|
|
| (۱۸۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[دیه انسان]] <br>
| | مهدی محمدی |
| بحث اینکه ملاکش تعبدی است یا اجتماعی<br>
| |
| شتر است یا چیز دیگر<br>
| |
| قیمت گذاری و تعیین مقدار آن<br>
| |
|
| |
|
| == کتاب ==
| | * '''چکیده''' |
| === فارسی ===
| |
| === عربی ===
| |
| == مقاله ==
| |
| === فارسی ===
| |
| # بررسی حکمت تفاوت دیه ی نفس و اعضای زن و مرد در فقه شیعه، حمید کریمی، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، شماره ۱۵، زمستان ۱۳۸۶.
| |
| # دیه کامل انسان در مذاهب فقهی اسلام، صادق محمدی، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۷، پاییز ۱۳۸۲.
| |
| # از کارافتادگی اعضای بدن انسان (فلج عضوی) و تعیین دیه آن در فقه و حقوق موضوعه، ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی، فاطمه اکبریان چنارستان علیا، فقه پزشکی، شماره ۱۸ و ۱۹، بهار و تابستان ۱۳۹۳.
| |
| # فقه و حقوق در مطبوعات، فقه، شماره ۱۵و ۱۶، بهار و تابستان ۱۳۷۷.
| |
| # دیه اقلیتهای مذهبی، محمدهادی فاضل، رواق اندیشه، شماره ۱۹، تير ۱۳۸۲.
| |
| # مفهوم و ماهیت دیه از منظر فقه و حقوق اسلامی، سید موسی میرمدرس، فقه، سال بیستم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۲ش.
| |
| # مبانی فقهی و قانونی دیه، افسانه قربانی درزی محله، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، سال دوم، شماره ۳/۱، پاییز ۱۳۹۵ش.
| |
| # بررسی فقهی مبالغ دیه، در پرتو مقتضیات زمان، محمود آقاجانی، احمد عابدینی، محمدعلی حیدری، نادعلی عاشوری، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۴، تابستان ۱۳۹۵ش.
| |
| # بازپژوهی متون قرآنی و روایی درباب دیه زن و مرد، احمد باقری، نادر مختاری افراکتی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره ۷۴، زمستان ۱۳۸۵ش.
| |
| # قاعده ارزش خون انسان، احمد عابدینی، فقه، سال یازدهم، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۳.
| |
| # پژوهشی در موردهای ششگانه دیه، اسماعیل اسماعیلی، فقه، شماره ۲۵و ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۷۹.
| |
| # بررسی تفاوت دیه زن و مرد در قانون مجازات اسلامی و مبانی فقهی آن، حسین مهرپور، پژوهشنامه متین، شماره ۲، بهار ۱۳۷۸ش.
| |
| # کاوشی درباره: گونه های ششگانه دیه و آنچه امروز باید پرداخت، سید محمود هاشمی، فقه اهل بیت، شماره ۳، پاييز ۱۳۷۴ش.
| |
| # بررسی ماهیت حقوقی دیه، کاظم کوهی اصفهانی، الهیات و حقوق، شماره ۱۹، بهار ۱۳۸۵ش.
| |
| # دیه و قصاص؛ تکلیف حکومت و حق زنان، علی محمدی جورکویه، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۲۳، بهار ۱۳۸۳ش.
| |
| # تعدد دیه در جنایات منجر به بی اختیاری ادرار و مدفوع، علیرضا فجری، رضا اسفندیاری(اسلامی)، عبدالعلی توجهی، فقه پزشکی، شماره ۲۴ و ۲۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
| |
| # بررسی ادله ی تفاوت دیه ی زن و مرد در فقه امامیه، عبدالرضا اصغری، امیررضا قانع، عباس نورمندی‌پور، پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۱۰۶، پاییز ۱۳۹۴ش.
| |
| # ضوابط تعیین دیه اشخاص واجد زندگی نباتی، حمید عسکری‌پور، المیرا نقی‌زاده باقی، حقوق پزشکی، شماره ۲۱، تابستان ۱۳۹۱ش.
| |
| # «تفاوت یا تساوی دیه ی انگشتان» پژوهشی در مبانی فقهی ماده ی ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، عباس‌علی سلطانی، علی محمدیان، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره ۶۶، تابستان ۱۳۹۳ش.
| |
| # مبانی فقهی ماده ۵۸۱ قانون مجازات اسلامی، صالح منتظری، شهر قانون، شماره ۲۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
| |
| # تفاوت ارزش خون بها و تاثیر آن در قصاص، عباس زراعت، دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره ۲۳، پاییز ۱۳۸۷ش.
| |
| # فلسفه‌ی تفاوت حقوق مردان و زنان مسلمان در خصوص ارث و دیه با تیکه بر آیات و احادیث، محمدرضا ابراهیم‌نژاد، سراج منیر (دانشگاه علامه طباطبایی)، شماره ۶، بهار ۱۳۹۱ش.
| |
| # بررسی نظریه مشهور در تفاوت دیه زن و مرد، سید محمدعلی ایازی، بانوان شیعه، شماره ۲۱، پاییز ۱۳۸۸ش.
| |
| # ماهیت دیه: کیفر یا جبران خسارت، حمیدرضا بهروزی‌زاد، دادرسی، شماره ۶۰، بهمن و اسفند ۱۳۸۵ش.
| |
| # سیر تبعیض حقوقی و تساوی اقلیت های دینی در دیات اسلامی، کاظم کاظم‌زاده، وکالت، شماره ۳۳ و ۳۴، آبان ۱۳۸۶ش.
| |
| # حکمت های تفاوت قصاص زن و مرد، محمد فلاح سلوکلایی، معرفت، شماره ۸۵، دي ۱۳۸۳ش.
| |
| # نگرش جدید بر قانون دیات: سیر تاریخی پیدایش نظام دیات، سید محمد موسوی بجنوردی، پژوهشنامه متین، شماره ۵ و ۶، زمستان ۱۳۷۸ و بهار ۱۳۷۹ش.
| |
| # تغلیظ دیه (تحلیل فقهی- حقوقی ماده ۲۹۹ ق.م.۱-)، حمید سرایی، مطالعات اسلامی، شماره ۶۱، پاييز ۱۳۸۲ش.
