|
|
| (۳۰ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{نویسنده
| |
| |نویسنده = مجید خشنودی
| |
| |گردآوری =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | عنوان = البنك اللاربوي في الإسلام
| |
| | تصویر = Banklarbwiislmsadrcvr.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح_تصویر =
| |
| | نام‌های دیگر =
| |
| | نویسنده = [[سید محمدباقر صدر]]
| |
| | تاریخ نگارش =
| |
| | موضوع = فقه بانکداری
| |
| | سبک = گزارشی تحلیلی
| |
| | زبان = عربی
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | به کوشش =
| |
| | تصویرگر =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | تعداد جلد =
| |
| | تعداد صفحات = ۲۶۶ص
| |
| | قطع = رقعی (شومیز)
| |
| | مجموعه =
| |
| | ترجمه به دیگر زبان‌ها =
| |
| | ناشر = مکتبة جامع النقي العامة
| |
| | محل نشر = کویت
| |
| | تاریخ نشر =
| |
| | نوبت چاپ =
| |
| | شمارگان =
| |
| | شابک =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| '''البنك اللاربوي في الإسلام''' اثر آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر، پژوهشی است در ارائه طرحی برای بانکداری بدون ربا. نویسنده در این کتاب، به دنبال آن است تا روش‌های جایگزینی را در عملیات بانکی با استفاده از موازین فقهی ارائه کند؛ عملیاتی که در آن، ربا صورت نگرفته و درعین‌حال، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری نیز شکوفا شده و گسترش یابد.
| | مساله فراموش شده. دنیا. زندگی. مرگ. قبر . برزخ. قیامت |
|
| |
|
| نویسنده در این کتاب، به دنبال آن است تا روش‌های جایگزینی را در عملیات بانکی با استفاده از موازین فقهی ارائه کند؛ عملیاتی که در آن، ربا صورت نگرفته و درعین‌حال، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری نیز شکوفا شده و گسترش یابد.
| | قبر. دنیا . مرگ قیامت |
|
| |
|
| == نویسنده ==
| |
| [[سید محمدباقر صدر]](۱۳۱۳-۱۳۵۹ش) از فقهای معاصر شیعه است که نظریات جدیدی از جمله [[حق‌الطاعه]] و [[منطقة الفراغ]] را ارائه کرده است. او در دانش‌های اقتصاد، فلسفه و سیاست هم صاحب اندیشه و اثر است. صدر به عنوان اولین اندیشمند شیعه در زمینه اقتصاد اسلامی آثاری را تألیف کرده است. کتاب‌های [[اقتصادنا]] و [[البنک اللاربوی فی الاسلام]] را در راستای تبیین نظام اقتصاد اسامی و بانکداری بدون ربا تألیف کرد. همچنین در مجموعه مقالات [[الاسلام یقود الحیاة (کتاب)|الاسلام یقود الحیاة]] تصویری از اقتصاد جامعه اسلامی، تفاوت اقتصاد اسلامی با مارکسیستی و سرمایه داری و بیان شاخص‌های کلی و برنامه‌های تفصیلی اقتصادی ارائه کرده است.
| |
|
| |
|
| === ساختار و فهرست ===
| | شیخ صدوق در جلد دوم کتاب «عيون اخبار الرضا» این ماجرا را از زبان «حسن بن جهم» چنین نقل می‌کند: |
| کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دو فصل، تنظیم شده است.
| | |
| | امام رضا علیه السلام می فرمایند:« باور و اقرار به چند مفهوم، نشانه ایمان است: هرکس به یگانگی خدا و … و رجعت اقرار کند و به معراج و سوال و جواب در قبر و روز جزا و حساب در روز قیامت ایمان داشته باشد، مومن راستین و از شیعیان ما است. [۱۹] |
|
| |
|
| نویسنده نخست کلیاتی در مورد ابعاد مختلف فقهی معاملات بانکی و طرح ویژه خویش برای غیر ربوی کردن این معاملات مطرح نموده و سپس توصیفی از نظام بانکداری بدون ربا ارائه کرده است. آنگاه الگوی جدید تنظیم روابط بانک‌ها با سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران و تشویق آنان به سرمایه‌گذاری در نظام بانکی را مطرح کرده و ضمن تقسیم سپرده‌ها به ثابت و جاری و تبیین مفهوم مضاربه در فقه اسلامی، پیشنهاداتی در مورد شروط لازم برای سپرده‌گذار و عضویت در معاملات مضاربه‌ای همراه با حفظ حقوق سپرده‌گذار ارئه کرده است. وی در ادامه به حقوق بانک و سیاست‌های آن در جهات از بین بردن معاملات ربوی بانکی اشاره می‌کند و شرایط خاص برای جذب سپرده مازاد بر نیاز مردم، شروط قرض‌گیرندگان از بانک و ضروت وجود سرمایه زیاد برای بانک بدون ربا را بررسی نموده است.
| | == اهمیت مساله == |
| | از کجا بفهمیم مهمه؟ تکرار بسیار زیاد ۲۰۰ روایت دعاهای معتبر |
|
| |
|
| ==گزارش محتوای کتاب==
| | ۱. یا لیتنا کنا معکم |
|
| |
|
| === تشریح دیدگاه خویش درباره طرح بانک بدون ربا===
| | ۲. کداممون دوست در دارم در دنیا با ایمه زندگی کنیم |
| نویسنده در مقدمه، ابتدا به تشریح دیدگاه خویش درباره طرح بانک بدون ربا<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref> و توضیح رویه این طرح پیشنهادی خود پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص8</ref> و سپس دورنمای اصلی سیاست جدید بانکی را ترسیم نموده<ref>ر.ک: همان، ص11</ref> و در پایان، نظام بانک بدون ربا را تشریح کرده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.
| |
|
| |
|
| ===تنظیم روابط بانک در حوزه سپرده‌های===
| | ۳. باعث کمالات میشه ظرفیتها پر نشده |
| فصل نخست، در سه بخش کلی: تنظیم روابط بانک در حوزه سپرده‌های ثابت<ref>ر.ک: متن کتاب، ص25</ref>، سپرده‌های جاری<ref>ر.ک: همان، ص65</ref> و دیدگاه‌های کلی درباره بانک بدون ربا<ref>ر.ک: همان، ص75</ref>، به طرح پیشنهادی تنظیم روابط بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران (وام‌گیرندگان) اختصاص یافته است.
