فقه معاصر:پیش‌نویس بلوغ دختران: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{نگارش}}
 ==تعریف مسئله==
-بلوغ شرط درستی بسیاری از احکام اسلام است. بسیاری از عبادات، معاملات و حقوق فرد از نگاه اسلام متوقف بر رسیدن وی به این دوره از رشد است.<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ص ۱۲۷.</ref> بلوغ همراه با دگرگونی‌هایی است که در اندام و جسم انسان پدید می‌آید؛ مهم‌ترین این تغییرات شکل گرفتن اندام تناسلی در فرد و امکان تولید مثل است. پس از نعوظ و احتلام در پسران و قاعدگی در دختران، امکان تولید مثل ایجاد می‌شود.<ref>همان، ص۱۳۱.</ref> بر اساس روایات وارد آمده در موضوع بلوغ، تغییرات جنسی حاصل در این دوران، نشانه‌ رسیدن فرد به سنّ تکلیف است.<ref>حرّ عاملی،‌ وسائل‌الشیعه، ج۱، ص۴۱ تا ۴۴ و ج۴، ص۴۱۰.</ref> علاوه بر این علامات، سنین خاصی نیز به عنوان علامت بلوغ شمرده شده‌اند.<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ص ۱۶۵ تا ۱۷۴.</ref> آنچه بلوغ دختران از نظرگاه فقهی به یک مسئله بدل ساخته است، اختلاف ادلّه مرتبط با موضوع در تعیین معیار بلوغ است. در آیات قرآن و بسیاری روایات سخنی از سنّی مشخص برای بلوغ به میان نیامده است و آن مقدار از روایات که به سنین متفاوتی اشاره می‌کنند، علاوه بر عدم اتفاقشان بر یک سنّ، از جهت دلالت بر معیار بودن سنّ مورد مناقشه قرار گرفته‌اند.
+بلوغ شرط درستی بسیاری از احکام اسلام است. بسیاری از عبادات، معاملات و حقوق فرد از نگاه اسلام متوقف بر رسیدن وی به این دوره از رشد است.<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ص ۱۲۷.</ref> بلوغ همراه با دگرگونی‌هایی است که در اندام و جسم انسان پدید می‌آید؛ مهم‌ترین این تغییرات شکل گرفتن اندام تناسلی در فرد و امکان تولید مثل است. پس از نعوظ و احتلام در پسران و قاعدگی در دختران، امکان تولید مثل ایجاد می‌شود.<ref>همان، ص۱۳۱.</ref> بر اساس روایات وارد آمده در موضوع بلوغ، تغییرات جنسی حاصل در این دوران، نشانه‌ رسیدن فرد به سنّ تکلیف است.<ref>حرّ عاملی،‌ وسائل‌الشیعه، ج۱، ص۴۱ تا ۴۴ و ج۴، ص۴۱۰.</ref> علاوه بر این علامات، سنین خاصی نیز به عنوان علامت بلوغ شمرده شده‌اند.<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ص ۱۶۵ تا ۱۷۴.</ref> آنچه بلوغ دختران از نظرگاه فقهی به یک مسئله بدل ساخته است، اختلاف ادلّه مرتبط با موضوع در تعیین معیار بلوغ است. در آیات قرآن و بسیاری روایات سخنی از سنّی مشخص برای بلوغ به میان نیامده است{{یادداشت| مهدی مهریزی در پژوهش خود درباره بلوغ دختران به یازده آیه اشاره می‌کند که با موضوع ارتباط دارند. هیچ یک از این آیات بر سنّ مشخصی تصریح نمی‌کنند.<ref>مهریزی، بلوغ دختران، ۱۵۶ تا ۱۶۴.</ref> همچنین حرّ عاملی در کتاب وسائل‌الشیعه روایاتی را ذکر می‌کند که درشان به هیچ سنّ مشخصی اشاره نشده و نشانه‌های طبیعی به عنوان معیار بلوغ مطرح شده است.<ref>عاملی، وسائل‌الشیعه، ج۱، ص۴۲.</ref>}} و آن مقدار از روایات که به سنین متفاوتی اشاره می‌کنند، علاوه بر عدم اتفاقشان بر یک سنّ، از جهت دلالت بر معیار بودن سنّ مورد مناقشه قرار گرفته‌اند.