| |
| # قصاص و دیه زن، احمد حاجی ده‌آبادی، حقوق اسلامی، شماره ۲۲، پاییز ۱۳۸۸ش.
| |
| # بررسی قصاص زن و مرد از دیدگاه فقهی و مجازات قانون اساسی، حسین مزیجانی، غلامرضا عارفیان، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره سوم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۶ش.
| |
|
| |
|
| === عربی ===
| | '''احکام فقهی و حقوقی مرگ مغزی''' کتابی در حوزه فقه پزشکی است. نویسنده کتاب اصطلاح مرگ‌مغزی را به معنای توقف غیرقابل بازگشت اعمال مغز می‌پندارد. مخالفان برداشت عضو از مبتلایان به مرگ مغزی می‌گویند که مطابق آیات قرآن و روایات متعدد، برداشت عضو نوعی استفاده از مردار و نیز هتک حرمت مؤمن است. آنان همچنین گفته‌اند که به حکم عقل، برداشت عضو مستلزم مرگ زودهنگام (اتانازی) است که حرمت عقلی و شرعی دارد. به نظر امرالله نیکومنش، موافقان جواز برداشت عضو نیز معتقدند خداوند به حیات بشر عنایت خاصی داشته و برای زنده ماندن او حتی بعضی از محرمات را بر او مباح کرده است؛ از این جهت برداشت عضو و پیوند آن به دیگران جایز است. به باور نویسنده، با دقت در استدلال طرفین باید اذعان کرد که قول به زنده بودن مبتلا به مرگ‌مغزی به ثواب نزدیک‌تر است. البته برداشت اعضای مبتلا به مرگ مغزی از باب تزاحم، ضرورت و ترجیح اهم مجاز دانسته شده است. |
| # القصاص فی الفقه الإسلامی إبطال نظریة الفارق الجنسی و الدینی، یوسف الصانعی، مترجم حیدر حب الله، نصوص معاصرة، العدد ۶، ربیع ۱۴۲۷ق.
| |
| # نظریة مساواة الدیة بین الرجل و المرأة و المسلم و الکافر، یوسف الصائعی، مترجم حیدر حب الله، الإجتهاد و التجدید، العدد ۱، شتاء ۱۴۲۶ق.
| |
| # دیة المرأة و الرجل: مراجعة متأملة لآیات القرآن و نصوص السنة، أحمد باقری، نادر مختارأفراکتی، الإجتهاد و التجدید، العدد ۵، شتاء ۱۴۲۷ق.
| |
| #
| |
| == پایاننامه ==
| |
| === فارسی ===
| |
| # بررسی تأثیر زمان و مکان بر تفاوت حقوقی زن در دیه، سجاد جلالی‌نیا، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f88b1abb13d5421b958819c26c315189 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی دیه‌ی اعضای داخلی بدن با تأکید بر مذاهب خمسه، نسیمه قادریان، دانشگاه کردستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/98da13854d55246cf0b07e2e39ac8d41 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # حدود، دیات و مقتضیات زمان، محمدعلی ناصری، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d6f51e48744d3364cb94b4f4786adaee پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی نظریات آیت‌الله خویی در باب دیه اعضاء (با اتکاء به کتاب مبانی تکمله المنهاج، ج2) و تطبیق آن با قانون مجازات اسلامی، اکبر اصلانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d6f51e48744d3364cb94b4f4786adaee پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی نظریات آیت‌الله خویی در باب دیه جنایت بر منافع اعضاء و... جنایت بر حیوان با اتکاء به کتاب مبانی تکمله المنهاج و تطبیق آن با قانون مجازات اسلامی، زهرا اینانلو، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده الهیات، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/775ed57e9643d096e67fc44df4b3be77 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تحلیل فقهی-حقوقی تداخل قصاص و دیات در جرایم علیه نفس و اعضاء، هادی اسدی شکفتی، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3d0727b68a62088bb863302133ac801a پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ماهیت دیه: مجازات یا جبران خسارت، جواد هاشمی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f80f391b8e55873721e13164e723e74d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # جبران خسارت بدنی در حقوق ایران و انگلستان، معصومه براهیم باستانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/71fdcd6c6be0b157a9ba5cfa5f907c86 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تعیین ملاک دیه و وجوب دفع ضرر محتمل، محمدحسن زاهدی میل‌سفید، دانشگاه اردکان، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d959e7ca52766a1dbc0460782ee2ca38 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تاثیر عنصر زمان و مکان در جرم و مجازات، امام‌بخش طهماسبی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d48f7ef141ed2dd402c58cdcbd292f20 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تغلیظ دیه در حقوق ایران، صاحب فردایی مقدم، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3e28b4650a3d57e3f0becf09aae7aaee پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی وتحلیل ادله ی برابری دیه زن و مرد از دیدگاه حقوقی و فقهای معاصر، زینب ارشدی، دانشکده اصول الدین، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/806c700d694450f7ddfec0df9b21ba89 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تفاوت دیه زن و مرد از دیدگاه فریقین، محمدجواد عرفانی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/257fcf5683e08ab2fdd91042b6be4fbb پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مبانی و منابع دیه جمال و زیبایی، رسول فراهانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2bf04ac97ce5e7db26becdf8c28b63c7 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی دیه از بین بردن زیبایی در فقه حنفیه، امامیه و حقوق ایران، یاسر خوشبخت، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/878f540ca23914b7c2a959b193f4d2fe پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ماهیت دیه و تأثیر آن بر احکام صادره از دادگاه‌ها، پریسا علیزاده، موسسه آموزش عالی آفاق، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f66df4e9182e650ac44c5437d0db6dc2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی آرا و ادله فقهی دیه اهل کتاب در مذاهب اسلامی، حسین