| |
|
| |
|
| نویسنده در این فصل، به تبیین این موضوع پرداخته است که منابع مالى بانک، معمولا از سرمایه صاحبان سرمایه (یعنى سرمایه اولیه پرداخت‌شده، به‌اضافه سودهاى انباشته‌شده) و سپرده‌هایى که به دست مى‌آورد - که البته قسمت عمده منابع همین سپرده‌هاست - شکل مى‌گیرد. مهم‌ترین فعالیت‌هاى بانک ربوى، حول محور گرفتن وام با بهره و یا بدون بهره و اعطاى وام با بهره بیشتر تمرکز یافته است. این بانک، سپرده‌هاى ثابت را در ازاى پرداخت بهره و سپرده‌هاى جارى را بدون پرداخت بهره دریافت مى‌کند. درآمد ربوى بانک، حاصل از بهره دریافتى است - در حالت سپرده‌هاى جارى که یک نوع دریافت قرض بدون بهره است - یا از تفاوت میان بهره دریافتى و بهره پرداختى - در حالت دریافت سپرده‌هاى ثابت که یک دریافت قرض با بهره است - به دست مى‌آید<ref>ر.ک: صدر، سید محمدباقر، ص93</ref>.
| | ۴. فراموش شده افسانه شده |
|
| |
|
| به اعتقاد نویسنده، اهمیت بانک ربوى در زندگى اقتصادى جامعه در این نکته نهفته است که با انگیزه اعطاى بهره به سپرده‌گذاران، مى‌تواند سرمایه‌هاى راکد را جمع‌آورى کرده و به‌عنوان وام به بازرگانان اعطا کرده و یا در پروژه‌هایى که نیازمند بودجه هستند، به‌کار بیندازد. در واقع بانک با توجه به ماهیت اقتصادى‌اش میان سپرده‌گذار از یک‌سو و مشترى از سوى دیگر و به‌عبارت‌دیگر بین سرمایه از یک‌سو و کار از سوى دیگر نقش میانجى و واسطه را بازى مى‌کند. بر این اساس درمى‌یابیم که رابطه بانک با سپرده‌گذار از یک‌سو و با وام‌گیرنده سرمایه‌گذار از سوى دیگر، یک رابطه وساطت میان سرمایه و کار است. این در صورتى است که هویت اقتصادى رابطه را مورد توجه قرار دهیم، اما در صورتى که ماهیت قانونى یا ساختار قانونى این رابطه در جامعه سرمایه‌دارى را مورد توجه قرار دهیم، مى‌بینیم که قانون، ساختار این رابطه را از طریق تفکیک آن به دو رابطه قانونى جداگانه تعیین کرده است، یک رابطه، رابطه بانک با سپرده‌گذاران به‌عنوان بدهکار (بانک) و بستانکار (سپرده‌گذاران) و رابطه دوم، رابطه بانک با کارآفرینان بهره‌بردار که براى تأمین بودجه مورد نیاز خود به بانک روى مى‌آورند. در این رابطه، بانک، بستانکار و کارآفرینان، بدهکار خواهند بود. این به معنى آن است که بانک در چارچوب قانون، تنها یک میانجى میان سرمایه و کار یا میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران بشمار نمى‌آید، بلکه خود یک طرف اصلى در دو رابطه قانونى گشته است. لذا با توجه به این، هرگونه رابطه قانونى میان سرمایه و کار و میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران منعدم شده است. سپرده‌گذاران هیچ‌گونه ارتباط قانونى با کارآفرینان ندارند، بلکه تنها با بانک رابطه بدهکار و بستانکار دارند، همچنین کارآفرینان بهره‌بردار هم با کسى جز بانک رابطه مستقیم بدهکار - بستانکارى ندارند. بانک با توجه به اینکه بدهکار سپرده‌گذاران است، در صورتى که سپرده‌هاى آنان جارى نباشد، به آنان بهره مى‌پردازد و با توجه به اینکه بستانکار از بهره‌برداران است، از آنان بهره بیشتر دریافت مى‌کند. این‌گونه است که سیستم سپرده‌گذارى و وام‌دهى با رباى تحریم‌شده از نظر اسلام وابستگى پیدا مى‌کند<ref>ر.ک: همان، ص93-94</ref>.
| | = . مقدمه = |
|
| |
|
| در بانک پیشنهادى مؤلف، مبتنى بر اصول اسلامى و به‌دور از ربا، سپرده‌ها به دو نوع ثابت و در گردش (جارى) دسته‌بندى مى‌شوند. در سپرده‌هاى ثابت، ساختار قانونى یادشده در مورد رابطه بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران (سرمایه‌گذاران) مردود شمرده شده و یک ساختار قانونى دیگرى که به موجب آن رابطه قانونى مستقیمى میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران به وجود مى‌آید، جایگزین آن مى‌شود. بانک ضمن این رابطه، نقش خود را به‌عنوان میانجى ایفا مى‌کند و این‌گونه است که ساختار قانونى رابطه بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران، انطباق بیشترى با واقعیت رابطه یادشده پیدا مى‌کند. همان گونه که وقتى به واقعیت این رابطه به‌صورت جداگانه و به‌دور از هرگونه چارچوب قانونى بنگریم، مى‌بینیم که این رابطه از مفهوم میانجى‌گرى که طى آن، بانک سرمایه‌هاى خواستار بهره‌بردارى را به بهره‌برداران مى‌رساند، خارج نمى‌شود. همچنین وقتى در چارچوب ساختار قانونى که طى آن رابطه مستقیم میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران برقرار مى‌گردد، به رابطه بانک با دو طرف نگاه کنیم، درمى‌یابیم که در قالب این ساختار نیز از وضعیت طبیعى خود به‌عنوان میانجى‌گرى بانک میان سرمایه و کار دور نشده است<ref>ر.ک: همان، ص94-95</ref>. | | === تعریف رجعت در اصطلاح کلام شیعه === |
| | '''رجعت''' در اصطلاح شیعه امامیه به معنای بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کافران محض به دنیا پس از ظهور امام مهدی علیه‌السلام و پیش از قیامت کبری است. این بازگشت به اذن الهی و برای تحقق وعده‌های خداوند در نصرت مؤمنان و رسوایی دشمنان انجام می‌شود. |
|
| |
|
| ===وظایف اصلی بانک افکنده شده و جایگاه بانک بدون ربا===
| | 🔹 علامه مجلسی می‌نویسد: |
| در فصل دوم، در پرتو طرح پیشنهادی، نگاهی کلی به وظایف اصلی بانک افکنده شده و جایگاه بانک بدون ربا، نسبت به آنها، تبیین شده است. در همین راستا، وظایف اصلی بانک‌ها، بر مبنای واقعیت موجود، در سه بخش زیر، به‌تفصیل، مورد بررسی قرار گرفته است:
| |
| # ارائه خدمات بانکى که بانک‌ها در جهت منافع مشتریان خود انجام مى‌دهند و در قبال آنها درخواست کارمزد مى‌کنند؛ بانک به‌طور روزمره، خدمات متعددى ارائه مى‌دهد؛ مثلا سپرده‌هاى متفاوتى را مى‌پذیرد و بر اساس این پذیرش، به وصول چک، سفته، حواله و... مى‌پردازد. بانک همچنین براى کسب درآمد، خدمات دیگرى از قبیل خرید و فروش اوراق بهادار، عملیات اعتبار اسنادى، صدور ضمانت‌نامه‌ها و وکالت‌نامه‌ها نیز به مشتریان خود ارائه مى‌دهد. چنانچه این اعتبارات و ضمانت‌نامه‌ها، پشتوانه‌دار نباشند، درعین‌حالى‌که خدمات بشمار مى‌آیند، به‌عنوان تسهیلات نیز بشمار خواهند آمد. در این بخش، درباره همه این عملیات به‌طور کلى سخن به میان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص149</ref>.
