کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۷: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه

| عنوان = سید ابن طاووس

| تصویر =سر در مرقد سید بن طاووس.jpeg

| وب‌گاه رسمی =

گرایش ابن‌طاووس بیش از هر موضوعی به مسائل اخلاقی و معنوی و بخصوص [[دعا]] و [[زیارت|زیارت‌]] بود و  مجموعه آثاری با عنوان "تتمات مصباح المتهجد" به رشته تحریر در آورد که تکمیل [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]، اثر [[شیخ طوسی]] در موضوع دعاست. [[علامه حلی]] و شیخ [[یوسف سدیدالدین]] (پدر علامه حلی) از شاگردان علی بودند. کتابخانه‌ی سید بن طاووس که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب داشته است یک مجموعه شخصی قابل توجه است.

ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس ملقب به رضی‌الدین، از [[آل طاووس|خاندان طاووس]] بود؛ از این رو به '''سید ابن طاووس''' مشهور است.<ref> قمی، الکنی و الألقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن طاووس [[پنج شنبه (روز)|پنج شنبه]] [[۱۵ محرم]] سال [[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹ق]] در شهر [[حله (شهر)|حلّه]]، سرزمین [[عراق]] متولد شد.<ref> کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> او را ذوالحسبین (کسی که دو نسب شریف دارد) نیز خوانده‌اند؛‌ زیرا جد اعلای او [[داود بن حسن مثنی]]، نوه پسری [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و نوه دختری [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] است و از سادات حسنی ـ حسینی به حساب می‌آید.<ref>سید بن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۴۱</ref>

پدرش، [[موسی بن جعفر بن طاوس|موسی بن جعفر]]، از راویان [[حدیث]] است که روایات خود را در ورقه‌هایی نوشته بود و بعد از او، فرزندش آنها را جمع‌آوری نمود و با نام [[فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر]] منتشر نمود. مادر او دختر [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابی فراس]]، از علمای امامیه بود.<ref> روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۲۵.</ref> همچنین مادر پدرش از نسل [[شیخ طوسی]] بود، سید بن طاووس، هنگام اشاره به ابن ابی‌فراس و شیخ طوسی، آنان را پدربزرگ خود می‌نامید.<ref>شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.</ref> برادرش [[سید احمد بن طاووس حلی|احمد بن طاووس]] نیز از علمای دوران بود و پس از وفات سید بن طاووس، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده گرفت.<ref>عزاوی، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۶.</ref>

ابن طاووس تحصیلات خود را در حله آغاز نمود و پس از چندی از [[حله (شهر)|حله]] به [[کاظمین]] هجرت کرد.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.</ref> او سپس با دختر وزیر ناصر بن مهدی ازدواج نمود و آن گونه که خود می‌گوید به سبب این ازدواج مدتی طولانی در [[بغداد]] سکونت گزید.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۶.</ref> طبق گزارشی او ۱۵ سال در بغداد اقامت داشته است.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۳۸</ref> که برخی آن را از حدود سال ۶۲۵ هجری تا سال ۶۴۰ هجری دانسته‌اند.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.</ref> پس از آن به حله بازگشت<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۷.</ref> و فرزند او محمد‌مصطفی در آنجا به دنیا آمد<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> چند سال بعد به همراه خانواده خود به شهر [[نجف]] و پس از آن به [[کربلا]] هجرت کرد و در هر کدام سه سال‌ اقامت نمود.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> فرزند او با نام علی در سال ۶۴۷ در نجف به دنیا آمد<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۴۴.</ref> و کتاب [[فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم (کتاب)|فرج المهموم]] را در سال ۶۵۰ در [[کربلا]] به اتمام رساند.<ref>سید بن طاووس، فرج المهموم، دارالذخائر٬ ص۲۶۰.</ref> ابن‌طاووس در سال ۶۵۲ق بار دیگر به بغداد بازگشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۹.</ref> و در سال ۶۶۱ق سرپرستی و نقابت علویان را از طرف هولاکو خان مغول به عهده گرفت  و تا زمان وفات خود این منصب را بر عهده داشت<ref>سید بن طاووس، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، ۱۳۶۸ش، ص۵</ref> او در روز دوشنبه [[۵ ذی‌القعده]]، [[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]] در [[بغداد]] درگذشت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۳۰</ref>

مقبره‌ای در [[حله (شهر)|حله]] منسوب به سید بن طاووس است<ref>[http://www.mzarat.net/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%84%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%AD%D9%8A_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%D8%A9/ موقع الأمانة العامة للمزارات الشیعیة التابع لدیوان الوقف الشیعی]؛ [https://www.facebook.com/pg/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D8%A9-%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%8A%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D9%86-%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B3-559969470694379/about/?ref=page_internal موقع الأمانة العامة لمزار السید بن طاووس علی الفیس بوک]</ref> اما ابن فوطی (م ۷۲۳ق) در کتاب حوادث جامعه گفته است که جنازه ابن طاووس پس از مرگ به نجف منتقل شد و در کنار مرقد امام علی(ع) دفن شد.<ref>ابن فوطی، الحوادث الجامعه، دارالکتب العلمیه،ص۲۵۵</ref> و سید ابن طاووس نیز در کتاب [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] نوشته است که برای خودش قبری در کنار مرقد [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] آماده کرده و بر آماده‌سازی آن نظارت کرده است.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۷۳-۷۴.</ref>