اکبری اقدم هریس، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/33e2057dabddfbeb4c1c9b7e015c3f02 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تفاوت دیه مسلمان و اهل کتاب، کبری صادقی، مرکز پیام نور تهران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5ef07e698a5b459b65a53e7cadec1685 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # خسارت زادی بر دیه، خیرالله تیموری، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، ۱۳۷۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ad8a0220323b3e45a9b7d7d0ca236e80 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی دیه جنایت بر میت در حقوق موضوعه و فقه اهل سنت، علیرضا زاهدی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c18fd0ff924ae4f1cb8dd2994f2f9b08 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی دیه و مسائل آن، رقیه رمضانی موزیرجی، موسسه آموزش عالی پارسا، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3c8b7ed7773be92e3764aeef9b9258f2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی ارث دیه در حقوق ایران، زهره آزادفلاح، مؤسسه آموزش عالی کار، گروه حقوق، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6cc38dfb5f28bf142fa52f2fd9cf4773 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی تفاوت دیه زنان و مردان در ایران، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a51945ca62929cdb7f8ad75b9061b445 پایاننامه در گنج] کارشناشی ارشد
| |
| # بررسی خسارات زاید بر دیه، فرهاد بهرامی، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1c1e6ec1db676a4091322556b375ca76 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # خسارات مازاد بر دیه، حمیدرضا جعفری، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، ۱۳۸۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/59765af1f8d72629fe90ac52c4cb54e8 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # دیه عقل در حقوق ایران، رحمت اله رضایی، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d7942b56c3af1d231699d983388570ae پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی (دیه نفس)و موارد آندر حقوق موضوعه ایران و عربستان، سیدمهدی طباطبایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/94439a9c4f399003d38c7a215be13fff پایاننامه گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی فاضل دیه، زینب حاجیلو، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، دانشکده حقوق و الهیات، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6fd0e4e630b56ac7e5611b65575ba69a پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مبانی فقهی موارد پرداخت دیه از بیت‌المال، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/66c505909eddbc1b77c6b48d864181de پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی
| |
| # تحلیل فقهی حقوقی دیه جراحات نافذه با رویکرد به قانون مجازات اسلامی، علیرضا ملاشاهی، دانشگاه یاسوج، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5405b99fe72021cda6eb0d12fb5ffca1 پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی
| |
| # احکام، آثار و مصادیق رد فاضل دیه در فقه و حقوق کیفری ایران، حامد حجابیان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، دانشکده علوم انسانی، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/43337d2759cfa608126ba4c942ee6b3a پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی علل تفاوت دیه زن و مرد در ایران، فاطمه زندی، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده اقتصاد و حسابداری، 1387ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/43bd04ab0d33457d57ab54b5b1bd4d5d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # دیه غیر مسلمان درحقوق ایران، زهرا شیرخانی لاریمی، مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/36429eac83510b77667058945397d857 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی تفاضل دیه در جنایت عمدی، بی‌بی محبوبه علوی، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c296854cb670396d828e2dba962044f7 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی دیه غیر مسلمان، طاهر مهدوی، دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f35253ee3aa4b1fc97561736d1b9984d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی احکام فقهی دیه قتل نفس، جمیله جعفری، دانشگاه قم، دانشکده علوم انسانی، 1377ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1b52efb8f547b7c3bf4eae579fa8fa20 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی تغلیظ دیه بین مذاهب اسلامی، رضا خسروی، دانشگاه تبریز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1391ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/caeda6afd28ee8dd545e0da80c75cf4a پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مسئولیت پرداخت دیه از بیت المال بر مبنای قاعده فقهی «الخراج بالضمان»، مؤسسه آموزش عالی لامعی گرگانی، دانشکده مهندسی، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b1d12529399eaca754638f4882e80cb3 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی دیه مسلمان و غیرمسلمان در مذاهب خمسه، ربابه نشتا رحیمی، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، 1397ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/45d345fd528ecaabe7668d629f244b6f پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی قابلیت جبران خسارات مازاد دیه با توجه به نوع جنایت، فرشاد شریفی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/46240c5ece30f9ec83e38e4c129f6a86 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی دیه به عنوان