|
|
| (۱۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{نویسنده
| |
| |نویسنده = مجید خشنودی
| |
| |گردآوری =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | عنوان = اقتصادنا
| |
| | تصویر = اقتصادنا.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح_تصویر =
| |
| | نام‌های دیگر =
| |
| | نویسنده = [[سید محمدباقر صدر]]
| |
| | تاریخ نگارش =
| |
| | موضوع = فقه اقتصاد
| |
| | سبک = گزارشی تحلیلی
| |
| | زبان = عربی
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | به کوشش =
| |
| | تصویرگر =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | تعداد جلد = یک
| |
| | تعداد صفحات = ۲۶۶ص
| |
| | قطع = رقعی (شومیز)
| |
| | مجموعه =
| |
| | ترجمه به دیگر زبان‌ها =
| |
| | ناشر = مکتبة جامع النقی العامة
| |
| | محل نشر = کویت
| |
| | تاریخ نشر =
| |
| | نوبت چاپ =
| |
| | شمارگان =
| |
| | شابک =
| |
| }}
| |
|
| |
| '''اِقتصادُنا'''، کتابی از [[سید محمد باقر صدر]] در زمینه [[اقتصاد اسلامی]]. این کتاب نظریه‌های اقتصادی مارکسیسم و سرمایه‌داری را معرفی و نقد کرده و سپس مکتب اقتصادی اسلام را ارائه داده است. هدف از نگارش کتاب، بیان مبانی اقتصاد اسلامی و تفاوت آن با دیگر مکاتب بزرگ اقتصادی بوده است. نظریه [[منطقة الفراغ]]، از مهم‌ترین دیدگاه‌های شهید صدر در زمینه اقتصاد اسلامی، در این کتاب مطرح شده است. از اقتصادنا، ترجمه‌هایی به زبان فارسی وجود دارد که کتاب اقتصاد ما ترجمه سیدمحمدمهدی برهانی و سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، از جمله آنها است.
| |
|
| |
| == نویسنده ==
| |
| [[سید محمدباقر صدر]](۱۳۱۳-۱۳۵۹ش) از فقهای معاصر شیعه است که نظریات جدیدی از جمله [[حق‌الطاعه]] و [[منطقة الفراغ]] را ارائه کرده است. او در دانش‌های اقتصاد، فلسفه و سیاست هم صاحب اندیشه و اثر است. صدر به عنوان اولین اندیشمند شیعه در زمینه اقتصاد اسلامی آثاری را تألیف کرده است. کتاب‌های [[اقتصادنا]] و [[البنک اللاربوی فی الاسلام]] را در راستای تبیین نظام اقتصاد اسامی و بانکداری بدون ربا تألیف کرد. همچنین در مجموعه مقالات [[الاسلام یقود الحیاة (کتاب)|الاسلام یقود الحیاة]] تصویری از اقتصاد جامعه اسلامی، تفاوت اقتصاد اسلامی با مارکسیستی و سرمایه داری و بیان شاخص‌های کلی و برنامه‌های تفصیلی اقتصادی ارائه کرده است.