 ==اهمیت موضوع در فقه معاصر==
@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 [[محمدعلی گرامی]] ادعا می‌کند که قول به بلوغ پسر در پانزده‌ سال و دختر در نه سال، اجماعی است و اگر در تاریخ فقه شیعه مخالفت‌هایی هم به چشم می‌خورد، آنقدر شاذّ و نادر است که فقها به آنها اعتنایی نکردند.<ref>گرامی، «پژوهشی در بلوغ دختران»، ص ۳۶۷.</ref>در ارتباط با بلوغ دختران در نه سالگی، فقهای بسیاری مانند شیخ طوسی، ابن‌ادریس حلّی، محقّق اردبیلی و صاحب جواهر ادعای اجماع کرده‌اند.<ref>مهریزی، «بلوغ دختران»، ص ۱۵۱.</ref> شهرت قول به بلوغ دختران در نه سالگی به اندازه‌ای بوده که فقهای شیعه آن را بی‌نیاز از بحث دیدند؛‌ فقهایی مانند شیخ یوسف بحرانی و [[خوانساری]] در مقام استدلال بر بلوغ دختران در نه سال،آنقدر مسئله را واضح و تعداد روایات را فراوان و دلالتشان را واضح دیدند که نیازی به نقلشان ندیدند.<ref>بحرانی، الحدائق‌الناضره، ج۱۳، ص۱۸۲ ؛ خوانساری، جامع‌المدارک، ج۳، ص۳۶۵.</ref> شیخ حرّ عاملی در عنوان باب بیست و نهمِ کتاب الصوم از کتاب وسائل‌الشیعه به بلوغ دختران در نه سال تعبیر کرده است، در حالی که هیچ یک از روایات این باب بر بلوغ دختران در نه سال دلالت ندارند.<ref>وسائل‌الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.</ref>
-در برابر این نظر مشهور، در میان فقهای متقدم آنچنان اختلافی به چشم نمی‌خورد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ج۲۶، ص۳۸.</ref> نخستین فقیهی که با این دیدگاه مخالفت کرد، [[محمدمحسن فیض کاشانی]] بود.<ref>فیض کاشانی، مفاتیح‌الشرائع، ج۱، ص۱۴.</ref> به نظر فیض کاشانی، با توجه به اختلافات موجود در روایات مرتبط با موضوع بر این باور است که نمی‌توان بلوغ را در یک سنّ منحصر کرد؛ بلوغ دارای مراتبی است و نسبت به موضوعات مختلف سنین مختلفی دارد.<ref>همان.</ref> [[محمدهادی معرفت]]، از فقها و مفسّران معاصر، نیز با انحصار بلوغ در یک سنّ مخالف است و ملاک اصلی بلوغ را در رشد و زنانگی دختران می‌شمارد که غالبا با احراز خون حیض ثابت می‌شود.<ref>معرفت، «بلوغ دختران»، ص۱۷۲.</ref> [[یوسف صانعی]]، از مراجع معاصر شیعه، بلوغ دختران را در سیزده سال می‌دانست.<ref>صانعی، بلوغ دختران، ص۳۵.</ref>
+در برابر این نظر مشهور، در میان فقهای متقدم آنچنان اختلافی به چشم نمی‌خورد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ج۲۶، ص۳۸.</ref> نخستین فقیهی که با این دیدگاه مخالفت کرد، [[محمدمحسن فیض کاشانی]] بود.<ref>فیض کاشانی، مفاتیح‌الشرائع، ج۱، ص۱۴.</ref> به نظر فیض کاشانی، با توجه به اختلافات موجود در روایات مرتبط با موضوع، نمی‌توان بلوغ را در یک سنّ منحصر کرد؛ بلوغ دارای مراتبی است و نسبت به موضوعات مختلف سنین مختلفی دارد.<ref>همان.</ref> [[امام خمینی]] نیز در کتاب [[تحریر الوسیلة]] علائم طبیعی را ملاک بلوغ می‌دانند و در سنّ خصوصیتی نمی‌بینند.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ج۲، ص۶۴۱.</ref>  [[محمدهادی معرفت]]، از فقها و مفسّران معاصر، نیز با انحصار بلوغ در یک سنّ مخالف است و ملاک اصلی بلوغ را در رشد و زنانگی دختران می‌شمارد که غالبا با احراز خون حیض ثابت می‌شود.<ref>معرفت، «بلوغ دختران»، ص۱۷۲.</ref> [[یوسف صانعی]]، از مراجع تقلید معاصر، سنّ بلوغ دختران را سیزده سال می‌دانست.<ref>صانعی، بلوغ دختران، ص۳۵.</ref> همچنین [[محمد اسحق فیّاضّ]]، از مراجع تقلید ساکن عراق، با عدول از فتوای اول خود به بلوغ دختران در سیزده سالگی فتوا داد.<ref> https://fa.shafaqna.com/news/1152391 فتوای جدید حضرت آیت الله فیاض درباره سن تکلیف دختران.]</ref>