| |
| # اعطاى وام و تسهیلات به بنگاه‌ها که در قبال آنها درخواست بهره مى‌کنند؛ بانک‌ها علاوه بر خدمات پیش‌گفته، تسهیلات بانکى و وام نیز ارائه مى‌نمایند. هرچند تسهیلات بانکى با خدمات بانکى کاملا پیوند خورده، اما در این بحث، تسهیلات بانکى به‌طور مستقل و جداى از خدمات بانکى، مورد بررسى قرار گرفته است. اعتبارات اسنادى و ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارنامه‌هاى شخصى همان طور که قبلا بررسى شد، همه به‌عنوان خدمات بانکى بشمار مى‌آیند، اما درصورتى‌که به‌طور کامل پشتوانه‌دار نباشند، درعین‌حال که خدمات هستند، اما به میزانى که پوشش نشده، تسهیلات در نظر گرفته مى‌شوند و به همان میزان که تسهیلات منظور مى‌شوند، در چارچوب وام‌هاى ارائه‌شده توسط بانک‌ها به مشتریان خود، ثبت مى‌شوند یا حداقل انتظار این است که در این چارچوب، منظور شوند. اصطلاح تسهیلات بانکى، در زبان بانکدارى، از اصطلاح وام‌ها داراى جنبه عام‌تر و گسترده‌ترى است؛ زیرا تسهیلات بانکى شامل وکالت‌نامه‌ها و ضمانت‌نامه‌هایى که گاهى عملا به وام منجر مى‌شوند و گاهى هم نمى‌شوند، هستند. ضمانت‌نامه‌ها و وکالت‌نامه‌ها جداى از اینکه منجر به وام شده یا نشوند، به‌عنوان وسیله تقویت جایگاه شخص تضمین‌شده، مورد بررسى قرار مى‌گیرند. همچنین از این زاویه مورد بررسى قرار مى‌گیرند که گاهى منجر به ارائه تسهیلات و وام به مشترى مى‌شود؛ زیرا بانک مجبور مى‌شود به‌جاى مشترى مورد تضمین، مبالغى را پرداخت نماید<ref>ر.ک: همان، ص207</ref>.
| |
| # به‌کارگیرى بخشى از منابع بانک در تجارت با اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری؛ منظور از سرمایه‌گذارى، به‌کارگیرى بخشى از سرمایه بانک یا دارایى‌هاى سپرده‌گذارى‌شده نزد بانک، در خرید اوراق بهادار به هدف سودآورى و نگه داشتن سطح نقدینگى در حد قابل قبول است. به دلیل امکان تبدیل سریع اوراق بهادار به پول، بانک اکثر اوقات با خرید آنها سطح نقدینگى خود را در حد مورد نیاز حفظ مى‌کند<ref>ر.ک: همان، ص215</ref>.
| |
|
| |
|
| موضوعاتی از قبیل بررسی راهکارهایی که بهره را به درآمد حلال تبدیل می‌کند، حکم گذاشتن شرط تضمین برای عامل مضاربه و... به‌صورت پیوست، در انتهای کتاب آمده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص164-247</ref>.
| | «الرجعة حق عند الإمامیة، و هی رجوع قوم بعد موتهم قبل یوم القیامة» (بحارالأنوار، ج ۵۳، ص ۳۹). |
|
| |
|
| | یعنی: رجعت حق است نزد شیعه امامیه، و آن بازگشت گروهی از مردم پس از مرگشان، پیش از قیامت است. |
| | ---- |
|
| |
|
| == نقد و ارزیابی کتاب == | | === تمایز رجعت با معاد، تناسخ و قیامت کبری === |
| | برای پرهیز از اشتباه، باید رجعت را از سه مفهوم دیگر جدا کنیم: |
|
| |
|
| | # '''رجعت و معاد''': معاد، بازگشت همه انسان‌ها در قیامت است برای حسابرسی نهایی؛ اما رجعت، بازگشت محدود گروهی خاص در همین دنیا و قبل از قیامت است. 📚 (شیخ مفید، اوائل المقالات، ص ۷۹) |
| | # '''رجعت و تناسخ''': تناسخ به معنای انتقال روح از بدن یک انسان به بدن دیگر است که در فلسفه باطل شمرده می‌شود. در رجعت، روح همان انسان به بدن خودش باز می‌گردد، نه بدن دیگر. 📚 (علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص ۳۴) |
| | # '''رجعت و قیامت کبری''': قیامت یک تحول عالم‌گیر و پایان تاریخ دنیاست؛ رجعت مرحله‌ای پیش از قیامت است که در آن حکومت الهی در زمین به اوج خود می‌رسد. |
|
| |
|
| == پانویس == | | = . نسبت رجعت با قیامت کبری = |
| {{پانویس}}
| |
|
| |
|
| | === ۹.۱. مرز میان رجعت و قیامت === |
| | رجعت و قیامت هر دو از نشانه‌های قدرت الهی‌اند، اما تفاوت بنیادین دارند: |
|
| |
|
| {{نویسنده
| | * '''رجعت''' در همین دنیا رخ می‌دهد؛ بازگشت گروهی از مؤمنان خالص و کفار سرسخت، پیش از برپایی قیامت. |
| |نویسنده = مجید خشنودی
| | * '''قیامت''' تحولی فراگیر و نهایی است که در عالمی دیگر برپا می‌شود و همه انسان‌ها از اولین تا آخرین محشور خواهند شد. |
| |گردآوری =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام: |
| | عنوان = البنك اللاربوي في الإسلام
| |
| | تصویر = Banklarbwiislmsadrcvr.jpg
| |
| | اندازه تصویر =
| |
| | توضیح_تصویر =
| |
| | نام‌های دیگر =
| |
| | نویسنده = [[سید محمدباقر صدر]]
| |
| | تاریخ نگارش =
| |
| | موضوع = فقه بانکداری
| |
| | سبک = گزارشی تحلیلی
| |
| | زبان = عربی
| |
| | ویراستار =
| |
| | به تصحیح =
| |
| | به کوشش =
| |
| | تصویرگر =
| |
| | طراح جلد =
| |
| | تعداد جلد =
| |
| | تعداد صفحات = ۲۶۶ص
| |
| | قطع = رقعی (شومیز)
| |
| | مجموعه =
| |
| | ترجمه به دیگر زبان‌ها =
| |
| | ناشر = مکتبة جامع النقي العامة
| |
| | محل نشر = کویت
| |
| | تاریخ نشر =
| |
| | نوبت چاپ =
| |
| | شمارگان =
| |
| | شابک =
| |
| }}
| |
|
| |
|
| '''البنك اللاربوي في الإسلام''' اثر آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر، پژوهشی است در ارائه طرحی برای بانکداری بدون ربا. نویسنده در این کتاب، به دنبال آن است تا روش‌های جایگزینی را در عملیات بانکی با استفاده از موازین فقهی ارائه کند؛ عملیاتی که در آن، ربا صورت نگرفته و درعین‌حال، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری نیز شکوفا شده و گسترش یابد.
