کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
== معرفی بازار فارکس == | == معرفی بازار فارکس == | ||
فارکس (Forex) مخفف Foreign Exchange Market، بازاری است که در آن ارزهای مختلف مبادله می‌شود و معامله‌گران از طریق نوسانات قیمتی سود و زیان می‌کنند. این بازار به صورت غیرمتمرکز | فارکس (Forex) مخفف Foreign Exchange Market، بازاری است که در آن ارزهای مختلف مبادله می‌شود و معامله‌گران از طریق نوسانات قیمتی سود و زیان می‌کنند. این بازار به صورت غیرمتمرکز است؛ یعنی مکان فیزیکی مشخصی ندارد و صرفاً بر بستر اینترنت فعالیت دارد. تجارت در بازار فارکس تا اواخر دهه ۹۰ میلادی فقط به بانک‌ها و مؤسسات مالی بزرگ محدود بود؛ اما از سال ۱۹۹۶م با گسترش سیستم‌عامل‌های معاملاتی آنلاین، این بازار در اختیار عموم افراد قرار گرفت.<ref>شاخص‌های تکنیکال، علی لطفی، ص ۴۸.</ref> | ||
بازار فارکس در ابتدا فقط بر تبادل ارزها تمرکز داشت که اصطلاحاً به آن جفت‌ارز (currency pairs) می‌گویند. با توسعه این بازار، آنچه که امروزه به معاملات فارکس مشهور است، از مفهوم نخستین فاصله گرفته و دارای ابعاد گسترده‌تری شده است. فارکس امروزی علاوه بر جفت‌ارزها از نمادهای معاملاتی دیگری مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، سهام شرکت‌های بورسی، | بازار فارکس در ابتدا فقط بر تبادل ارزها تمرکز داشت که اصطلاحاً به آن جفت‌ارز (currency pairs) می‌گویند. با توسعه این بازار، آنچه که امروزه به معاملات فارکس مشهور است، از مفهوم نخستین فاصله گرفته و دارای ابعاد گسترده‌تری شده است. فارکس امروزی علاوه بر جفت‌ارزها از نمادهای معاملاتی دیگری مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، سهام شرکت‌های بورسی، شاخص‌های سهام و ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کند.<ref>منبع</ref> | ||
== کارگزاران == | == کارگزاران == | ||
ارتباط بین مشتریان و بازار بین‌المللی فارکس، سبب پیدایش کارگزاران (broker) شد که خدمات واریز و برداشت و ثبت | ارتباط بین مشتریان و بازار بین‌المللی فارکس، سبب پیدایش کارگزاران (broker) شد که خدمات واریز و برداشت و ثبت سفارش و ارتباط بین خریدار و فروشنده را بر عهده دارند. کارگزاران فارکس دو نوع هستند. | ||
# کارگزاران واقعی که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند. | # کارگزاران واقعی که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند. | ||
# در مقابل کارگزارانی که اصطلاحاً به آنها مارکت میکر (Market Maker) می‌گویند که خرید و فروش واقعی ندارند. صرفاً یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده‌اند و معاملات صوری انجام می‌شود. | # در مقابل کارگزارانی که اصطلاحاً به آنها مارکت میکر (Market Maker) می‌گویند که خرید و فروش واقعی ندارند. صرفاً یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده‌اند و معاملات صوری انجام می‌شود. | ||
== شیوه معاملات فارکس == | == شیوه معاملات فارکس == | ||
شناخت چگونگی انجام معاملات فارکس به تبیین ماهیت فقهی آن و پاسخ به این پرسش که آیا معاملات فارکس عقود جدیدی هستند یا قابل انطباق بر عقود شرعی | شناخت چگونگی انجام معاملات فارکس به تبیین ماهیت فقهی آن و پاسخ به این پرسش که آیا معاملات فارکس عقود جدیدی هستند یا قابل انطباق بر عقود شرعی هستند؟ کمک خواهد کرد. | ||