عامل اصلی جبران خسارت در قانون نظام جمهوری اسلامی، مارال وطنی، مؤسسه آموزش عالی روزبهان، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1c5494bb41add162a277db93d37e971f پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی، حقوقی دیه در بیمه، فریدون کهزادیان، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران، 1388ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/888f7c57de0d1a7c4b1b6bedde31a2ba پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تفاضل دیه در حقوق کیفری ایران، میلاد شیخ‌الاسلامی کندلوس، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ee18c21a5b188f95af01bf2bd5caff0d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی موارد ازیاد خسارت بر دیه مقدره در فقه امامیه، فرشته فلاحتی، دانشگاه الزهرا (س)، 1399ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cf37e1238162e53499530c570643aec0 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی دیه جنایات وارد بر دست، بهنام کاویانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، 1399ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2f105a7355c47acde9ea2b9b84afe9dd پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تغلیظ دیه در حقوق کیفری ایران، حامد قدمی، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1390ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f7b8c68bf70a12d647829de3b86a76a2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی دیه زن و مرد در حقوق کیفری ایران با رویکرد علل تفاوت آن، معصومه سادات محمدی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1391ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/57cdf203b4b8ea7fb14bf7acb883f8a7 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مصادیق شجاج و مبانی دیه‌ی آن از دیدگاه فریقین، مهتاب جوهری، دانشگاه ایلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1394ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f7c2b84a453f3b5332cef8e20aca3ac8 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # موارد پرداخت دیه از بیت المال بر اساس فقه و حقوق ایران، عبدالهادی لویمی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1ec3072fccb23906d0b89b4a53425d12 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # اعضای داخلی از منظر فقه جزایی اسلام و دانش پزشکی و دیه ی آن، سیدرضا حسینی، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0957cef64927bb4995f538cd9ea4fa00 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی دیه اعضاء در مذاهب اسلامی، حسن نعمتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ce7dd8d0dfe9e546c21e0bd05e03dc75 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ماهیت دیه در فقه امامیه و حقوق ایران، محمد عزتی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1393ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/798e138b7dbbba01428707bb6fdfe55d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مبانی فقهی و حقوقی دیه زن و مرد، اختر مقصودی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، مرکز پیام نور بهشهر، 1392ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/50488961cdeacc1414370bfb853f4e74 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # دیه جنین در فقه مذاهب اسلامی، محدثه قاسمی، دانشگاه یزد، پردیس علوم انسانی و اجتماعی - دانشکده الهیات، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/dbfdc6deeaec052db7a39037cb964dbb پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # قاعده انگاری فقهی ادله ناظر بر دیه اعضاء، صالح منتظری، دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/08c2d012ab4ef08d4ad7e2b8432c2a70 پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی
| |
| # بررسی تطبیقی مبانی حکم دیه زن و مرد در فقه فریقین، رقیه کریم‌زاده، دانشگاه سمنان، پردیس علوم انسانی - دانشکده علوم انسانی، 1394ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a09457b15f63bab9b55bf56611a8d0e8 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # وضعیت ارث دیه در حقوق ایران و مذهب امامیه، زهرا آقایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، دانشکده علوم انسانی، 1399ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7e939f0ab766e093ea2bb6397644250a پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تطبیق دیه در مذاهب اسلامی و حقوق کیفری ایران، مژگان داودی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1393ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5753ff3e46d516886cbcfc1dd51ed93c پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مطالعه تطبیقی مسئوولین پرداخت دیه درحقوق موضوعه، فقه امامیه و فقه عامه، احمد اکرمی ابرقویی، دانشگاه تهران، 1378ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/881ac97d64d4d0cd100a1e49478afbc0 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ثبات و تغیر نوع و میزان دیه در فقه اهل بیت(ع) و فقه حنفی، علی شریفی، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، 1397ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1e46324517085823409c7fb11cbe614a پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی (PhD)
| |