| | «لیست الرجعة بعامة، هی خاصة» (کافی، ج۸، ص۵۰). |
|
| |
|
| نویسنده در این کتاب، به دنبال آن است تا روش‌های جایگزینی را در عملیات بانکی با استفاده از موازین فقهی ارائه کند؛ عملیاتی که در آن، ربا صورت نگرفته و درعین‌حال، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری نیز شکوفا شده و گسترش یابد.
| | یعنی رجعت عمومی نیست، بلکه مخصوص گروهی خاص است، در حالی که قیامت، عمومی و شامل همه می‌شود. |
| | ---- |
|
| |
|
| == نویسنده == | | === ۹.۲. هدف رجعت: تحقق وعده‌های تاریخی در دنیا === |
| [[سید محمدباقر صدر]](۱۳۱۳-۱۳۵۹ش) از فقهای معاصر شیعه است که نظریات جدیدی از جمله [[حق‌الطاعه]] و [[منطقة الفراغ]] را ارائه کرده است. او در دانش‌های اقتصاد، فلسفه و سیاست هم صاحب اندیشه و اثر است. صدر به عنوان اولین اندیشمند شیعه در زمینه اقتصاد اسلامی آثاری را تألیف کرده است. کتاب‌های [[اقتصادنا]] و [[البنک اللاربوی فی الاسلام]] را در راستای تبیین نظام اقتصاد اسامی و بانکداری بدون ربا تألیف کرد. همچنین در مجموعه مقالات [[الاسلام یقود الحیاة (کتاب)|الاسلام یقود الحیاة]] تصویری از اقتصاد جامعه اسلامی، تفاوت اقتصاد اسلامی با مارکسیستی و سرمایه داری و بیان شاخص‌های کلی و برنامه‌های تفصیلی اقتصادی ارائه کرده است.
| | رجعت برای این است که وعده‌های خداوند در همین دنیا تحقق پیدا کند: |
|
| |
|
| === ساختار و فهرست ===
| | * پیروزی نهایی حق بر باطل |
| کتاب با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در دو فصل، تنظیم شده است.
| | * انتقام خون‌های مظلومان، به‌ویژه خون سیدالشهدا علیه‌السلام |
| | * تجربه عدالت مطلق الهی در زمین |
| | * عزت مؤمنان و رسوایی دشمنان پیش از قیامت |
|
| |
|
| نویسنده نخست کلیاتی در مورد ابعاد مختلف فقهی معاملات بانکی و طرح ویژه خویش برای غیر ربوی کردن این معاملات مطرح نموده و سپس توصیفی از نظام بانکداری بدون ربا ارائه کرده است. آنگاه الگوی جدید تنظیم روابط بانک‌ها با سپرده‌گذاران و سرمایه‌گذاران و تشویق آنان به سرمایه‌گذاری در نظام بانکی را مطرح کرده و ضمن تقسیم سپرده‌ها به ثابت و جاری و تبیین مفهوم مضاربه در فقه اسلامی، پیشنهاداتی در مورد شروط لازم برای سپرده‌گذار و عضویت در معاملات مضاربه‌ای همراه با حفظ حقوق سپرده‌گذار ارئه کرده است. وی در ادامه به حقوق بانک و سیاست‌های آن در جهات از بین بردن معاملات ربوی بانکی اشاره می‌کند و شرایط خاص برای جذب سپرده مازاد بر نیاز مردم، شروط قرض‌گیرندگان از بانک و ضروت وجود سرمایه زیاد برای بانک بدون ربا را بررسی نموده است.
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام فرمود: |
|
| |
|
| ==گزارش محتوای کتاب==
| | «إنّ دولة الحقّ قبل قیام الساعة، لیری المؤمنون السرور و یری الکافرون العذاب» |
|
| |
|
| === تشریح دیدگاه خویش درباره طرح بانک بدون ربا===
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۵۷). |
| نویسنده در مقدمه، ابتدا به تشریح دیدگاه خویش درباره طرح بانک بدون ربا<ref>ر.ک: مقدمه، ص5</ref> و توضیح رویه این طرح پیشنهادی خود پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص8</ref> و سپس دورنمای اصلی سیاست جدید بانکی را ترسیم نموده<ref>ر.ک: همان، ص11</ref> و در پایان، نظام بانک بدون ربا را تشریح کرده است<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.
| | ---- |
|
| |
|
| ===تنظیم روابط بانک در حوزه سپرده‌های=== | | === ۹.۳. هدف قیامت: حسابرسی و جزای نهایی === |
| فصل نخست، در سه بخش کلی: تنظیم روابط بانک در حوزه سپرده‌های ثابت<ref>ر.ک: متن کتاب، ص25</ref>، سپرده‌های جاری<ref>ر.ک: همان، ص65</ref> و دیدگاه‌های کلی درباره بانک بدون ربا<ref>ر.ک: همان، ص75</ref>، به طرح پیشنهادی تنظیم روابط بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران (وام‌گیرندگان) اختصاص یافته است.
| | قیامت مرحله نهایی است؛ جایی که: |
|
| |
|
| نویسنده در این فصل، به تبیین این موضوع پرداخته است که منابع مالى بانک، معمولا از سرمایه صاحبان سرمایه (یعنى سرمایه اولیه پرداخت‌شده، به‌اضافه سودهاى انباشته‌شده) و سپرده‌هایى که به دست مى‌آورد - که البته قسمت عمده منابع همین سپرده‌هاست - شکل مى‌گیرد. مهم‌ترین فعالیت‌هاى بانک ربوى، حول محور گرفتن وام با بهره و یا بدون بهره و اعطاى وام با بهره بیشتر تمرکز یافته است. این بانک، سپرده‌هاى ثابت را در ازاى پرداخت بهره و سپرده‌هاى جارى را بدون پرداخت بهره دریافت مى‌کند. درآمد ربوى بانک، حاصل از بهره دریافتى است - در حالت سپرده‌هاى جارى که یک نوع دریافت قرض بدون بهره است - یا از تفاوت میان بهره دریافتى و بهره پرداختى - در حالت دریافت سپرده‌هاى ثابت که یک دریافت قرض با بهره است - به دست مى‌آید<ref>ر.ک: صدر، سید محمدباقر، ص93</ref>.