معاملات در بازار فارکس به‌صورت فیزیکی نیست و ارز یا کالای خریداری شده قابل تحویل نیست و فقط از نوسانات قیمتی سود یا ضرر حاصل می‌شود. فارکس بازاری | معاملات در بازار فارکس به‌صورت فیزیکی نیست و ارز یا کالای خریداری شده قابل تحویل نیست و فقط از نوسانات قیمتی سود یا ضرر حاصل می‌شود. فارکس بازاری دوطرفه است؛ یعنی هم از بالا رفتن قیمت و هم از پایین آمدن قیمت یک نماد، می‌توان کسب سود کرد. معامله‌گران حتی در صورتی که کالا در سبد دارایی‌هایشان موجود نباشد، باز هم می‌توانند آن را بفروشند؛ به این صورت که بروکر، کالا را به آنها قرض می‌دهد و پس از پایین آمدن قیمت کالا را خریداری کرده و قرضش را به بروکر ادا می‌کند و از تفاوت قیمت سود کسب می‌کند. | ||
شیوه معاملات در بازار فارکس یکسان نیست و نسبت به نمادهای مختلف در سه دسته بررسی شده است. | شیوه معاملات در بازار فارکس یکسان نیست و نسبت به نمادهای مختلف در سه دسته بررسی شده است. | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
در بازار فارکس، هر ارز با نماد اختصاصی مشخص شده است و به دو ارزی که با هم مبادله می‌شوند، جفت‌ارز (currency pairs) می‌گویند. ارز اول را ارز پایه و ارز دوم را ارز متقابل می‌نامند. ارزش هر ارز در مقابل ارز دیگر نسبت‌سنجی می‌شود که در اصطلاح به آن نرخ برابری (Exchange rate) می‌گویند. برای مثال یورو با نماد (EUR) و دلار با نماد (USD) شناخته می‌شود و نماد این جفت‌ارز را به صورت (EUR/USD) نشان می‌دهند و بیانگر نرخ برابری یورو به دلار است که یورو ارز پایه و دلار ارز متقابل است. معامله خرید جفت‌ارز، به معنای خرید ارز پایه (یورو) و پرداخت ارز متقابل (دلار) است و معامله فروش به معنای فروش ارز پایه (یورو) و دریافت ارز متقابل (دلار) است. به عنوان مثال، نرخ برابری (EUR/USD) یعنی ارزش یورو نسبت به دلار ۱٫۰۴ است. به بیان ساده در ازای ۱ یورو، ۱٫۰۴ دلار باید پرداخت شود. | در بازار فارکس، هر ارز با نماد اختصاصی مشخص شده است و به دو ارزی که با هم مبادله می‌شوند، جفت‌ارز (currency pairs) می‌گویند. ارز اول را ارز پایه و ارز دوم را ارز متقابل می‌نامند. ارزش هر ارز در مقابل ارز دیگر نسبت‌سنجی می‌شود که در اصطلاح به آن نرخ برابری (Exchange rate) می‌گویند. برای مثال یورو با نماد (EUR) و دلار با نماد (USD) شناخته می‌شود و نماد این جفت‌ارز را به صورت (EUR/USD) نشان می‌دهند و بیانگر نرخ برابری یورو به دلار است که یورو ارز پایه و دلار ارز متقابل است. معامله خرید جفت‌ارز، به معنای خرید ارز پایه (یورو) و پرداخت ارز متقابل (دلار) است و معامله فروش به معنای فروش ارز پایه (یورو) و دریافت ارز متقابل (دلار) است. به عنوان مثال، نرخ برابری (EUR/USD) یعنی ارزش یورو نسبت به دلار ۱٫۰۴ است. به بیان ساده در ازای ۱ یورو، ۱٫۰۴ دلار باید پرداخت شود. | ||
منطق ثبت سفارش در فارکس به این صورت است که اگر معامله‌گر پیشبینی کند که ارزش دلار | منطق ثبت سفارش در فارکس به این صورت است که اگر معامله‌گر پیشبینی کند که ارزش دلار نسبت به یورو کاهش خواهد یافت سفارش خرید (EUR/USD) را ثبت می‌کند و بالعکس اگر احتمال افزایش ارزش دلار نسبت به یورو را بدهد سفارش فروش (EUR/USD) را ثبت می‌کند. بعد از ثبت و انجام معامله در صورتی که جهت بازار طبق پیشبینی معامله‌گر باشد، می‌تواند با بستن معامله سود کند و اگر بر خلاف پیشبینی باشد ضرر می‌کند. | ||
