|
|
| (۳۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| ===قلمرو مکانی و زمانی احکام فقهی=== | | {{جعبه اطلاعات نشریه |
| آیا ویژگی خاصی در حکم شرعی وجود دارد که به آن امکان غیرتاریخی بودن می‌دهد؟
| | | نام = |
| | | عنوان = پژوهشنامه متین |
| | | تصویر = Matin.jpg |
| | | اندازه تصویر = |
| | | توضیح_تصویر = |
| | | صاحب امتیاز = پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی |
| | | مدیر مسئول = عباسعلی روحانی |
| | | سردبیر = [[سید محمد موسوی بجنوردی]] |
| | | رتبۀ علمی = علمی پژوهشی |
| | | دوره = فصلنامه |
| | | محل نشر = قم |
| | | زبان = فارسی/ |
| | | تاریخ نخستین شماره = ۱۳۷۷ش |
| | | وضعیت انتشار = فعال |
| | | سایت = [https://matin.ri-khomeini.ac.ir/ matin.ri-khomeini.ac.ir] |
| | }} |
| | {{نویسنده |
| | |نویسنده = |
| | |گردآوری = |
| | }} |
| | '''پژوهشنامه متین''' نشریه‌ای علمی-پژوهشی است که از سال ۱۳73ش منتشر می‌شود. صاحب امتیاز این مجله «پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی» است. این نشریه هدف اصلی خود را . بر این اساس، مسائلی همچون [[مسئولیت مدنی]]، [[مرجعیت زنان]]، [[فقه حکومتی]]، [[حریم خصوصی]] و [[تغییر جنسیت]] موضوع مقالات این مجله هستند. در این مجله آثاری از پژوهشگرانی همچون [[محمد قائنی]]، [[محمدجواد فاضل لنکرانی]]، [[سید سجاد ایزدهی]] و [[محمدمهدی کریمی‌نیا]] به چاپ رسیده است. |
|
| |
|
| هر حکمی در زمان، مکان و شرایط خاصی صادر شده و خطاب به افراد خاصی بوده است. آیا شناخت ویژگی‌های مخاطبان مباشر یک حکم، در تعمیم فرازمانی آن اثری دارد؟ اگر پاسخ به این پرسش مثبت باشد، باید تعمیم حکم را به پس از بررسی ویژگی‌هایی در مخاطب مباشر ـ که باعث صدور آن شده‌اند ـ واگذاریم تا بتوانیم هر شخص دیگری را که واجد آن شرایط است مأمور انجام آن بدانیم و دیگران را از دایره شمول آن خارج کنیم؛<ref>عابدی شاهرودی و دیگران، ص ۴۸.</ref> اما پاسخ منفی به این پرسش ـ دست کم از این جهت ـ بررسی ...
| | == معرفی == |
| | "پژوهشنامه متین" فصلنامه‌ای در حوزه مسائل فقهی است که از سال ۱۳۷۷ش منتشر می‌شود. صاحب امتیاز این مجله با صاحب امتیازی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی است. |
|
| |
|
| ایضاح مفهومی پیشرفت، رکود و انحطاط علم فقه و بررسی عوامل موثر در بسط و عمق یافت علم فقه در برخی ابواب مثل عبادات و گسترش و ژرفا نیافتن برخی ابواب مثل (سیاسیات) از مسائلی است که در حوزه فلسفۀ فقه می‌گنجد. <ref>عابدی شاهرودی و دیگران، ص ۵۲.</ref>
| | مدیر مسئول آن |
| | و سردبیر |
| | . هیئت تحریریه این مجله عبارتند از سید محمد موسوی بجنوردی، علی‌محمد حاضری، نجفقلی حبیبی، فاطمه طباطبایی، سید مصطفی محقق داماد، حسین مهرپور، سید صدرالدین موسوی، اسماعیل حسن‌زاده، علی مرشدی‌زاد، <ref>سایت مجله پژوهشنامه متین،</ref> |
|
| |
|