| | * همه انسان‌ها محشور می‌شوند |
| | * اعمال کوچک و بزرگ حسابرسی می‌گردد |
| | * بهشتیان وارد بهشت و دوزخیان وارد دوزخ می‌شوند |
|
| |
|
| به اعتقاد نویسنده، اهمیت بانک ربوى در زندگى اقتصادى جامعه در این نکته نهفته است که با انگیزه اعطاى بهره به سپرده‌گذاران، مى‌تواند سرمایه‌هاى راکد را جمع‌آورى کرده و به‌عنوان وام به بازرگانان اعطا کرده و یا در پروژه‌هایى که نیازمند بودجه هستند، به‌کار بیندازد. در واقع بانک با توجه به ماهیت اقتصادى‌اش میان سپرده‌گذار از یک‌سو و مشترى از سوى دیگر و به‌عبارت‌دیگر بین سرمایه از یک‌سو و کار از سوى دیگر نقش میانجى و واسطه را بازى مى‌کند. بر این اساس درمى‌یابیم که رابطه بانک با سپرده‌گذار از یک‌سو و با وام‌گیرنده سرمایه‌گذار از سوى دیگر، یک رابطه وساطت میان سرمایه و کار است. این در صورتى است که هویت اقتصادى رابطه را مورد توجه قرار دهیم، اما در صورتى که ماهیت قانونى یا ساختار قانونى این رابطه در جامعه سرمایه‌دارى را مورد توجه قرار دهیم، مى‌بینیم که قانون، ساختار این رابطه را از طریق تفکیک آن به دو رابطه قانونى جداگانه تعیین کرده است، یک رابطه، رابطه بانک با سپرده‌گذاران به‌عنوان بدهکار (بانک) و بستانکار (سپرده‌گذاران) و رابطه دوم، رابطه بانک با کارآفرینان بهره‌بردار که براى تأمین بودجه مورد نیاز خود به بانک روى مى‌آورند. در این رابطه، بانک، بستانکار و کارآفرینان، بدهکار خواهند بود. این به معنى آن است که بانک در چارچوب قانون، تنها یک میانجى میان سرمایه و کار یا میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران بشمار نمى‌آید، بلکه خود یک طرف اصلى در دو رابطه قانونى گشته است. لذا با توجه به این، هرگونه رابطه قانونى میان سرمایه و کار و میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران منعدم شده است. سپرده‌گذاران هیچ‌گونه ارتباط قانونى با کارآفرینان ندارند، بلکه تنها با بانک رابطه بدهکار و بستانکار دارند، همچنین کارآفرینان بهره‌بردار هم با کسى جز بانک رابطه مستقیم بدهکار - بستانکارى ندارند. بانک با توجه به اینکه بدهکار سپرده‌گذاران است، در صورتى که سپرده‌هاى آنان جارى نباشد، به آنان بهره مى‌پردازد و با توجه به اینکه بستانکار از بهره‌برداران است، از آنان بهره بیشتر دریافت مى‌کند. این‌گونه است که سیستم سپرده‌گذارى و وام‌دهى با رباى تحریم‌شده از نظر اسلام وابستگى پیدا مى‌کند<ref>ر.ک: همان، ص93-94</ref>.
| | 📌 قرآن کریم: |
|
| |
|
| در بانک پیشنهادى مؤلف، مبتنى بر اصول اسلامى و به‌دور از ربا، سپرده‌ها به دو نوع ثابت و در گردش (جارى) دسته‌بندى مى‌شوند. در سپرده‌هاى ثابت، ساختار قانونى یادشده در مورد رابطه بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران (سرمایه‌گذاران) مردود شمرده شده و یک ساختار قانونى دیگرى که به موجب آن رابطه قانونى مستقیمى میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران به وجود مى‌آید، جایگزین آن مى‌شود. بانک ضمن این رابطه، نقش خود را به‌عنوان میانجى ایفا مى‌کند و این‌گونه است که ساختار قانونى رابطه بانک با سپرده‌گذاران و بهره‌برداران، انطباق بیشترى با واقعیت رابطه یادشده پیدا مى‌کند. همان گونه که وقتى به واقعیت این رابطه به‌صورت جداگانه و به‌دور از هرگونه چارچوب قانونى بنگریم، مى‌بینیم که این رابطه از مفهوم میانجى‌گرى که طى آن، بانک سرمایه‌هاى خواستار بهره‌بردارى را به بهره‌برداران مى‌رساند، خارج نمى‌شود. همچنین وقتى در چارچوب ساختار قانونى که طى آن رابطه مستقیم میان سپرده‌گذاران و بهره‌برداران برقرار مى‌گردد، به رابطه بانک با دو طرف نگاه کنیم، درمى‌یابیم که در قالب این ساختار نیز از وضعیت طبیعى خود به‌عنوان میانجى‌گرى بانک میان سرمایه و کار دور نشده است<ref>ر.ک: همان، ص94-95</ref>.
| | ﴿وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ﴾ (بقره/۲۸۱). |
|
| |
|
| ===وظایف اصلی بانک افکنده شده و جایگاه بانک بدون ربا===
| | یعنی روزی که همه به سوی خدا بازمی‌گردید و حساب نهایی برپا می‌شود. |
| در فصل دوم، در پرتو طرح پیشنهادی، نگاهی کلی به وظایف اصلی بانک افکنده شده و جایگاه بانک بدون ربا، نسبت به آنها، تبیین شده است. در همین راستا، وظایف اصلی بانک‌ها، بر مبنای واقعیت موجود، در سه بخش زیر، به‌تفصیل، مورد بررسی قرار گرفته است:
| | ---- |
| # ارائه خدمات بانکى که بانک‌ها در جهت منافع مشتریان خود انجام مى‌دهند و در قبال آنها درخواست کارمزد مى‌کنند؛ بانک به‌طور روزمره، خدمات متعددى ارائه مى‌دهد؛ مثلا سپرده‌هاى متفاوتى را مى‌پذیرد و بر اساس این پذیرش، به وصول چک، سفته، حواله و... مى‌پردازد. بانک همچنین براى کسب درآمد، خدمات دیگرى از قبیل خرید و فروش اوراق بهادار، عملیات اعتبار اسنادى، صدور ضمانت‌نامه‌ها و وکالت‌نامه‌ها نیز به مشتریان خود ارائه مى‌دهد. چنانچه این اعتبارات و ضمانت‌نامه‌ها، پشتوانه‌دار نباشند، درعین‌حالى‌که خدمات بشمار مى‌آیند، به‌عنوان تسهیلات نیز بشمار خواهند آمد. در این بخش، درباره همه این عملیات به‌طور کلى سخن به میان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص149</ref>.