| # بررسی چالش‌های دیه و ارش در فقه و حقوق موضوعه، رضا کشفی کمال، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1392ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c4f26c9e876948a3d9bb737d9bf87541 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ماهیت و آثار فاضل دیه در پرتو تحولات قانون مجازات اسلامی 1392، امیر رحمتی، دانشگاه قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a2c4cdd6d1e9165dee3c78c83aed8e53 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مقدر و غیرمقدر بودن دیه در فقه و حقوق موضوعه، محمود روزبهانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق، 1393ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1a42e1a1133bc34c5e040d8b321cb11c پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # نقد و بررسی نظریه تساوی دیه زن و مرد، صغرا جوریزی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، مرکز پیام نور بهشهر، 1392ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/83e77cbefda1e991c20b0cee4daf80c2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # دیه غیرمسلمان در حقوق ایران و مطالعه تطبیقی آن با فقه اسلامی، حسن خان‌احمدی، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1bc6d9ace4b61e974defc63dfa7b34d2 پایاننامه در گنج] دکتری تخصصی
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی دیه غیرمسلمین در قتل و آسیب های بدنی، نفیسه عسکریان، دانشکده اصول الدین، دانشکده اصول الدین مرکز قم، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/54189d6b62f089d1e653e0ae483e0cfe پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # ماهیت خسارات مازاد بر دیه از دیدگاه فقه امامیه، علی زاهد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1394ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8947536ad2ee4b652f58f99e9e4b0c08 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی موارد پرداخت دیه از بیت‌المال در فقه مذاهب اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، 1393ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/bd6957295fa5abde267c67950e5a98c6 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی دیه اعضاء در فقه و قوانین موضوعه، رضا رستمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1391ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d7b7e452a6df12edcf48961447de20c1 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تبیین تغلیظ دیه در فقه امامیه، اهل سنت و حقوق ایران، سعید مددی جابری، دانشگاه اصفهان، دانشکده اقتصاد، 1390ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0a6fe97236581e2a1dcaf46a239bed7d پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی حقوقی فاضل دیه از دیدگاه ماده 60 قانون مجازات اسلامی سال 1392، پرشنگ آمانی، دانشگاه سمنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/95726691c95861584c2d9445ca507f8f پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی تغلیظ دیه از دیدگاه مذاهب پنجگانه، شهناز عبدالله‌پور، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران، 1389ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/084db061212add22d2407c5b9b57967c پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی خسارات مازاد بر دیه در فقه و حقوق، حسین قاسمی، دانشگاه تربیت معلم - تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1389ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/317841f5fdaf347a9d556ad28f0065d9 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مبانی و موارد پرداخت دیه توسط عاقله در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، حشمت صفانژاد، دانشگاه الزهرا (س)، 1397ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/89399d0a2e8fd3b2eab99c3e6013ccdd پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مطالعه تطبیقی مقادیر دیه در حقوق کیفری ایران و فقه شافعی، سیدمصطفی نقیبی‌زاده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، 1392ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e1b3046fec1655e37ea0afa39e0ffd3b پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # فلسفه دیه زن در قانون مجازات اسلامی در مقایسه با دیه مرد، شیرین دشتی، مرکز پیام نور تهران، دانشکده حقوق، 1388ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9c047c64cf9856e0391536e25820a0d2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تاثیر زمان و مکان بر اصناف دیه در فقه و حقوق اسلامی، یاور ضابط‌پور، دانشگاه قم، دانشکده آموزشهای الکترونیکی، 1391ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9bf93a328771114da7a6f60a28ddd4c2 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی ماهیت دیه در فقه و حقوق اسلامی با حقوق موضوعه فرانسه، مؤسسه آموزش عالی آفاق، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، 1400ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1eefc5faa5cb39adf40358fc69ff2ede پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مطالعه تطبیقی ضرر و زیان مازاد بر دیه شرعی در فقه و حقوق موضوعه، خیرالله طاهرخانی، دانشگاه تهران، 1378ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/027949217fe82ad87256fd370740092f پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی مبانی و محدوده قاعده لا دیه لمن قتله الحد، مصطفی ظریفیان لطیف، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، 1399ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1cb696321ef8750afd5f69a972ea9928 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # بررسی تطبیقی اختیار حاکم اسلامی در تعیین نوع و میزان دیه نفس از دیدگاه فقه اسلامی و حقوق کیفری ایران، دانیال مبهوت، دانشگاه شاهد، دانشکده علوم انسانی، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5a7f2457134fbf37517aa1cdb8a05045 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # موارد اتفاق و اختلاف دیه زن و مرد در مذاهب اسلامی و بررسی ادله آن، محمدیاسین احسانی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1384ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a838380b8ae54cc35f1e910a3175026e پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # تغلیظ دیه جنین در حقوق ایران و فقه امامیه، میلاد ابراهیمی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، دانشکده پیشگیری از جرم و اصلاح و تربیت، 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6c81e512d949a28ae900f62d4f7a49e9 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| # مبانی فقهی- حقوقی دیه و قصاص شهروندان غیرمسلمان در فقه امامیه و حقوق ایران، فاطمه رسولی، دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1395ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/17c276a11e5791f52ca6b30d479cc2e4 پایاننامه در گنج] کارشناسی ارشد