| تاریخمندی به این معنا است که آنچه در نصوص آمده در موقعیت ویژه تاریخی و جغرافیایی آمده و مخاطب این نصوص در شرایط معین و با معلومات مناسب آن عصر بوده و اگر بخواهیم این احکام را به زمانها و شرایط دیگر تسری دهیم باید به عوارض و پی‌آمدهای زمانی و مکانی آن توجه داشته باشیم. عیاضی برای این نظر چنین استدلال می‌کند که نصوص دینی کلمات و مفاهیم مطلق نیستند که بتوانیم از آنها در هر جایی استفاده کنیم، بلکه نشانه‌هایی هستند که ما را به اموری دلالت می‌کنند که در پوششی از تاریخ و فرهنگ قرار گرفته است. <ref>ایازی، تاریخمندی در نصوص دینی، ص ۵۰- ۵۱.</ref>
| | این نشریه رسالت اصلی خود را «معرفی دیدگاه‌های حضرت امام خمینی و نیز انقلاب اسلامی ایران در مجامع علمی داخل و خارج از کشور است» بیان می‌کند.<ref>سایت پژوهشنامه متین، [https://matin.ri-khomeini.ac.ir/journal/about درباره نشریه].</ref> بر همین اساس حوزه‌های پذیرش مقاله در این مجله بدین شکل دسته‌بندی کرده است: پژوهش‌های مرتبط با اندیشه‌های امام خمینی، پژوهش‌های مرتبط با مبانی نظری انقلاب اسلامی و پژوهش‌های مرتبط با علل، فرآیندها، پیامدها، چالش‌ها و آیندۀ فراروی انقلاب اسلامی.<ref>سایت پژوهشنامه متین، [https://matin.ri-khomeini.ac.ir/journal/aim_scope اهداف و چشم‌اندازها].</ref> |
|
| |
|
| تاریخمندی نصوص مبتنی بر مبانی‌ای که گرچه پذیرششان ضرورتاً منجر به تاریخمندانگاری نخواهد شد؛ اما شرط لازم تاریخمندی هستند. یکم، حادث بودن قرآن. مناقشه میان اشاعره، معتزله، امامیه، آغازگر این مسئله بوده است که آیا وجود واژگان در ظرف زمانی و مکانی منافاتی با وحیانی و االهی بودن آنها دارد یا خیر. دوم اینکه، نصوص از آن جهت که با بشر سخن می‌گویند بشری‌اند، هرچند منشأ آنها را الهی بدانیم. متن قرآن نیز اینکه قرآن از زبان فردی همانند مخاطبانش و به زبانی شبه ایشان نازل شده است. سوم، اینکه دلالت زبانی واژگان نیز تا حدود زیادی بسته مائل فرهنگی افرادی است که مخاطب نخست آن بوده‌اند. <ref>ایازی، تاریخمندی در نصوص دینی، ص ۵1- ۵3.</ref>
| |
| به تعبیر ایازی، اصل [[عدم نقل]] در جایی قابل استفاده است که علم به اصل تغییر در ظهور و وضع نداشته باشیم؛ اما اگر بدانیم چنین تحولاتی رخ داده است دیگر [[بنای عقلا]] منعقد نشده است. البته این باعث نمی‌شود تا ایازی بپذیرد که قرآن بازتاب فرهنگ زمانه خود یا اثر پذیرفته از فرهنگ آن باشد. <ref>ایازی، تاریخمندی در نصوص دینی، ص 57.</ref>
| |
|
| |
|
| وجود شواهدی که نشان می‌دهد احکام ناظر به شرایط جزیرة‌العرب صادر شده‌اند و جزو [[احکام تأسیسی]] اسلام محسوب نمی‌شوند، همچون حرمت تغییر ماههای حرام<ref>آیۀ 26 سورۀ توبه</ref> مسئلۀ حرمت ظهار، ایلا، <ref>بقره 226</ref> قربانی کردن فرزندان نزد بتها، زنده به گور کردن دختران، برده داری. همچنین، نحوه‌هایی از تاریخمندی نص دینی مقبول همه مسلمانان است. برای مثال، سوره‌های مکی قرآن و سوره‌های مدنی آن در محتوای آیات، واژگان و حتی طول آیات و سوره‌ها با هم تفاوت روشنی دارند. وجود آیات ناسخ و منسوخ نیز مثال دیگری برای این مسئله است. این مسئله دست کم ثابت می‌کند که احکام آیات منسوخ تابع شرایط خاصی هستند که تغییرشان منجر به تغییر حکم خواهد شد. <ref>ایازی، تاریخمندی در نصوص دینی، ص 55-65.</ref>
