرداخته است. در مقدمه فصل، ابتدا مروری بر مفاهیم حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اسلامی کرده و سپس اصول تفکیک، ضرروت و تناسب در حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اسلامی را متذکر شده است (ص۱۲۸). عمید تصریح می‌کند که در نظر فقیهان اسلامی، حمایت از افراد غیرنظامی و مراقبت از آنان امری قطعی و خدشه‌ناپذیر است (ص۱۲۹). بعد از مقدمه، وی اصول رفتار با رزمندگان و نیروهای نظامی (ص۱۳۰)، اصول رفتار با غیرنظامیان (ص۱۳۵) و اصول رفتار با اسیران (ص۱۴۰) را در سه گفتار جا داده و در گفتار چهارم و پایانی این فصل به انواع مخاصمات در حقوق اسلامی (ص۱۴۵) پرداخته است. | ||
در اصول رفتار با نظامیان و رزمندگان، در بحث ابزارهای جنگی، ممنوعیت کاربرد [[سلاح‌های کشتارجمعی]] ، آتش‌زا و مسموم‌کننده را از نظر فقهی بیان کرده (ص۱۳۰و۱۳۱) و در روش‌های جنگی نیز ممنوعیت بعضی روش‌ها را در اسلام آورده است؛ مانند اقدام به جنگ با هدف خونریزی، کشتار، تخریب و انتقام‌جویی، آغاز جنگ بدون هشدار نسبت به اعمال ممنوعه، مثله‌کردن یا کشتن دشمنان توأم با شکنجه، کشتن نوزادان، کودکان، زنان و سالخوردگان (ص۱۳۲-۱۳۴). | در اصول رفتار با نظامیان و رزمندگان، در بحث ابزارهای جنگی، ممنوعیت کاربرد [[سلاح‌های کشتارجمعی]]، آتش‌زا و مسموم‌کننده را از نظر فقهی بیان کرده (ص۱۳۰و۱۳۱) و در روش‌های جنگی نیز ممنوعیت بعضی روش‌ها را در اسلام آورده است؛ مانند اقدام به جنگ با هدف خونریزی، کشتار، تخریب و انتقام‌جویی، آغاز جنگ بدون هشدار نسبت به اعمال ممنوعه، مثله‌کردن یا کشتن دشمنان توأم با شکنجه، کشتن نوزادان، کودکان، زنان و سالخوردگان (ص۱۳۲-۱۳۴). | ||
در اصول رفتار با غیرنظامیان، به قاعده کلی [[تفکیک نظامیان و غیرنظامیان]] در حقوق بین‌الملل اشاره کرده و این قاعده کلی را با تعبیر فقها «لایقتل غیر المقاتل» در ادبیات فقیهان سنجیده است (ص۱۳۵). نویسنده همچنین به توجه خاصی که در متون روایی و فقهی درباره مجروحان و آسیب‌دیدگان جنگی (ص۱۳۵و۱۳۶) و حمایت از زنان، کودکان، سالخوردگان، روحانیان و نیروهای مذهبی همراه نیروهای مسلح شده اشاره کرده است (ص۱۳۶-۱۳۹). | در اصول رفتار با غیرنظامیان، به قاعده کلی [[تفکیک نظامیان و غیرنظامیان]] در حقوق بین‌الملل اشاره کرده و این قاعده کلی را با تعبیر فقها «لایقتل غیر المقاتل» در ادبیات فقیهان سنجیده است (ص۱۳۵). نویسنده همچنین به توجه خاصی که در متون روایی و فقهی درباره مجروحان و آسیب‌دیدگان جنگی (ص۱۳۵و۱۳۶) و حمایت از زنان، کودکان، سالخوردگان، روحانیان و نیروهای مذهبی همراه نیروهای مسلح شده اشاره کرده است (ص۱۳۶-۱۳۹). | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
نویسنده در گفتار دوم این فصل، قرارداد امان و مستند فقهی آن مثل [[آیه ۶ سوره توبه|آیه شش سوره توبه]] را بحث کرده است (ص۱۶۵). این قرارداد در دو نوع واقع می‌شود: امان عمومی و رسمی مانند قرارداد صلح حدیبیه، و امان خاص و غیر رسمی و موردی. مدت قرارداد امان موقتی است، و فقهای حنفی آن را جایز و قابل نقض می‌دانند ولی فقهای شیعه و زیدیه آن را لازم و غیر قابل نقض می‌دانند (ص۱۶۶-۱۶۸). | نویسنده در گفتار دوم این فصل، قرارداد امان و مستند فقهی آن مثل [[آیه ۶ سوره توبه|آیه شش سوره توبه]] را بحث کرده است (ص۱۶۵). این قرارداد در دو نوع واقع می‌شود: امان عمومی و رسمی مانند قرارداد صلح حدیبیه، و امان خاص و غیر رسمی و موردی. مدت قرارداد امان موقتی است، و فقهای حنفی آن را جایز و قابل نقض می‌دانند ولی فقهای شیعه و زیدیه آن را لازم و غیر قابل نقض می‌دانند (ص۱۶۶-۱۶۸). | ||
در گفتار سوم، قرارداد ذمه و مستندات فقهی آن از جمله [[آیه ۲۹ سوره توبه]] بحث شده است (ص۱۷۰) قرارداد ذمه گاه با یک دولت است و گاه با یک فرد (ص۱۷۱). ذمه عقدی لازم و دائمی است (ص۱۷۳). در فقه شیعه قرارداد ذمه فقط برای اهل کتاب است اما در فقهای عامه نظرات دیگری وجود دارد (ص۱۷۳-۱۷۵). اسلام آزادی عقیده و مذهب اهل ذمه، | در گفتار سوم، قرارداد ذمه و مستندات فقهی آن از جمله [[آیه ۲۹ سوره توبه]] بحث شده است (ص۱۷۰) قرارداد ذمه گاه با یک دولت است و گاه با یک فرد (ص۱۷۱). ذمه عقدی لازم و دائمی است (ص۱۷۳). در فقه شیعه قرارداد ذمه فقط برای اهل کتاب است اما در فقهای عامه نظرات دیگری وجود دارد (ص۱۷۳-۱۷۵). اسلام آزادی عقیده و مذهب اهل ذمه، و آزادی انتخاب مسکن ذمیان را در مقابل پرداخت جزیه و احترام به قوانین، مقررات و احکام اسلامی(ص۱۷۹) از سوی آنان می‌پذیرد. نویسنده در دو قرارداد امان و ذمه به مرجع صلاحیت‌دار و اختلافات فقهی اعطای امان (ص۱۶۷و۱۶۹) یا انعقاد ذمه(ص۱۷۱-۱۷۳) نیز پرداخته است. | ||
[[رده:مقالات کتاب‌شناسی]] | [[رده:مقالات کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:کتاب‌های عباسعلی عمید زنجانی]] | |||
[[رده:کتاب‌های فقه حقوق بشر]] | |||