 ===نظریه‌ها===
 اختلاف نظرات فقها در رابطه با بلوغ دختران بر محور دو مسئله عمده است. اول، آیا با احراز بلوغ، تمام تکالیف و آثار شرعی آن، اعم از عبادی، حقوقی و جزائی، در حق دختر بالغ ثابت می‌شود یا آنکه در ادلّه نسبت به تناسب احکام سنین مختلفی مشخص شده است؟ دوم، آیا بلوغ امری عرفی است که با بروز نشانه‌های جسمی و جنسی رخ می‌دهد، یا آنکه سنّ مشخصی دارد و وابسته به دستور قانونگذار شریعت اسلام است؟
@@ خط ۲۲: / خط ۲۱: @@
 غالب فقهای شیعه، همزمان با بروز نشانه‌های جسمی و یا رسیدن به سنّ خاص، آثار شرعی بلوغ را مترتّب دانستند؛ اما برخی مانند [[فیض کاشانی]] و [[محمدهادی معرفت]] بر این باور بودند که باید در موضوعات مختلف از عبادات و معاملات و حدود، سنین مختلفی را برای بلوغ در نظر گرفت.<ref>فیض کاشانی، مفاتیح‌الشرائع، ج۱، ص۱۴ ؛ مهریزی، بلوغ دختران، ص۱۵۴.</ref> [[محمدحسن نجفی]] مدعی است که قول به این تفکیک مخالف اجماع فقها و حتی اتفاق تمامی مسلمانان است. به گفته وی، هر چند فقها در تعیین سنّ بلوغ اختلاف دارند، اما هیچ یک از ایشان تکالیف دختر بالغ را از هم تفکیک نکردند و در عمل و سیره مسلمانان نیز چنین امری گزارش نشده و به چشم نمی‌خورد.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ج۲۶، ص۴۱.</ref> در مقابل فیض کاشانی بر این باور است که در دلالت روایات مرتبط با موضوع اختلافی وجود دارد که با تفکیک آثار شرعی بلوغ می‌توان این اختلاف را حل و روایات را بهتر تبیین کرد.<ref>فیض کاشانی، مفاتیح‌الشرائع، ج۱، ص۱۴.</ref>
-در آن سو نیز، هر چند در دوران معاصر برخی از پژوهشگران و فقها بلوغ دختران را امری عرفی دانستند که وابسته به بروز نشانه‌های جسمی مانند حیض است.<ref>معرفت، «بلوغ دختران»، ص۱۷۲ ؛ مهریزی، «بلوغ دختران»،‌ ص۱۹۷.</ref> غالب فقها بر سنّ مطرح شده در نصوص شرعی به عنوان معیار نهایی بلوغ تأکید دارند. غالب فقهای شیعه این سنّ را در دختران نه سال می‌دانند؛ به جز [[یوسف صانعی]] که قائل به بلوغ دختران در سیزده سال بود. <ref>صانعی، بلوغ دختران، ص۳۵.</ref>
+در آن سو نیز، هر چند در دوران معاصر برخی از پژوهشگران و فقها بلوغ دختران را امری عرفی دانستند که وابسته به بروز نشانه‌های جسمی مانند حیض است.<ref>معرفت، «بلوغ دختران»، ص۱۷۲ ؛ مهریزی، «بلوغ دختران»،‌ ص۱۹۷.</ref> غالب فقها بر سنّ مطرح شده در نصوص شرعی به عنوان معیار نهایی بلوغ تأکید دارند. غالب فقهای شیعه این سنّ را در دختران نه سال می‌دانند؛ به جز [[یوسف صانعی]] و [[محمد اسحق فیاض]] که سیزده سالگی را سنّ بلوغ دختران می‌شمارند. <ref>صانعی، بلوغ دختران، ص۳۵.</ref>
 ==منابع مطالعاتی بلوغ دختران==
 {{اصلی|منابع مطالعاتی بلوغ دختران}}
@@ خط ۳۰: / خط ۲۹: @@
 {{پانویس}}
 ==منابع==
+[[رده:پیش‌نویس مقاله‌ها]]