* '''دارایی‌ها''' | * '''دارایی‌ها''' | ||
بروکرها بستری را فراهم کردند که علاوه بر معاملات جفت‌ارز، سایر دارایی‌ها مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، سهام شرکت‌های بورسی و ارزهای دیجیتال در بازار فارکس قابل معامله باشند. شیوه معاملات در این موارد پیچیدگی جفت‌ارزها را ندارد و در حقیقت خرید و فروش معمولی است که با دلار انجام می‌شود. برای مثال در مبادله طلا و دلار که با نماد XAU/USD نشان داده می‌شوند، با | بروکرها بستری را فراهم کردند که علاوه بر معاملات جفت‌ارز، سایر دارایی‌ها مانند فلزات، منابع انرژی، کالا، سهام شرکت‌های بورسی و ارزهای دیجیتال در بازار فارکس قابل معامله باشند. شیوه معاملات در این موارد پیچیدگی جفت‌ارزها را ندارد و در حقیقت خرید و فروش معمولی است که با دلار انجام می‌شود. برای مثال در مبادله طلا و دلار که با نماد XAU/USD نشان داده می‌شوند، با پرداخت دلار می‌توان یک انس طلا خریداری کرد. | ||
* '''شاخص‌ها''' | * '''شاخص‌ها''' | ||
در فارکس شاخص‌های تجاری مانند شاخص دلار (U.S DOLLAR CURRENCY INDEX) یا شاخص سهام‌های آمریکا مثل داوجونز (DJI) و نزدک (NDQ) و | در فارکس شاخص‌های تجاری مانند شاخص دلار (U.S DOLLAR CURRENCY INDEX) یا شاخص سهام‌های آمریکا مثل داوجونز (DJI) و نزدک (NDQ) و اس‌اندپی (SPX) یا شاخص سهام‌های آلمان (DAX) و برخی دیگر از کشورها قابل معامله است. | ||
== ماهیت معاملات فارکس == | == ماهیت معاملات فارکس == | ||
از منظر فقهی چند صورت برای ماهیت معاملات فارکس قابل تصور است. ۱. معاملات واقعی | از منظر فقهی چند صورت برای ماهیت معاملات فارکس قابل تصور است. ۱. معاملات واقعی است؛ ولی در کیفیت آن اختلاف‌نظر است که آیا بیع است یا مبادله و ثمراتی بر آن بار کرده‌اند. ۲. ماهیت معاملات بیع است؛ ولی مال مبادله نمی‌شود؛ بلکه بیع ارزش مال است. ۳. معاملات فارکس صوری که حقیقت نوعی شرط‌بندی است ۴. اساساً معاملات فارکس عقد جدیدی است..<ref>منبع</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
* '''بروکرها''' | * '''بروکرها''' | ||
* ''' | * '''جفت‌ارزها''' | ||
* '''کالاها''' | * '''کالاها''' | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
* '''سهام‌ها''' | * '''سهام‌ها''' | ||
خرید و فروش سهام‌ها صوری | خرید و فروش سهام‌ها صوری است؛ چون مالک نمیشوید و صرفاً مابه‌التفاوت است. | ||
* '''شاخص‌ها''' | * '''شاخص‌ها''' | ||
معامله این نوع شاخص‌ها از نظر عقود شرعی تصور ندارد؛ زیرا شاخص مال یا دارایی | معامله این نوع شاخص‌ها از نظر عقود شرعی تصور ندارد؛ زیرا شاخص مال یا دارایی نیست؛ بلکه صرفاً یک نشانگر از وضعیت کلی بازار سهام است. معامله شاخص‌ها در حقیقت پیشبینی و شرط‌بندی است. | ||
* '''ارزهای دیجیتال''' | * '''ارزهای دیجیتال''' | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
== بررسی حکم فقهی == | == بررسی حکم فقهی == | ||
=== ادله عدم مشروعیت === | === ادله عدم مشروعیت === | ||
در صحت معاملات فارکس | در صحت معاملات فارکس اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی فقها در این زمینه اظهارنظر فقهی نکرده‌اند و به دیگر فقها ارجاع داده‌اند.<ref>سیستانی، استفتا اینترنتی، شماره استفتا: ۱۱۵۵۸۷۸.</ref> اکثر فقها و پژوهشگران معاصر معاملات فارکس را مشروع نمی‌دانند و ادله مختلفی بر عدم مشروعیت آن اقامه کرده‌اند. این ادله در دودسته حکم اولیه و حکم ثانویه ارائه و نقد شده است. | ||