| | این مجله هدف خود را ذیل چهار عنوان دسته‌بندی می‌کند: نظریه‌پردازی و تولید علم در فقه و اصول، ارائه الگوها و نظریه‌های کاربردی فقهی در برابر چالش‌های اجتماعی معاصر، تبیین مبانی فقه و نظام‌سازی فقهی با تاکید بر فقه‌های تخصصی، توسعه فقه‌پژوهی و انتشار پژوهش‌های نظام‌مند و مسأله‌محور در رشته‌های مرتبط با دانش فقه.<ref>سایت مجله فقه و اجتهاد، [https://mags.markazfeqhi.com/journal/aim_scope اهداف و چشم‌انداز]. </ref> |
|
| |
|
| <big>در سطح فرهنگی</big> | | == نویسندگان == |
| | در پژوهشنامه متین صاحب‌نظران و اندیشمندان متعددی قلم زده‌اند که برخی از مشهورترین این نویسندگان عبارتند از: |
| | {{ستون|۳}} |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]] |
| | * [[]]<ref>سایت مجله فقه و اجتهاد، [https://mags.markazfeqhi.com/author.index نمایه نویسندگان]</ref> |
| | {{پایان}} |
|
| |
|
| ابوزید معتقد است، وحی اساساً ارتباطى طرفینى است که متضمن نوعى از «اعلام پیام مخفیانه و سرى» است. این کنش ارتباطى میانِ دو طرفی است که به مرتبه وجودى یکسانى تعلق ندارند. این مفهوم یعنى ارتباط میان مراتب ناهمگون وجودى، در فرهنگ عربى پیش از اسلام مفهومى شناخته شده بود. از نظر ابوزید ارتباط میان دو پدیده «شعر و کهانت» و «جن» در آنچه او «عقل عربى» می‌نامد، و نیز امکان حصول ارتباط میان بشر و جن، اساس فرهنگى پدیده وحى دینى را تشکیل مىدهد. به گونهاى که اگر فرهنگ عربى پیش از اسلام را عارى از این تصورات و باورها بدانیم، فهم و هضم پدیده وحى از نظرگاه فرهنگى امرى محال خواهد بود. از نظر او نمىتوان پذیرفت یک عرب بتواند پذیراى اندیشه نزول فرشتهاى از آسمان بر همنوع خود باشد، مگر آن‌که بپذیریم اساس چنین مفهومى از پیش در عقل و تفکر وى ریشه داشته است.<ref>ابوزید، مفهوم وحی، ص 380.</ref> به عقیدۀ ایازی، از آنجه که زبان امری اجتماعی است و مفاهیم از آثار و عوارض بشری برخورداند، کسی که منکر تاریخمندی مفاهیم دین می‌شود در حقیقت دلالت‌های خاص نصوص را از بین می‌برد و بر مفاهیم، نشانه‌هایی افزون بر آنچه هست حمل می‌کند. <ref>ایازی، تاریخمندی در نصوص دینی، ص 65.</ref>
| | == موضوعات == |
| | موضوع برخی از مقالات پذیرفته شده در این مجله، با مسائل فقه معاصر مرتبط است. این موضوعات عبارتند از: |
| | {{ستون|۳}} |
| | مبانی فقه: |
| | * [[مکاتب فقهی]] |
| | * [[موضوع‌شناسی فقه]] |
| | * [[خاستگاه فقه]] |
| | * [[جامعه‌شناسی فقه]] |
| | * [[روش‌شناسی فقه]] |
| | * [[ساختار فقه]] |
| | * [[خطابات قانونیه]] |
| | فقه اقتصادی: |