 

==تحصیلات==

 

==شاگردان==

برخی از شاگردان سید بن طاووس عبارتند از:<ref>آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، ۱۹۷۲م، ص۱۱۷.</ref>

برخی از پژوهشگران بر این باورند که بر خلاف آنچه در ذهن بسیارى از متدینان و اهل است که سید بن طاووس شخصیت زاهد، عارف و فقیهى بوده که از زندگى و تأملات سیاسى به دور بوده است؛ تحقیقات نشان می‌دهد که سید بن طاووس انسان کاملى بوده که به سیاست و زندگى سیاسى نیز می‌‏اندیشیده است؛ حتى کتاب‏ ویژه‌‏اى چون [[الاصطفاء فى تاریخ الملوک و الخلفاء]] را براى تربیت سیاسى فرزندانش نوشته است. <ref>مباحث سیاسى در کشف المحجّه سید بن طاووس (مقاله پژوهشی حوزه)http://ensani.ir/fa/article/63953 /</ref>  وی در این کتاب  به فرزندانش سفارش كرده است که آن را در دسترس هیچ كس قرار ندهند مگر این كه حسن ظن او را درباره خودشان و پدرشان احراز كنند؛ و تصريح كرده است كه اين كتاب امانتى است كه اميدوار است فرزندان و آيندگان و تبارشان از آن بهره گيرند. <ref>علوم سیاسی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج۲۵، ص۱۳.</ref> 

رضی الدین ابن طاووس در مدت زمان اقامت در [[بغداد]] با [[محمد بن علقمی|ابن علقمی]] وزیر مشهور عباسیان که شیعه مذهب بود٬ دوستی داشت و مورد احترام و توجه خلیفه المستنصر بالله عباسی نیز قرار داشت چنان که خلیفه خانه‌ای در بغداد به او داد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.</ref> در این دوران خلیفه عباسی٬ پیشنهادهایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب فتوا، نقابت سادات و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>

ابن طاووس در [[سال ۶۵۲ هجری قمریی۶۵۲ق]] و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ق با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آن‎را به درخواست نصیر الدین طوسی دریافت کرده بود. علی با امان‌‎نامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم عراق را با خود به حله برد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰.</ref> بنا به گزارشی وقتی هلاکو بغداد را تصرف نمود علمای مسلمان را در بغداد جمع کرد و از آنان پرسید که آیا پادشاه عادل بهتر است یا پادشاه مسلمان جائر، سید بن طاووس پادشاه عادل را بهتر از مسلمان جائر دانست.<ref>ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۲۳.</ref> برخی اين پاسخ را از اسباب توجه هلاکو به شيعه و علماى شيعه دانسته‌اند.<ref>بارانی، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، ص۸۸.</ref>

=== نقابت شیعیان ===

هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب [[نقابت]] [[سادات]] را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت٬ او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.</ref>

[[علامه حلّی]] (درگذشته ۷۲۶ق)  سید ابن طاووس را به داشتن کراماتی وصف کرده است.<ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۲، ص۴۳۹</ref>{{یادداشت|علامه می‌گوید: رضی‌الدین علی دارای کراماتی بود که برخی از آن‌ها را خودش برایم بیان کرد و پاره‌ای از آن‌ها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.(خاتمه مستدرک الوسائل، ج‏۲، ص۴۳۹)}} [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز از ابن طاووس با عناوینی مانند: سید نقیب، موثق، زاهد و جمال العارفین یاد کرده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۱، ص۱۳</ref> [[شیخ عباس قمی|محدث قمی]] با اوصافی مانند: بزرگوار، باتقوا، زاهد، سعادمتند، پیشوای عارفان، چراغ شب‌زنده‌داران، صاحب کرامات، طاووس آل طاووس وی را ستوده است.<ref>قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۴۲.</ref>

از قول سید محمدحسن(معروف به سید محمدحسن الهی) ( برادر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]) نقل شده که روح‌ بسياري‌ از علما را (توسط یکی از شاگردانش) حاضر كرديم‌ و سؤالاتی نموديم‌ مگر روح‌ دو نفر را كه‌ نتوانستيم‌ احضار كنيم‌، يكی روح‌ مرحوم‌ سید ابن طاووس و ديگری روح‌ مرحوم‌ [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] رضوانُ اللهِ عليهما؛ اين‌ دو نفر گفته‌ بودند: ما وقف‌ خدمت‌ [[امام علی علیه‌السلام |حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌]] هستيم‌، و ابداً مجالی برای پائين‌ آمدن‌ نداريم‌.<ref>طهرانی، سیدمحمدحسین، معادشناسی، ج۱، ص۱۸۶