| |
|
| |
| == انگیزه نگارش ==
| |
| شهید صدر در مقدمه چاپ نخست کتاب، نگارش آن را تلاشی ابتدایی برای بررسی عمیق اندیشه اقتصادی اسلام و ارائه آن به صورت نظام‌مند دانسته است. به گفته وی، هدف او این بوده است که مبانی و اندیشه‌های بنیادین [[اقتصاد اسلامی]] را بیان کند، تفاوت آن را با دیگر مکاتب بزرگ اقتصادی نشان دهد و اقتصاد اسلامی را در ارتباط با دیگر اجزاء اسلام، مطرح کند.<ref>صدر، اقتصادنا، ۱۴۲۴ق، ص۴۳، ۴۴.</ref>
| |
|
| |
| == جایگاه و اهمیت ==
| |
| با وجود گذشت بیش از نیم قرن از نگارش اقتصادنا، این کتاب هنوز مهم‌ترین و رایج‌ترین کتاب در زمینه اقتصاد اسلامی است و در دانشگاه‌های مختلف جهان، از کتاب‌های مورد توجه در رشته اقتصاد اسلامی است. در جهان اسلام تدریس این کتاب به کشورهای شیعه محدود نشده است و در برخی از دانشگاه‌های کشورهای سنی مانند مصر هم تدریس می‌شود.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/4864/40480/ «تأملی بر اقتصاد اسلامی در اندیشه شهید محمد باقر صدر؛ مرجع اقتصاد اسلامی در اندیشه شهید محمد باقر صدر»، پگاه حوزه، ۱ اردیبهشت ۱۳۸۶، ش۲۰۵.]</ref>
| |
| دکتر محمد مبارک، نوشته است: اقتصادنا، نظریه اقتصاد اسلامی را با بررسی احکام اسلام ارائه داده و ضمن حفظ اصالت فقهی، آن را به وسیله مفاهیم دانش اقتصاد، بیان کرده است.<ref>صدر، اقتصاد ما، مقدمه ناشر، ج۱، ۱۳۹۳ش، ص۱۰.</ref>
| |
|
| |
| == ساختار ==
| |
| فهرست کلی مطالب اقتصادنا به شرح زیر است:
| |
| {{ستون-شروع|۲}}
| |
| # معرفی و نقد مارکسیسم
| |
| # معرفی و نقد سرمایه‌داری
| |
| # شاخص‌های اصلی اقتصاد اسلامی
| |
| # فرایند دستیابی به مکتب اقتصادی
| |
| # نظریه توزیع پیش از تولید
| |
| # نظریه توزیع پس از تولید
| |
| # نظریه تولید
| |
| # مسئولیت دولت در اقتصاد اسلامی
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
| == مطالب مهم ==
| |
| در اقتصادنا دو مفهوم مکتب اقتصادی و علم اقتصاد از هم تفکیک شده است؛ علم اقتصاد به دنبال کشف پدیده‌های اقتصادی در جامعه و عوامل و روابط میان آنها است؛ در حالی که مکتب اقتصادی ارائه‌دهنده روشی عادلانه برای تنظیم زندگی اقتصادی مردم است.<ref>حسینی حائری، «اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر رحمه الله»، ص۲۲–۲۴.</ref>
| |
|
| |
| به باور صدر، در اسلام، مکتب اقتصادی اسلام بیان شده است، نه علم [[اقتصاد اسلامی]] و بنابراین اقتصاد اسلامی ارائه‌دهنده روشی عادلانه برای تنظیم زندگی اقتصادی است و هیچ‌گاه در پی اکتشافات علمی در حوزه اقتصاد نیست؛ برای مثال، اسلام در حجاز به دنبال کشف عوامل [[ربا|رِبا]] نبود؛ بلکه آن را ممنوع کرد و نظام جدیدی بر اساس [[مضاربه]] بنا نمود.<ref>حسینی حائری، «اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر رحمه الله»، ص۲۲و۲۳.</ref>
| |
|
| |
| === منطقة الفراغ ===
| |
| {{اصلی|منطقة الفراغ}}
| |