| |
| #
| |
| === عربی ===
| |
|
| |
|
| == دیگر منابع == | | ==معرفی کتاب== |
| | |
| | اثر حاضر با عنوان '''احکام فقهی و حقوقی مرگ مغزی''' حاصل پژوهش امرالله نیکومنش است که سازمان چاپ و انتشارات ایران جام به زبان فارسی چاپ کرده است. کتاب برای اولین بار در سال ۱۳۹۱، در 209 صفحه و 1000 نسخه منتشر شد. این کتاب به دنبال بیان ماهیت مرگ مغزی، ارتباط پیوند اعضا با مرگ مغزی و احکام فقهی و حقوقی این مسئله است. |
| | |
| | ==ساختار کتاب== |
| | نویسنده پژوهش خود را در پنج بخش تنظیم کرده است: بخش ابتدایی درباره رابطه مرگ مغزی و پیوند اعضا(ص۱۷)؛ بخش دوّم درباره ماهیت مرگ مغزی(ص۲۵)؛ بخش سوم احکام فقهی و حقوقی مرگ مغزی(ص۶۷)؛ بخش چهارم استفتائات در این مورد(ص۱۶9) و بخش پنجم مرگ مغزی در قوانین دیگر ملل (ص۱۸۹). |
| | ==مطالب کتاب== |
| | ===مراحل مرگ‌مغزی=== |
| | نویسنده عنوان می‌کند که مرگ انسان با مرگ اعضای بدن او تفاوت دارد و هیچ یک ضرورتا و بلافاصله مستلزم دیگری نیست؛ زیرا می‌توان مرگ عضوی را تصور کرد بدون اینکه منجر به مرگ انسان شود، مثل نابینا شدن که منجر به توقف فعالیت چشم می‌شود و همچنین می‌توان مرگ انسانی را تصور کرد بدون اینکه بلافاصله منجر به مرگ همه اعضای او شود، مانند شخصی که دچار مرگ مغزی می‌شود ولی اعضای دیگر نظیر قلب، ریه و کلیه همچنان در حال فعالیت هستند، هرچند موقت و کوتاه‌مدت. این مسئله نه‌تنها در انسان، بلکه در حیوانات نیز قابل مشاهده است(ص۴۴). |
| | |
| | با توجه به این مطلب گفته شده است که مرگ مغزی به معنای توقف بازگشت‌ناپذیر تمام اعمال مغز است. نتیجه بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهد که ۸۵درصد مبتلایان به مرگ مغزی، بعد از یک هفته و تقریبا صددرصد آنان بعد از دو هفته دچار ایست کامل قلبی می‌شوند و به‌ندرت اتفاق می‌افتد که قلب کسی که دچار مرگ مغزی است بتواند بیش از دو هفته کار کند (ص۴۵ و ۴۶). |
| | |
| | گفتنی است که مرگ مغزی به یکی از این سه صورت اتفاق می‌افتد: الف) مغز از کار می‌افتد، ولی قلب به طور طبیعی کار می‌کند و حیات نباتی برقرار است؛ ب) مغز از کار می‌افتد، ولی قلب به کمک دستگاه تنفسی به کار خود ادامه می‌دهد و در عین حال امیدی به بازگشت حیات مغزی نیست؛ ج) مغز از کار می‌افتد و قلب هیچ‌گونه فعالیتی از خود نشان نمی‌دهد(ص۶۵). |
| | |
| | در صورت اول، شخص از نظر شرعی زنده محسوب می‌شود و احکامی نظیر مالکیت و زوجیت بر او بار می‌شود؛ بنابراین قاعدتا جدا کردن قلب به‌منزله قتل بیمار است. در صورت دوم نیز قطع عضوی که موجب مرگ یا سرعت در آن شود حرام است. البته می‌توان در صورتی که نجات نفس محترمی متوقف بر گرفتن آن عضو باشد، از باب تزاحم، برداشت آن عضو را جایز دانست؛تفصیل آن خواهد آمد(ص۶۶). |
| | |
| | ===احکام فقهی و حقوقی مرگ‌مغزی=== |
| | |
| | به نظر نگارنده، پیش از ذکر ادله موافقان و مخالفان اهدا و پیوند عضو لازم است ذکر شود که مسئله شقوق و فروع بسیاری دارد؛ زیرا گذشته از پیوند اعضای حیوانات به انسان، پیوند اعضای انسان به انسان نیز گاهی از انسان زنده به انسان زنده است، مانند پیوند کلیه و گاهی پیوند از انسان مرده به مرگ طبیعی به انسان زنده، مانند پیوند قرنیه چشم و گاهی پیوند از انسان دچار مرگ مغزی به انسان زنده، مانند پیوند قلب یا ریه(ص۶۹ و ۷۰). |
| | |
| | هر کدام از اقسام فوق نیز یا به ضرورت واقع می‌شود یا بدون ضرورت. همچنین هر یک از دهنده و گیرنده عضو ممکن است مسلمان، غیر مسلمان، مجهول‌الحال، مهدورالدم یا مصون الدم باشد(ص۷۰). |
| | |
| | ====ادله منع برداشت عضو از بیمار مرگ مغزی==== |
| | با استناد بر یافته‌های نویسنده برای اثبات منع برداشت عضو از مبتلا به مرگ مغزی می‌توان به چند دلیل تمسک کرد. تمام این ادله تحت عنوان چهار عنوان کتاب، سنت، عقل و اجماع قرار می‌گیرند(ص۷۱). |
| | |
| | '''کتاب''' |
| | |
| | یکی از ادله مخالفان برداشت عضو از مبتلایان به مرگ مغزی آیه «حرّمت علیکم المیتة و الدم» است. آنان استدلال کرده‌اند که مطابق این آیه، استفاده از مردار و خون حرام است و چون برداشت و اهدای عضو برای پیوند به‌نوعی استفاده از عضو مرده است، به مضمون این آیه حرام است(ص۷۱). |
| | |
| | در جواب به این استدلال باید گفت که وقتی فعلی به طور مطلق در آیات و روایات به‌کار می‌رود، متعلَق آن گاهی به قرائن معلوم می‌شود و تفسیر آیه بدون در نظر داشتن آن قرائن صحیح نیست، مانند اینکه در قرآن فرموده است: «مادرانتان بر شما حرام هستند». قرائن موجود تأکید دارند که مقصود قرآن حرمت ازدواج با مادران است، نه نظر به مادران و لمس آنان. در آیه مورد بحث نیز مقصود از حرمت مردار و خون، حرمت استفاده نامشروع از آن است، نه هر استفاده‌ای(ص۷۱). بنابراین اگر استفاده مشروعی برای متعلَق آن فعل متصور باشد، حرمت مذکور در آیه شامل آن نمی‌شود. بدون شک نجات یک انسان با اهدای عضوی از یک انسان مبتلا به مرگ مغزی مشروع و خداپسندانه است(ص۷۲). |
| | |
| | آنان همچنین استدلال می‌کنند که خداوند در آیه ۱۱۹، سوره نساء می‌فرماید: « اموال خود را به باطل نخورید» از آنجا که اعضای بدن مردگان مردار و نجس است و مردار منفعت حلالی ندارد و چیزی که منفعت حلال نداشته باشد، مالیت ندارد و نمی‌تواند مورد معامله قرار گیرد، بنابراین خرید و فروش اعضای بدن مردگان اکل مال به باطل و حرام است (ص۷۲). |