| | * [[کاهش ارزش پول]] |
| | * [[اختلاس]] |
| | * [[ارز دیجیتال]] |
| | * [[اقتصاد مقاومتی]] |
| | * [[بورس]] |
| | * [[سفته‌بازی]] |
| | فقه اجتماعی: |
| | * [[مرجعیت زنان]] |
| | * [[قضاوت زنان]] |
| | * [[حریم خصوصی]] |
| | * [[مسئولیت مدنی]] |
| | * [[بازی‌های رایانه‌ای]] |
| | فقه پزشکی: |
| | * [[مرگ مغزی]] |
| | * [[محرمانگی اسرار بیماران]] |
| | * [[ضمان پزشک]] |
| | * [[اتانازی]] |
| | * [[تغییر جنسیت]] |
| | * [[بانک شیر]] |
| | فقه سیاسی: |
| | * [[فقه حکومتی]] |
| | * [[مردم‌سالاری]] |
| | * [[سلاح‌های کشتار جمعی]] |
| | * [[مشروعیت سیاسی]] |
| | * [[مردم‌سالاری]] |
| | * [[ولایت فقیه]]<ref>سایت مجله فقه و اجتهاد، [https://mags.markazfeqhi.com/keyword.index?vol=0&vl=%D9%87%D9%85%D9%87%20%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87%20%D9%87%D8%A7 نمایۀ کلیدواژگان] </ref> |
| | {{پایان}} |
|
| |
|
| <big>در سطح دلالت زبانی</big>
| | ==مقاله‌های برگزیده== |
| | برخی از مقالات این مجله به طور مستقیم با مسائل فقه معاصر در ارتباطند. از این میان، می‌توان به این موارد به طور ویژه اشاره کرد: |
|
| |
|
| نخستین صورت ارتباط خدا با انسان «وحى» در معنای «الهام» است (مانند وحى به مادر موسى، وحى به زنبور) که وجهی غیرزبانی و غیر آوایی دارد و کس دیگرى آن را در نمىیابد. دومین صورت آن سخن گفتن از پس حجاب است، (مانند تکلم خداوند با موسى که از پس حجاب درخت، آتش و کوه صورت پذیرفت).سومین صورت وحى، دریافت وحى از فرشته به گونهاى غیر مستقیم است که به اذن خدا هرچه را خواهد به گیرنده وحى مىکند و این همان صورتى است که قرآن بر طبق آن القا یا تنزیل شد. حال اگر بپذیریم که در وحی در صورت سوم خود، به هر نحوی وابسته به نظام واژگانی ـ در اینجا واژگان زبان عربی ـ است، بهرهمندى فرشتگان از نظام زبانى را مفروض گرفته‌ایم و نیز مفروض مىدارد که نظام زبانى آنها، زبان عربى است. اما اگر بگوییم که الهام از سطح الهی به فرشتگان وضعیتی غیرزبانی دارد و از فرشته پیامبر به صورت زبانی منتقل می‌شود با تصور قرآن از خودش مخالت کرده‌ایم؛ زیرا قرآن متن خود را «قول» و «قرآن» که مشتق از قرائت است مىنامد و خود را پیامى زبانى مىشمارد که از هر گونه تصرف یا تحریف منطوقش به دور است.
| | {{ستون|۲}} |
|
| |
|
| <big>در سطح خطاب</big>
| | {{پایان}} |
|
| |
|
| فرهنگ عربى پیش از اسلام را مىتوان فرهنگى دانست که ساختار تمام متون آن پیش از آن که استوار بر متکلم باشد مبتنى بر مخاطب است. تعلق داشتن قرآن به این فرهنگ موجب شد که، از این جهت نصى خطابى شود. «مردم» هدف و غایت وحىاند و نص قرآنى به مثابه خطاب لاجرم دربر دارنده دال‌هایى است که بر خدا، محمد و ناس دلالت می‌کند. بر این پایه، دلالت نص قرآنى یکسره تنها از راه نظام زبانى ویژه مخاطبان صورت مىپذیرد. <ref>ابوزید، مفهوم وحی، ص 413.</ref>
| | ==پانویس== |
| | {{پانویس}} |