| نظریه منطقة الفراغ، از مهم‌ترین دیدگاه‌های مطرح‌شده در اقتصادنا و از ابتکارات [[شهید صدر]] است. بر طبق این نظریه، اسلام در مواردی به دولت اسلامی اجازه می‌دهد که با توجه به نیازهای زمان، حکم و قانون وضع کند. شهید صدر این حوزهٔ قانون‌گذاری را منطقة الفراغ نامیده و برخی از قانون‌های وضع‌شده توسط [[پیامبر(ص)]] را هم از این باب دانسته است؛ نه بدین لحاظ که پیامبر خدا بوده است.<ref>صدر، اقتصادنا، ۱۴۲۴ق، ص۴۴۳، ۴۴۴؛ صدر، اقتصاد ما، ترجمه سیدابوالقاسم ژرفا، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۴۱، ۴۲.</ref>
| |
|
| |
| == منابع کتاب ==
| |
| منابعی که در اقتصادنا به آنها استناد داده شده است، مجموعه متنوعی از کتاب‌های [[روایت|روایی]]، [[فقه|فقهی]]، تاریخی، [[تفسیر|تفسیری]]، [[فلسفه اسلامی|فلسفی]] و کتاب‌های غیراسلامی را دربرمی‌گیرد.<ref>نگاه کنید به صدر، اقتصاد ما، ۱۳۹۳، ج۲، ص۴۸۹تا۴۹۹.</ref> شهید صدر در مقدمه چاپ اول اقتصادنا، درخصوص دیدگاه‌های فقهی آن گفته است که بنا نداشته است تنها دیدگاه‌های فقهی خود را بیان کند؛ بنابراین علاوه بر دیدگاه‌های فقهی خود، نظرات دیگر فقیهان را هم آورده است.<ref>صدر، اقتصادنا، ۱۴۱۱ق، ص۳۱.</ref>
| |
|
| |
| برخی از منابع اسلامی مورداستناد کتاب عبارت است از:
| |
| {{ستون شروع|۲}}
| |
| * [[الکافی]] نوشته [[کلینی]]
| |
| * [[المبسوط]] نوشته شیخ طوسی
| |
| * [[المیزان]]، نوشته [[علامه طباطبایی]]
| |
| * [[مکاسب]] نوشته [[شیخ انصاری]]
| |
| * [[ریاض المسائل]]، نوشته [[سیدعلی طباطبایی]]
| |
| * [[شرح لمعه|شرح اللمعة الدمشقیه]]، نوشته [[شهید ثانی]]
| |
| * [[جواهر الکلام]] نوشته [[محمدحسن نجفی]]
| |
| * [[اسفار اربعه]]، نوشته [[ملاصدرا]]<ref>نگاه کنید به صدر، اقتصاد ما، ۱۳۹۳، ج۲، ص۴۸۹تا۴۹۹.</ref>
| |
|
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
| برخی از منابع غیراسلامی به شرح زیر است:
| |
| {{ستون شروع|۲}}
| |
| * رأس المال نوشته کارل مارکس
| |
| * کارل مارکس نوشته هنری لوفانر
| |
| * الروح الحزبیه فی الفلسفة و العلوم نوشته روژه گارودی
| |
| * الاشتراکیه، نوشته احمد شبلی
| |
| * البیان الشیوعی، نوشته کارل مارکس و فردریک انگلس
| |
| * حول تاریخ تطور الفلسفه، نوشته اندره ژدانوف
| |
| * حول التطبیق، نوشته مائوتسه تونگ<ref>نگاه کنید به صدر، اقتصاد ما، ۱۳۹۳، ج۲، ص۴۸۹تا۴۹۹.</ref>
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
| == دیدگاه‌ها دربارهٔ کتاب ==
| |
| به باور برخی، اقتصادنا نسبت به دیگر کتاب‌های محمدباقر صدر، کتابی ممتاز است؛ چراکه در زمانی نوشته شد که اندیشه‌های لیبرالیستی و مارکسیستی در کشورهای عربی و اسلامی رواج داشت و این مسئله مطرح بود که آیا اسلام هم طرحی برای رفع مشکلات اقتصادی و سیاسی و اجتماعی دارد.<ref>سلمان، «اقتصادنا (محمدباقر صدر)»، ص۲۵۳.</ref> همچنین به لحاظ سطح، موضوع و روشْ کاری نو، جدی و بنیادین در زمینه مباحث اسلامی حوزوی بوده است.<ref>سلمان، «اقتصادنا (محمدباقر صدر)»، ص۲۵۴.</ref>