| | |
| | در پاسخ باید گفت این استدلال تمام نیست، چون ادله دالّ بر حرمت استفاده از مردار ناظر به خوردن گوشت مردار است که منفعت عقلایی محسوب نمی‌شود، اما وقتی منفعت عقلایی برای اعضای مردار متصور باشد، نمی‌توانیم به استناد این آیه هرگونه استفاده از مردار را حرام بدانیم؛ این پاسخ وقتی قوت پیدا می‌کند که به ادله فقهای گذشته مراجعه می‌کنیم، ایشان علت حرمت خرید و فروش اعضای قطع شده را عدم وجود منفعت در آن ذکر می‌کنند (ص۷۲). |
| | |
| | بعلاوه ظاهر استدلال این است که عوضی که در مقابل فروش یا اهداء عضو گرفته می‌شود، باطل است، نه خود اهداء و انتقال عضو، حال اگر لازمه انتقال و اهداء همیشه گرفتن عوض باشد، استدلال تمام است، در حالی که چنین نیست و گاهی انتقال عضو و اهداء بدون عوض و از روی خیر خواهی صورت می‌گیرد. ضمن این که دریافت عوض و وجه می‌تواند در مقابل اجازه برداشت عضو باشد، نه در مقابل فروش و انتقال یا اهداء آن عضو. بنابراین به نظر می‌رسد آیه به هیچ شکل دلالت بر حرمت اصل برداشت عضو از بدن شخص مبتلا به مرگ‌مغزی ندارد و ادعای مخالفین ثابت نیست (ص۷۳). |
| | |
| | سنّت |
| | |
| | به گفته مولف روایات متعددی در این خصوص وارد شده است، به‌طوری که مجموع این روایات به چند دسته تقسیم شده و مورد استناد قرار گرفته است (ص۷۵). |
| | |
| | دسته اول روایاتی است که بر حرمت بهره بردن از مردار دلالت می‌کند. پاسخ این دسته از روایات این است که بنابر عقیده مشهور فقها، وقتی عضوی به بدن بیمار پیوند می‌خورد، چون حیات در آن جریان پیدا می‌یابد، پاک می‌شود. پس از حیث مردار و نجس بودن نمی‌توان حکم به حرمت انتفاع داد؛ بعلاوه بنابر نظر فقها بهره‌برداری و استفاده از مردار و اجزای آن در اموری که طهارت در آن شرط نیست، جایز است. مانند تهیه لباس مصلی از اجزاء مردار، پس استفاده از مردار بطور مطلق حرام نیست (ص۷۵ و ۷۶). |
| | |
| | دسته دوم روایاتی است که بر حرمت هتک حرمت و خوار کردن مومن دلالت دارد. در پاسخ به این استدلال نیز لازم است گفته شود، حفظ حرمت مردار مومنین بدون هیچ تردیدی واجب است؛ اما این وجوب تا زمانی ادامه دارد که حفظ حرمت مردار مومن، با مسئله مهم‌تر از خود تزاحم پیدا نکند. بنابراین اگر چنین امری با امر مهم‌تری، مثل حفظ جان مومن زنده در مقام تزاحم قرار گیرد، مسلّما از باب اهم و مهم و دفع افسد به فاسد و برای حفظ جان مومن زنده، قطعا تعرض به مردار مومن جایز و چه بسا واجب خواهد بود (ص۷۷ و ۷۹). |
| | |
| | بعلاوه دربرداشت عضو مردار مسلمان، هیچ‌گونه هتک حرمتی به او دیده نمی‌شود، چون نه‌تنها قصد هتک حرمتی وجود ندارد، بلکه این عمل به قصد زنده نگه داشتن مومن دیگر است که خود نشانه عظمت و ایثار است. شاهد این مطلب شکافتن شکم مادر مرده، برای نجات دادن جنین زنده در داخل رحم است و برعکس، قطعه قطعه نمودن جنین مرده در رحم است که برای حفظ جان مادر، این کار صورت می‌گیرد (ص۷۹). |
| | |
| | دسته دیگر روایاتی است که بر لزوم تعجیل در تجهیز مرده و عدم جواز تاخیر دفن دلالت می‌کند. با فرض این که روایات مذکور دلالت بر وجوب تعجیل داشته باشد و نه استحباب آن؛ در این صورت نیز، حرمت تاخیر دفن مرده مسلمان با وجوب نجات جان مسلمان دیگر در مقام تزاحم قرار می‌گیرد و مسلّم است که نجات جان مسلمان مهم‌تر از تعجیل در دفن است؛ لذا تاخیر به اندازه قطع عضو جایز خواهد بود (ص۸۲-۸۴). |
| | |
| | عقل |
| | |
| | به باور پژوهشگر استدلال شده است که عقل حکم به حرمت برداشت، عضو از مبتلا به مرگ‌مغزی نموده است. چون برداشت عضو از مردگان مغزی برای پیوند، مستلزم مرگ زود هنگام و از روی ترحم و به عبارتی آتانازی به حساب می‌آید، لذا آتانازی یا قتل از روی ترحم عقلا و شرعا حرام و منهی عنه است (ص۹۱). |
| | |
| | پاسخ این است که محل بحث خارج از مسئله آتانازی و مرگ از روی ترحم است. ولی با فرض اینکه همین تعجیل در مرگ را آتانازی بدانیم، این قسم از آتانازی از نوع انفعالی آن است که پزشک از ادامه مداوای بی‌فایده بیمار غیرقابل علاج خودداری می‌کند و این نوع از آتانازی از نظر شرعی و قانونی مسئولیتی ندارد و حرام نیست. زیرا مرگ بیمار منتسب به فعل یا ترک فعل پزشک و کادر درمانی نیست؛ بلکه ضایعه مغزی عامل و علت مرگ است (ص۹۲-۹۴). |
| | |
| | اجماع |
| | |
| | دلیل دیگری که برای اثبات منع برداشت و اهداء عضو به آن تمسک شده است، اجماع است. در این خصوص اجماعی از بعضی از فقها نقل شده، به این مضمون که فقها بر حرمت بهره‌برداری و خرید و فروش مردار اقامه اجماع کرده‌اند. لیکن بزرگانی از فقها مانند: آیه‌الله خویی، ضمن ردّ این ادّعای اجماع معتقدند، به فرض وجود اجماع، کاشفیّتی از قول معصوم (ع) وجود نخواهد داشت (ص۸۹ و ۹۱). |
| | |
| | ادّله جواز برداشت عضو از مبتلا به مرگ‌مغز |
| | |
| | دلیل اول: |
| | |
| | بر اساس این پژوهش از جمله ادله موافقین جواز برداشت عضو مبتلا به مرگ‌مغزی، آیه «و من احیاها فکانّما احیا الناس جمیعا» است. مراد از احیا در اینجا همان چیزی است که در عرف عقلا نجات دادن شمرده می‌شود، نظیر نجات غریق؛ موارد بسیاری در احکام شرعی ملاحظه می‌شود که خداوند به حیات بشر عنایت خاصّی داشته و برای زنده ماندن او حتی بعضی از محرمات را بر او مباح نموده است. مانند اباحه ارتکاب بعضی محرمات نظیر خوردن گوشت مردار در شرایط خاصّ. غالب فقها دلیل این احکام خاصّ را اهمیت و رجحان فرد زنده، نسبت به مردار عنوان کرده‌اند (ص۹۵ و ۹۶). |
| | |
| | شاهد دیگر در این مسئله، جواز مداوای بیماری‌هایی است که درمان آنها منحصر به استفاده از چیزهای حرام می‌باشد؛ البته این تجویز باید با نظر پزشک ماهر و مورد اعتماد صورت گیرد. با توجه به این شواهد و قرائن و اهتمام فراوانی که شارع نسبت به جان انسان قائل است، پرمسلم است که اگر نجات جان یک انسان، متوقف بر یک عمل حرام باشد، به استناد آیه مذکور و نظر مشهور فقها، نه تنها برداشت عضو و پیوند آن به شخص بیمار جایز است، بلکه ممکن است واجب تلقی گردد (ص۹۶ و ۹۷). |
| | |