</ref>

==تألیفات==

{{اصلی|فهرست آثار سید ابن طاووس}}

ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات [[دعا]] و [[زیارت|زیارت‌اند]].<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، صص۵۰-۱۱۱.</ref> آنچه باعث توجه به سید بن طاووس شده، آثاری است که با عنوان «تتمات مصباح المتهجد و مهمات في صلاح المتعبد» به رشته تحریر در آورده است. یعنی کتابی که در آن ادعیه‌‏ای آمده است که به حال عبادت‌کنندگان مفید بوده، اما در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی ذکر نشده است.<ref>رجوع کنید: خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۸.</ref>

برخی از آثار او عبارتند از:<ref>احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۴؛ خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۹.</ref>

# [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] در اعمال شبانه‌روز

# [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|اللهوف]] (وقایع ذکر شده در باره حادثه کربلا)<ref>.</ref>

==کتابخانه سید بن طاووس==

سید بن طاووس کتابخانه‌ای غنی داشته که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته است<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳۲.</ref> این مجموعه با توجه به از بین رفتن بسیاری از کتاب‌ها در حمله مغول و برجای ماندن آن، حائز اهمیت است.<ref>نیل‌ساز؛ فهیم، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، پاییز ۱۳۹۶، شماره ۱۱، ص ۶.</ref> [[اتان کلبرگ]] کتابی نوشته است با نام "كتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او" و در آن تلاش نموده است به کمک تأليفات برجاى ‏مانده از او این کتابخانه را بازسازى كند<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳.</ref> او در این کتاب حدود ۶۷۰ عنوان از کتاب های موجود در این کتابخانه را فهرست نموده است.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹-۶۱۲.</ref>

*ابن طاووس بیشتر به مسائل معنوی علاقمند بود. به همین خاطر اکثر آثار وی درباره ادعیه و مناجات بوده است.<ref>جعفریان، «ادب دعا در شیعه»، ص۲۱۴.</ref>

*ابن طاووس کمتر به علم فقه پرداخت و از صدور فتوا پرهیز کرد. خود وی پرهیز از پاسخ‌گویی به سوالات فقهی را به دلیل اختلاف علمای شیعه درباره مسایل فقهی و ترس او از اظهارنظری می‌داند که خطا یا مبتنی بر هوا و هوس باشد. از او تنها دو کتاب فقهی به جا مانده است که به احکام نماز مربوط است.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۴۳.</ref>

*ابن طاووس درباره [[کلام اسلامی|علم کلام]] نظر مساعدی نداشت و به شدت با اندیشه [[معتزله]] مخالفت می‌کرد. به گفته ابن طاووس برای رسیدن به معرفت الهی نیازی به دشواری‌های حاصل از علم کلام نیست. او معرفت الهی را نتیجه هدایت و [[الهام]] الهی و امری فطری می‌داند و نه حاصل اندیشه عقلی و کلامی.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۵۲، ۶۰.</ref>

*برخی از نویسندگان بر اساس آنچه در نوشته‌های ابن طاووس آمده او را فردی انزواطلب معرفی کرده‌اند<ref>صادقی کاشانی، تاریخ نگاری ابن طاووس، ۱۳۹۴ش، ص۲۵.</ref>ابن طاووس در توصیه به فرزندش او را از آمیختن با مردم بر حذر می‌دارد و آن را باعث دوری از خدا برمی‌شمارد.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>

==پانویس==

{{پانویس|۲}}

==منابع==

*ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، الحوادث الجامعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.

*احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.

*آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۹۷۲م.

*ابن الطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، ۱۴۱۸ق.

*بارانی، محمدرضا، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، معرفت، شماره ۴۰، بهار ۱۳۸۰.

*جعفریان، رسول، «ادب دعا در شیعه»، در مجله نامه مفید، شماره پنجم، ۱۳۷۵ش.

*خوش فر، محسن، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، حدیث اندیشه، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.

*سید بن طاووس، علی بن موسی، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان،  قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏، ۱۳۶۸ش.

*سید بن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، مشهد، تاسوعا، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.

*سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۶ق.

*شهیدی گلپایگانی، سید محمد باقر، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق.

*صادقی کاشانی، مصطفی،‌ تاریخ نگاری ابن طاووس، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.

*عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۴ق.

*عزاوی، عباس، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، ١۴٢۵ق.

*غروی نایینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.

*فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.

*قمی، عباس، الفوائد الرضویة فی أحوال علماء المذهب الجعفریة، ترجمه و تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.

*قمی، عباس، الکنی و الألقاب، نجف، نشرحیدریه، ۱۳۸۹ق.

*کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.

*کمونه حسینی، عبدالرزاق، مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف، نشر الآداب، ۱۳۸۸ق.

*یوسفی اشکوری، حسن، «آل طاووس»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ش.