* '''خرید و فروشِ ارزش مال''' | * '''خرید و فروشِ ارزش مال''' | ||
شبیری زنجانی عقیده دارد که معاملات فارکس خرید و فروشِ ارزش مال است نه خود مال و از همین جهت صحیح نیست؛ زیرا بیع، مبادله مال با مال است.<ref>شبیری زنجانی، استفتا اینترنتی، شماره استفتا: ۹۱۳۰۵.</ref> این نوع معامله در حقیقت نوعی [[قرارداد | شبیری زنجانی عقیده دارد که معاملات فارکس خرید و فروشِ ارزش مال است نه خود مال و از همین جهت صحیح نیست؛ زیرا بیع، مبادله مال با مال است.<ref>شبیری زنجانی، استفتا اینترنتی، شماره استفتا: ۹۱۳۰۵.</ref> این نوع معامله در حقیقت نوعی [[قرارداد مابه‌التفاوت]] یا CFD است که طرفین بدون اینکه مالک ارز یا سهم یا کالایی باشند، اقدام به خرید و فروش آن می‌کنند. در واقع به‌جای خرید و فروش عین مال مورد معامله، ارزش آن را مبادله می‌کنند و امکان تحویل ارز یا کالا وجود ندارد. | ||
به نظر می‌رسد این ادا قابل اثبات نیست؛ چراکه مبادله ارزش مال، مبادله‌ای عقلایی است و علاوه بر آنکه منعی دربارهٔ آن وارد نشده، عقلائی بودن معامله برای صحت آن کافی است. | به نظر می‌رسد این ادا قابل اثبات نیست؛ چراکه مبادله ارزش مال، مبادله‌ای عقلایی است و علاوه بر آنکه منعی دربارهٔ آن وارد نشده، عقلائی بودن معامله برای صحت آن کافی است. | ||
* '''ربوی بودن''' | * '''ربوی بودن''' | ||
برخی از فقها، این معاملات شامل ربا می‌دانند. اعتباری که کارگزار به معامله‌گر می‌دهد که بر مبنای آن خرید و فروش انجام شود، در حقیقت قرض از طرف کارگزار است و از آنجا که بعد از | برخی از فقها، این معاملات شامل ربا می‌دانند. اعتباری که کارگزار به معامله‌گر می‌دهد که بر مبنای آن خرید و فروش انجام شود، در حقیقت قرض از طرف کارگزار است و از آنجا که بعد از بسته‌شدن معامله کارمزد خود را برداشت می‌کند، پس قرض به شرط دریافت کارمزد بوده است و ربای قرضی است..<ref>منبع</ref> | ||
این شبهه قابل دفع است؛ چراکه بسیاری از کارگزاران کارمزد دریافت نمی‌کنند و تنها از اختلاف قیمت بین خرید و فروش یا اسپرد (Spread) انتفاع می‌برد. همچنین بر فرض دریافت کارمزد، شرط دریافت کارمزد در قرض نشده است؛ بلکه در فرض انجام معامله باید کارمزد پرداخت شود. معامله‌گر مختار است که معامله نکند و کارمزدی هم نپردازد. | این شبهه قابل دفع است؛ چراکه بسیاری از کارگزاران کارمزد دریافت نمی‌کنند و تنها از اختلاف قیمت بین خرید و فروش یا اسپرد (Spread) انتفاع می‌برد. همچنین بر فرض دریافت کارمزد، شرط دریافت کارمزد در قرض نشده است؛ بلکه در فرض انجام معامله باید کارمزد پرداخت شود. معامله‌گر مختار است که معامله نکند و کارمزدی هم نپردازد. | ||
* ''' | * '''غیرواقعی بودن''' | ||
لطف‌الله صافی می‌گوید که معاملات فارکس خرید و فروش واقعی نیست و در واقع نوعی شرط‌بندی است<ref>صافی، استفتای سایت اسلام کوئست، [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa7782 از اینجا ببینید]</ref> ۲. در فارکس هیچ ارزی خرید و فروش نمی‌شود، بلکه معامله‌گر فقط نرخ ارز را حدس می‌زند و شرط‌بندی می‌کند که نرخ تبدیل، افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. وقتی کارگزار (بروکر) در سایت یا پلتفرم معاملاتی‌اش قیمت‌ها را می‌گذارد، در واقع این نرخ‌ها را از بازار اسپات به عنوان مرجع بازخوانی