| | دلیل دوم: مجموعه روایاتی وجود دارد که می‌توان برای جواز برداشت عضو و یا اهداء، به آنها استناد نمود. از جمله صحیحه‌ای که در آن علی‌ابن یقطین نقل می‌کند، از امام کاظم (ع) سئوال کردم «زنی می‌میرد و فرزندش در شکم او تکان می‌خورد، چگونه باید عمل کرد؟ فرمود برای نجات فرزند، شکم مادر شکافته می‌شود» (ص۹۷). |
| | |
| | با توجه به روایت مذکور و روایات دیگری که مضمونی، شبیه به این روایت را دارد و مخصوصا با توجه به عمل فقها به آن گروه روایات، می‌توان نتیجه گرفت که نه تنها برداشت عضو از بدن شخص مبتلا به مرگ‌مغزی جایز است؛ بلکه چه بسا که در صورت توقف جان بیمار به آن عضو ممکن است، بتوان حکم به وجوب آن داد. هرچند علمای اهل‌سنت جواز برداشت را موقوف به اجازه صاحب عضو در زمان حیات کرده‌اند (ص۹۸). |
| | |
| | دلیل سوم: قاعده حکومت نیز از جمله ادله‌ای است که موافقین جواز برداشت به آن استناد کرده‌اند. آنها بیان می‌کنند، دربرداشت عضو به فرض که مطابق روایات و ادله مخالفین، نظیر حرمت مثله و اضرار به نفس و غیره، برداشت عضو حرام باشد؛ لکن ادله عناوین ثانویه‌ای مثل اضطرار و ضرورت حفظ جان مسلمان دیگر، بر آن ادله اولیه حکومت خواهند داشت. بنابراین مثل این است که خداوند فرموده باشد، در مواقع اضطرار و ضرورت، حرمت برداشت عضو برطرف می‌شود (ص۹۸-۱۰۰). |
| | |
| | نقش رضایت دربرداشت عضو |
| | |
| | به نظر محقق فقهای امامیه رضایت بیمار را شرط اساسی برای مشرعیت معالجه شمرده‌اند، البته شرایط ضروری و اضطراری و به عبارتی مصادیق فوریت‌های پزشکی را از آن استثناء کرده‌اند. از همین جهت باید گفت: بنابر فتوای مشهور فقها نه تنها در صورت بودن وصیت و رضایت صاحب عضو، بلکه حتی در صورت عدم وصیت او نیز در صورتی که حفظ جان یک مسلمان منوط و منحصر به برداشت و پیوند باشد، عمل برداشت عضو جایز خواهد بود؛ اما این جواز برای استفاده است، نه اینکه جواز برای فروش عضو باشد (ص۱۱۳-۱۲۳). |
| | |
| | دیه یا عوض عضو قطع شده |
| | |
| | با توجه به این تحقیق از مسائلی که پیرامون برداشت عضو از شخص مبتلا به مرگ‌مغزی و پیوند آن به فرد نیازمند مطرح می‌شود، تعلق دیه یا عوض به آن عضو قطع شده است. برخی از فقها معتقدند، در صورتی که صاحب عضو خود به برداشت عضو وصیت کرده باشد، در این صورت دیه ساقط خواهد بود. گروهی دیگر از فقها مطلقا، قائل به ثبوت دیه هستند؛ چه صاحب عضو وصیت برای برداشت عضو نموده باشد و چه وصیت در کار نباشد و صرفا عمل برداشت عضو و پیوند برای حفظ جان مسلمان صورت گرفته باشد (ص۱۳۵ و ۱۳۶). |
| | |
| | اما در بین فقها نظر امام خمینی به این شکل تفصیل دارد، اگر تشریح و قطع عضو مرده مسلمان برای رعایت مصلحت همه مسلمانان باشد، مثل تشریح مرده مسلمان در صورت توقف حفظ جان مسلمانان بر آن، دیه ثابت نمی‌شود. ولی اگر قطع عضو به منظور حفظ جان فرد یا افراد معینی از مسلمانان انجام شود، دیه ثابت است (ص۱۳۶). |
| | |
| | دلیل قائلین به ثبوت دیه، روایت اسحاق ابن عمار است که می‌گوید به امام صادق (ع) عرض کردم «اگر کسی سر مرده‌ای را قطع نماید چه می‌شود؟ فرمودند: دیه بر اوثابت است» و دیه مرده مسلمان به استناد روایات و نظر مشهور فقها، یک‌دهم دیه مسلمان زنده است و این دیه به وارث نمی‌رسد؛ چون دیه پس از مرگ صاحب عضو، به خود صاحب عضو تعلق می‌گیرد و چون خود او نمی‌تواند، مالک دیه شود، پس در بدهی‌های او مصرف می‌شود و یا از جهت بلامالک بودن به حاکم شرع تعلق دارد که باید صرف در امور خیریه گردد (ص۱۳۸-۱۴۲). |
| | |
| | نقش دین در حکم قطع عضو |
| | |
| | نگارنده عقیده دارد فقها در جواز یا عدم جواز برداشت عضو از بدن شخص غیر مسلمان دو دسته شده‌اند. گروهی که قائل به عدم جواز برداشت عضو شده‌اند، می‌گویند: مسئله نجاست غیر مسلمان، مانع از جواز برداشت عضو آنان است. در پاسخ گفته می‌شود، عضو نجس بعد از پیوند به بدن شخص طاهر به تبع طهارت گیرنده پاک می‌شود و لذا اشکالی برای نماز او ایجاد نمی‌شود (ص۱۴۹-۱۵۱). |
| | |
| | گروهی دیگر از قائلین به جواز برداشت عضو کافر (اهل ذمه) بر این باورند که بدن و اعضای آنان دارای دیه است و دیه آنان مطابق مشهور فقها، نصف دیه مسلمانان است و مطابق قاعده، دیه اعضای مرده کافر ذمّی، یک دهم دیه اعضای زنده کافر ذمّی خواهد بود (ص۱۵۳). |
| | |
| | بسیاری از فقها با توجه به اینکه مشکوک‌الاسلام در اکثر موارد محکوم به اسلام است، معتقدند یافت شدن جسد مشکوک الحال در بلاد اسلام، موجب الحاق او به مسلمین می‌گردد و اجرای احکام مسلمین را در حق او لازم دانسته‌اند (ص۱۵۲). |
| | |
| | |
| | جنایت بر مبتلا به مرگ‌مغزی |
| | |
| | به گزارش نویسنده با این که مسئله مرگ مغزی از جمله موضوعات مستحدثه پزشکی است و به تازگی در عرصه فقاهت وارد شده است، ولی برخی از مولفه‌های مرگ مغزی با مولفه‌های مسئله قدیمی «حیات غیر مستقر» شباهت دارد؛ لذا از این جهت می‌توان ارتباطی میان این دو موضوع برقرار کرد (ص۱۵۵). |
| | |
| | برای هر انسان از نظر حالات حیات، سه وضعیت متمایز تصور شده است که عبارت است از حیات مستقر، حیات غیرمستقر و مرگ‌قطعی؛ حال از میان این سه وضعیت مختلف، مسئله حیات غیرمستقر که همان حیات مشرف به مرگ است، از ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. حال با توجه مشابهتی که بین قرائن و نشانه‌های مرگ‌مغزی و حیات غیرمستقر وجود دارد، مانند: عدم ادراک، شعور، نطق و حرکات ارادی و نبود قابلیت بقاء، می‌توان گفت که مرگ‌مغزی مصداق روشنی از حیات غیرمستقر است (ص۱۵۵-۱۶۱). |
| | |
| | به هر حال با دقت و ملاحظه در استدلال و نقدهای انجام شده، باید احتیاط کرد و گفت، ظاهرا حقّ با قائلین به زنده بودن مبتلا به مرگ‌مغزی است. اما اینکه گروهی از فقها برداشت اعضای مبتلا به مرگ‌مغزی را مجاز دانسته‌اند، از باب‌تزاحم و ضرورت و دفع افسد به فاسد و ترجیح اهم بر مهم است؛ نه اینکه قائل باشند که مبتلا به مرگ‌مغزی در حال حاضر به‌طور قطع مرده باشد. به این ترتیب بعید نیست بتوان گفت، اگر کسی علیه مبتلا به مرگ‌مغزی جنایتی انجام دهد، در حکم جنایت بر شخص زنده بوده و حکم آن را خواهد داشت (ص۱۶۶ و ۱۶۷). |