| |
| # اعطاى وام و تسهیلات به بنگاه‌ها که در قبال آنها درخواست بهره مى‌کنند؛ بانک‌ها علاوه بر خدمات پیش‌گفته، تسهیلات بانکى و وام نیز ارائه مى‌نمایند. هرچند تسهیلات بانکى با خدمات بانکى کاملا پیوند خورده، اما در این بحث، تسهیلات بانکى به‌طور مستقل و جداى از خدمات بانکى، مورد بررسى قرار گرفته است. اعتبارات اسنادى و ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارنامه‌هاى شخصى همان طور که قبلا بررسى شد، همه به‌عنوان خدمات بانکى بشمار مى‌آیند، اما درصورتى‌که به‌طور کامل پشتوانه‌دار نباشند، درعین‌حال که خدمات هستند، اما به میزانى که پوشش نشده، تسهیلات در نظر گرفته مى‌شوند و به همان میزان که تسهیلات منظور مى‌شوند، در چارچوب وام‌هاى ارائه‌شده توسط بانک‌ها به مشتریان خود، ثبت مى‌شوند یا حداقل انتظار این است که در این چارچوب، منظور شوند. اصطلاح تسهیلات بانکى، در زبان بانکدارى، از اصطلاح وام‌ها داراى جنبه عام‌تر و گسترده‌ترى است؛ زیرا تسهیلات بانکى شامل وکالت‌نامه‌ها و ضمانت‌نامه‌هایى که گاهى عملا به وام منجر مى‌شوند و گاهى هم نمى‌شوند، هستند. ضمانت‌نامه‌ها و وکالت‌نامه‌ها جداى از اینکه منجر به وام شده یا نشوند، به‌عنوان وسیله تقویت جایگاه شخص تضمین‌شده، مورد بررسى قرار مى‌گیرند. همچنین از این زاویه مورد بررسى قرار مى‌گیرند که گاهى منجر به ارائه تسهیلات و وام به مشترى مى‌شود؛ زیرا بانک مجبور مى‌شود به‌جاى مشترى مورد تضمین، مبالغى را پرداخت نماید<ref>ر.ک: همان، ص207</ref>.
| |
| # به‌کارگیرى بخشى از منابع بانک در تجارت با اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری؛ منظور از سرمایه‌گذارى، به‌کارگیرى بخشى از سرمایه بانک یا دارایى‌هاى سپرده‌گذارى‌شده نزد بانک، در خرید اوراق بهادار به هدف سودآورى و نگه داشتن سطح نقدینگى در حد قابل قبول است. به دلیل امکان تبدیل سریع اوراق بهادار به پول، بانک اکثر اوقات با خرید آنها سطح نقدینگى خود را در حد مورد نیاز حفظ مى‌کند<ref>ر.ک: همان، ص215</ref>.
| |
|
| |
|
| موضوعاتی از قبیل بررسی راهکارهایی که بهره را به درآمد حلال تبدیل می‌کند، حکم گذاشتن شرط تضمین برای عامل مضاربه و... به‌صورت پیوست، در انتهای کتاب آمده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص164-247</ref>.
| | === ۹.۴. پیوند رجعت و قیامت === |
| | اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم: |
|
| |
|
| | * '''ظهور''' = آغاز عدالت جهانی |
| | * '''رجعت''' = تحقق کامل وعده‌های الهی و تجربه‌ی عینی پیروزی حق بر باطل در دنیا |
| | * '''قیامت''' = پایان تاریخ و حسابرسی فراگیر |
|
| |
|
| == نقد و ارزیابی کتاب == | | == دعاها و زیارات حاوی تصریح به رجعت == |
| | الف) صلوات وعجل فرجهم |
|
| |
|
| | ==== الف) دعای عهد ==== |
|
| |
|
| == پانویس == | | * روایت امام صادق علیه‌السلام: «مَنْ دَعَا اللهَ أَرْبَعِینَ صَبَاحًا بِهَذَا الْعَهْدِ كَانَ مِنْ أَنْصَارِ قَائِمِنَا، فَإِنْ مَاتَ أَخْرَجَهُ اللهُ مِنْ قَبْرِهِ» (بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۵). |
| {{پانویس}}
| | * فراز دعا: «اللّهم إن حال بینی و بینه الموت الذی جعلته علی عبادک حتماً مقضیاً فأخرجنی من قبری مؤتزراً کفنی شاهراً سیفی …» این دعا به صراحت رجعت مؤمنان را در رکاب امام زمان علیه‌السلام بیان می‌کند. |
| | |
| | ==== ب) زیارت مطلقه امام حسین علیه‌السلام (زیارت اربعین و عرفه) ==== |
| | «إنّی بکم مؤمن و بإیابکم موقن … إنّی من المؤمنین برجعتکم». |
| | |
| | یعنی اعتقاد به رجعت اهل‌بیت، بخشی از زیارت سیدالشهداست. |
| | |
| | ==== ج) زیارت جامعه کبیره ==== |
| | امام هادی علیه‌السلام در این زیارت فرمود: |
| | |
| | «مؤمن بإیابکم، مصدّق برجعتکم، منتظر لأمرکم، مرتقب لدولتکم … و یکرّ فی رجعتکم و یملّک فی دولتکم» (زیارت جامعه کبیره). |
| | |
| | ایمان به رجعت بخشی از عهد ولایی شیعه دانسته شده است. |
| | |
| | ==== د) زیارت آل یس ==== |
| | «و أن رجعتکم حقّ لا ریب فیها …». |
| | |
| | در این زیارت به صراحت رجعت به‌عنوان عقیده یقینی شیعه بیان شده است. |
| | |
| | ==== ه) دعای روز دحو الارض ==== |
| | «و أبعثنا فی کرّته حتی نکون فی زمانه من أعوانه». |
| | |
| | در این دعا از خدا خواسته می‌شود در زمان رجعت، از یاران امام مهدی علیه‌السلام باشیم. |
| | |
| | = مبانی قرآنی رجعت = |
| | |
| | === ۲.۱. آیات خاص رجعت === |
| | |
| | # '''آیه محوری رجعت – سوره نمل/۸۳''' ﴿وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا﴾. این آیه از «حشر گروهی» سخن می‌گوید، در حالی که قیامت حشر عمومی همه انسان‌هاست. پس این آیه به رجعت اشاره دارد. |
| | # '''سوره غافر/۱۱''' ﴿قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَأَحْيَيْتَنَا اثْنَتَیْنِ﴾. کافران در قیامت اعتراف می‌کنند که دو بار میرانده و دو بار زنده شدند؛ این نشان از حیات مجدد در دنیا (رجعت) پیش از قیامت دارد. |