| |
|
| |
| نقدهایی هم به کتاب مطرح شده است؛ ازجمله گفته‌اند که اقتصادنا به مسائل کاربردی توجه نداشته و برنامه‌ای عملی برای مدیریت نهادهای اقتصادی جامعه ارائه نداده است.<ref>جداری عالی، «نقد کتاب اقتصادنا»، ص۱۶۷.</ref> برخی نیز درخصوص نظریه منطقة الفراغ که در کتاب اقتصادنا مطرح شده است، اشکالاتی مطرح کرده‌اند.<ref>حسینی، بازشناسی، «تحلیل و نقد نظریه منطقه الفراغ»، ص۹۶.</ref>
| |
|
| |
| == چاپ و ترجمه ==
| |
| برخی از چاپ‌ها و ترجمه‌های اقتصادنا عبارت است از:
| |
| * اقتصادنا، چاپ پژوهشگاه علمی‌تخصصی شهید صدر، قم
| |
| * اقتصادنا، چاپ دارالفکر بیروت
| |
| * اقتصاد ما، ترجمه محمدمهدی فولادوند، چاپ بنیاد علوم اسلامی
| |
| * اقتصاد ما، ترجمهٔ سیدمحمدمهدی برهانی و سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، چاپ پژوهشگاه علمی‌تخصصصی شهید صدر، قم
| |
| * اقتصاد ما، ترجمهٔ محمدکاظم موسوی و عبدالعلی اسپهبدی، چاپ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
| |
| * بررسی سیستم‌های اقتصادی (خلاصه‌ای از اقتصادنا)، تنظیم غلامرضا مصباحی، چاپ ناصر قم.
| |
|
| |
| == پانویس ==
| |
| == منابع ==
| |
| * اسلامی، رضا، «مکتب اصولی شهید آیت الله صدر»، پژوهش و حوزه، ش۲۷و۲۸، ۱۳۸۵ش.
| |
| *[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/4864/40480/ «تأملی بر اقتصاد اسلامی در اندیشه شهید محمد باقر صدر: مرجع اقتصاد اسلامی در اندیشه شهید محمد باقر صدر»، پگاه حوزه، ۱ اردیبهشت ۱۳۸۶، ش۲۰۵.]
| |
| * جداری عالی، محمد، «نقد کتاب اقتصادنا»، اقتصاد اسلامی، ش۱، ۱۳۸۰ش.
| |
| * حسینی، سید علی، «بازشناسی، تحلیل و نقد نظریه منطقه الفراغ»، اندیشه صادق، ش۶و۷، ۱۳۸۱ش.
| |
| * حسینی حائری، سیدکاظم، «اقتصاد اسلامی و روش کشف آن از دیدگاه شهید صدر رحمه الله»، ترجمه احمدعلی یوسفی، اقتصاد اسلامی، ش۱، ۱۳۸۰ش.
| |
| * حسینی حائری، سیدکاظم، زندگی و افکار شهید صدر، ترجمه حسن طارمی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
| |
| * خسروپناه، عبدالحسین، «منطق استقراء از دیدگاه شهید صدر»، ذهن، ش۱، ۱۳۸۳ش.
| |
| * سلمان، حسن، «اقتصادنا (محمدباقر صدر)»، الاجتهاد، ش۳۷، ۱۴۱۸ق.
| |
| * فضل الله، سید محمدحسین، «شهید صدر در بستر اندیشه و عمل: او به شکلی طبیعی در جایگاه مرجعیت قرار گرفت»، در مجله شاهد یاران، شماره ۱۸، اردیبهشت ۱۳۸۶.
| |
| * صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للامام الشهید الصدر، قم، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
| |
| * صدر، سیدمحمدباقر، اقتصاد ما، ترجمه سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، قم، پژوهشگاه علمی‌تخصصصی شهید صدر، ۱۳۹۳ش.
| |
| * لاریجانی، صادق، «نظریه حق الطاعة»، پژوهش‌های اصولی، ش۱، ۱۳۸۱ش.
| |