| | # '''سوره انبیاء، آیه ۹۵. و حرام علی قریه اهلکناها انهم لا یرجعون»؛''' و بر آبادی‌هایی که به سبب گناه هلاکشان کردیم، حرام است که بازگردند، قطعاً آنها باز نخواهند گشت. [۱۱] در این آیه نیز، صحبت از بازگرداندن همه انسان‌ها نیست چرا که گروهی که به سبب اعمالشان، به عذاب الهی گرفتار شده و به هلاکت رسیده‌اند، از این امر مستثنی شده‌اند. مگر در روز قیامت این گروه از انسان‌ها، محشور نخواهند شد؟ از این رو، این آیه نیز به اصل رجعت تعبیر شده است. در ضمن مفسرین بر اساس این آیه، این گونه استنباط می‌کنند که، گروهی از کفار و مشرکان محض که در دنیا به عقوبت نرسیده و به مرگ طبیعی مرده‌اند شامل رجعت خواهند شد تا پس از رجعت به کیفر اعمالشان در دنیا برسند. از این رو، در این آیه، هلاک شدگان این قوم را از رجعت تحریم فرموده است. |
| | |
| | ---- |
| | |
| | === ۲.۲. شواهد قرآنی بر امکان رجعت === |
| | خداوند در قرآن بارها از زنده کردن مردگان پیش از قیامت سخن گفته است، که همگی نشان می‌دهد بازگشت به دنیا به اذن خدا ممکن است: |
| | |
| | # '''زنده شدن هزاران نفر پس از مرگ''' ﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ﴾ (بقره، ۲۴۳). |
| | # '''زنده شدن عزیر''' ﴿فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ﴾ (بقره، ۲۵۹). |
| | # '''زنده شدن پرندگان برای ابراهیم''' ﴿فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ … ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا﴾ (بقره، ۲۶۰). |
| | # '''اصحاب کهف''' ﴿فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ فِي الْكَهْفِ سِنِينَ عَدَدًا ثُمَّ بَعَثْنَاهُمْ﴾ (کهف، ۱۱–۱۲) |
| | |
| | ---- |
| | |
| | = ۳. شواهد روایی و ادعیه رجعت = |
| | |
| | === ۳.۱. احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام === |
| | <nowiki>*</nowiki>مأمون: نظر شما درباره رجعت چيست؟ |
| | |
| | ـ امام: رجعت حق است؛ در ميان امت‌هاى پيشين بوده و قرآن از رجعت سخن گفته است و رسول خدا (ص) فرمود: «در اين امت همه آنچه در امت‌هاى قبل بود، بدون كم و كاست نيز هست». و نیز فرمود: «وقتى که مهدى از فرزندانم، خروج و قيام كند، عيسى‌بن مریم از آسمان فرود مى‌آيد و در نماز به او اقتدا مى‌كند. اسلام در آغاز، غريب بوده و در آينده نيز غريب خواهد شد، خوشا به حال غريب‌ها.» شخصى از رسول خدا (ص)پرسيد «پس از آن چه خواهد شد؟»، پيامبر در پاسخ فرمود: «آنگاه حق به صاحبش بر مى‌گردد.» |
| | |
| | * امام صادق علیه‌السلام: «لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِکَرَّتِنا» (کافی، ج۸، ص۴۹). |
| | * امام جعفر صادق علیه السلام در روایتی ایام الله را سه قسم می‌داند: « روزهای خدا سه تا هستند؛ روز قیام قائم علیه السلام، روز رجعت و روز رستاخیز»[۱۸] |
| | * امام صادق علیه‌السلام: «إنّ الرجعة لیست بعامّة … إنما یرجع من محض الإیمان محضاً أو محض الکفر محضاً» (کافی، ج۸، ص۵۰). |
| | * امام باقر علیه‌السلام: «إنّ أوّل من تنشقّ الأرض عنه و یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی» (بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۹). |
| | |
| | ---- |
| | |
| | === ۳.۲ === |
| | |
| | == اقوال == |
| | اجماع |
| | |
| | نظرات علما |
| | |
| | اهمیت داره این نظرات |
| | |
| | |
| | = . فلسفه و اهداف رجعت = |
| | |
| | === ۴.۱. تحقق وعده نصرت کامل دین و مؤمنان === |
| | رجعت برای این است که وعده‌های الهی مبنی بر پیروزی نهایی مؤمنان تحقق یابد. خداوند در قرآن فرموده: |
| | |
| | ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾ (انبیاء، ۱۰۵). |
| | |
| | این وراثت زمین توسط صالحان در زمان ظهور و رجعت به‌طور کامل محقق می‌شود. |
| | ---- |
| | |
| | === ۴.۲. انتقام خون‌های به ناحق ریخته‌شده === |
| | یکی از اهداف اصلی رجعت، خونخواهی شهیدان تاریخ، به‌ویژه امام حسین علیه‌السلام است. |
| | |
| | 📌 امام باقر علیه‌السلام: |
| | |
| | «إنّ أوّل من یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی، و إنّ الرجعة لیست بعامة، بل خاصة بمن محض الإیمان محضاً أو محض الکفر محضاً» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۹). |
| | |
| | بازگشت امام حسین علیه‌السلام برای این است که انتقام خون مظلومانه‌اش گرفته شود و حق آشکار گردد. |
| | ---- |
| | |
| | === ۴.۳. احیای عدالت مطلق در زمین پیش از قیامت === |
| | ظهور امام مهدی علیه‌السلام عدالت جهانی را برقرار می‌کند، اما در رجعت این عدالت به اوج خود می‌رسد و ظالمان گذشته با چشم خود جزای دنیوی‌شان را می‌بینند. |
| | |
| | این مرحله تحقق وعده الهی است که فرمود: |
| | |
| | ﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾ (قصص، ۵). |
| | ---- |
| | |
| | === ۴.۴. تکامل معنوی برخی مؤمنان و رسوایی دشمنان === |
| | رجعت فرصتی برای تکامل روحی برخی مؤمنان است که در دوران حیات خود، زمینه رشد کامل نیافته بودند. آنان با رجعت دوباره به دنیا برمی‌گردند تا به اوج ایمان و مجاهدت برسند. |
| | |
| | از سوی دیگر، دشمنان اهل‌بیت علیهم‌السلام در همین دنیا رسوا می‌شوند و مجازات الهی را می‌چشند تا حجت بر همگان تمام گردد. |
| | |
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام فرمود: |
| | |
| | «لیس منا من لم یؤمن بکرّتنا و یستحِلّ متعتنا» |
| | |
| | (کافی، ج۸، ص۴۹). |
| | |
| | ایمان به رجعت نشانه باور به تحقق کامل وعده‌های الهی در دنیا است. |
| | ---- |
| | |
| | === ۴.۵. جایگاه رجعت در منظومه مهدویت و معاد === |
| | رجعت، حلقه اتصال میان ظهور و قیامت است: |
| | |
| | * '''با ظهور''': عدالت جهانی برپا می‌شود و جهان آماده تحقق کامل وعده الهی می‌گردد. |
| | * '''با رجعت''': خون‌های به ناحق ریخته ـ به‌ویژه خون امام حسین علیه‌السلام ـ ستانده می‌شود و حق به صورت عینی در دنیا پیروز می‌گردد. |
| | * '''با قیامت''': حسابرسی نهایی و پاداش و کیفر اخروی صورت می‌گیرد. |
| | |
| | بنابراین، رجعت تحقق دنیوی وعده «پیروزی نهایی حق بر باطل» است، و قیامت تحقق اخروی آن. |
| | |
| | = ۶. شخصیت‌های رجعت‌کننده = |
| | |
| | === ۶.۱. بازگشت پیامبران و اوصیاء === |
| | بر اساس روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام، در رجعت نه‌تنها امامان شیعه بلکه برخی پیامبران الهی نیز بازمی‌گردند. |
| | |
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام فرمود: |
| | |
| | «إنّ الرجعة لیست بعامة، بل خاصة بمن محض الإیمان محضاً أو محض الکفر محضاً» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۳۹). |
| | |
| | یعنی رجعت مخصوص کسانی است که یا ایمان خالص داشته‌اند یا کفر خالص. |
| | |
| | از این‌رو، پیامبران اولوالعزم و اوصیای ایشان که حاملان ایمان خالص‌اند، در رجعت حاضر خواهند بود. |
| | ---- |
| | |
| | === ۶.۲. بازگشت امام حسین علیه‌السلام به‌عنوان محور اصلی رجعت === |
| | هیچ شخصیتی به‌اندازه امام حسین علیه‌السلام در روایات رجعت برجسته نیست. او محور اصلی رجعت معرفی شده است. |
| | |
| | 📌 روایت: |
| | |
| | «أوّل من تنشق الأرض عنه و یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۵۷؛ تفسیر قمی، ج۲، ص۱۳۰). |
| | |
| | بنابراین، امام حسین علیه‌السلام نخستین کسی است که پس از ظهور امام مهدی به دنیا بازمی‌گردد. |
| | ---- |
| | |
| | === ۶.۳. بازگشت برخی دشمنان اهل‌بیت برای مجازات دنیوی === |
| | رجعت فقط برای مؤمنان نیست؛ بسیاری از دشمنان سرسخت اهل‌بیت نیز بازمی‌گردند تا در همین دنیا مجازات شوند. |
| | |
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام فرمود: |
| | |
| | «إنّما یرجع عند القائم من محض الإیمان محضاً أو محض الشرک محضاً» |
| | |
| | (کافی، ج۸، ص۵۰). |
| | |
| | پس، کفار و دشمنان اهل‌بیت ـ مانند قاتلان امام حسین علیه‌السلام ـ در رجعت زنده می‌شوند تا به دست مؤمنان به عذاب دنیوی برسند. |
| | ---- |
| | |
| | === ۶.۴. رجعت سایر مؤمنان برجسته در تاریخ === |
| | گروهی از یاران راستین پیامبران و امامان، که فرصت تکامل نیافته‌اند، به دنیا بازمی‌گردند تا شاهد پیروزی حق و تشکیل حکومت جهانی باشند. |
| | |
| | 📌 نمونه: بازگشت مؤمن آل‌فرعون، یاران واقعی امیرالمؤمنین علیه‌السلام، و شیعیان صادق‌القلب. |
| | ---- |
| | |
| | = ۷. رجعت امام حسین علیه‌السلام پس از امام مهدی علیه‌السلام = |
| | |
| | === ۷.۱. نخستین رجعت‌کننده === |
| | روایات متعددی تصریح دارند که امام حسین علیه‌السلام اولین کسی است که پس از امام مهدی علیه‌السلام رجعت می‌کند. |
| | |
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام: |
| | |
| | «أوّل من تنشق الأرض عنه و یرجع إلی الدنیا الحسین بن علی» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۵۷). |
| | ---- |
| | |
| | === ۷.۲. غسل، کفن و نماز بر پیکر امام مهدی علیه‌السلام === |
| | در روایات آمده است که پس از وفات حضرت مهدی علیه‌السلام، امام حسین علیه‌السلام رجعت می‌کند و وظیفه غسل، کفن و نماز بر پیکر آن حضرت را انجام می‌دهد. |
| | |
| | 📌 روایت: |
| | |
| | «إنّ الحسین بن علی هو الذی یلی غسله و کفنه و حنوطه و یتولی الصلاة علیه و یضعه فی حفرته» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۰۸). |
| | ---- |
| | |
| | === ۷.۳. حاکمیت طولانی امام حسین علیه‌السلام در دوران رجعت === |
| | برخی روایات به دوران طولانی حکومت امام حسین علیه‌السلام پس از امام مهدی اشاره کرده‌اند. |
| | |
| | 📌 امام صادق علیه‌السلام: |
| | |
| | «و یملک بعده الحسین خمسین سنة» |
| | |
| | (بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۱۲). |
| | |
| | یعنی پس از امام مهدی، امام حسین علیه‌السلام برای پنجاه سال حکومت می‌کند و پرچم عدل الهی را به‌طور کامل برافراشته نگاه می‌دارد. |
| | ---- |
| | |
| | = ۸. رجعت سایر امامان علیهم‌السلام = |
| | |
| | === ۸.۱. بازگشت دیگر معصومین === |
| | پس از امام حسین علیه‌السلام، سایر امامان نیز یکی پس از دیگری رجعت می‌کنند. این بازگشت به‌منزله تحقق کامل دولت واحد الهی است که از زمان ظهور مهدی موعود تا قیامت ادامه دارد. |
| | ---- |
| | |
| | === ۸.۲. استمرار دولت الهی تا قیامت === |
| | بر اساس روایت: |
| | |
| | «و إنّ دولة الحق باقِیةٌ إلی أن یقوم القائم و یرجع الحسین و لا یبقی مؤمن إلا دخل فیها، و لا یبقی کافر إلا هلك» |
| | |
| | (تفسیر عیاشی، ج۲، ص۳۳۲). |
| | |
| | یعنی این دولت الهی، پایدار و مستمر است تا قیامت، و در آن مؤمنان به کمال می‌رسند و کافران نابود می‌شوند. |
| | ---- |
| | |
| | === ۸.۳. تفاوت دیدگاه‌ها در ترتیب بازگشت ائمه === |
| | در برخی روایات، امام حسین علیه‌السلام آغازگر رجعت دانسته شده و سپس دیگر امامان بازمی‌گردند. برخی منابع دیگر ترتیب خاصی ذکر نکرده‌اند. آنچه قطعی است، بازگشت همه اهل‌بیت علیهم‌السلام و حضورشان در حاکمیت نهایی پیش از قیامت است. |