می‌کند. | لطف‌الله صافی می‌گوید که معاملات فارکس خرید و فروش واقعی نیست و در واقع نوعی شرط‌بندی است<ref>صافی، استفتای سایت اسلام کوئست، [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa7782 از اینجا ببینید]</ref> ۲. در فارکس هیچ ارزی خرید و فروش نمی‌شود، بلکه معامله‌گر فقط نرخ ارز را حدس می‌زند و شرط‌بندی می‌کند که نرخ تبدیل، افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. وقتی کارگزار (بروکر) در سایت یا پلتفرم معاملاتی‌اش قیمت‌ها را می‌گذارد، در واقع این نرخ‌ها را از بازار اسپات به عنوان مرجع بازخوانی می‌کند. | ||
این ادعا نیز قابل اثبات نیست و فرایندی که در معاملات فارکس صورت می‌گیرد چیزی جز خرید و فروش نیست و خریدار و فروشنده واقعی در هر معامله وجود دارد به جز اینکه کالا قابل تحویل نیست و حتماً باید تسویه شود. البته در برخی بروکرها که اصطلاحاً به مارکت میکر | این ادعا نیز قابل اثبات نیست و فرایندی که در معاملات فارکس صورت می‌گیرد چیزی جز خرید و فروش نیست و خریدار و فروشنده واقعی در هر معامله وجود دارد به جز اینکه کالا قابل تحویل نیست و حتماً باید تسویه شود. البته در برخی بروکرها که اصطلاحاً به مارکت میکر معروف‌اند خرید و فروش واقعی انجام نمی‌گیرد. در نتیجه حکم کلی نسبت به صوری بودن معاملات فارکس صحیح نیست. | ||
* '''عدم امکان تحویل کالا''' | * '''عدم امکان تحویل کالا''' | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
=== ادله مشروعیت === | === ادله مشروعیت === | ||
برخی فقها مانند سید علی خامنه‌ای معاملات فارکس را با رعایت ضوابط شرعی و قانونی | برخی فقها مانند سید علی خامنه‌ای معاملات فارکس را با رعایت ضوابط شرعی و قانونی فی‌نفسه صحیح می‌دانند. در صورتی که معاملات به صورت واقعی و خرید و فروش ارز باشد و کارگزاری برای دادن اعتبار سود دریافت نکند؛ این معاملات صحیح است.<ref>خامنه‌ای، استفتا اینترنتی، تاریخ ۲۶/۰۲/۱۴۰۰ و به شماره استفتای ۶z669g۲.</ref> | ||
قائلین به مشروعیت معاملات فارکس ادله عدم مشروعیت را ناتمام می‌دانند. در | قائلین به مشروعیت معاملات فارکس ادله عدم مشروعیت را ناتمام می‌دانند. در نتیجه اطلاقات و عمومات احل الله البیع<ref>بقره - ۲۷۵</ref>و اوفوا بالعقود<ref>مائده - ۱</ref>شامل معاملات فارکس می‌شود و حکم به صحت این معاملات می‌شود. | ||
=== بررسی از منظر ادله ثانویه === | === بررسی از منظر ادله ثانویه === | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
در این استدلال صغری ناتمام است و اینکه اکثر افراد متضرر می‌شوند صحیح نیست. نحوه کارکرد در بازار فارکس به این صورت است که هر کسی به هر میزان که ضرر می‌کند طرف مقابل به همان میران سود خواهد کرد. پس سود و ضرر در این بازار یکسان است پس اساساً این معاملات ضرری نیست. | در این استدلال صغری ناتمام است و اینکه اکثر افراد متضرر می‌شوند صحیح نیست. نحوه کارکرد در بازار فارکس به این صورت است که هر کسی به هر میزان که ضرر می‌کند طرف مقابل به همان میران سود خواهد کرد. پس سود و ضرر در این بازار یکسان است پس اساساً این معاملات ضرری نیست. | ||
* '''قاعده غرور''' | * '''قاعده غرور''' | ||
معاملات فارکس به جهت وجود | معاملات فارکس به جهت وجود سفته‌بازان و وجود اطلاعات نهانی و گاهی دستکاری بازار سبب فریب معامله گران می‌شود. طبق قاعده المغرور یرجع الی من غره باید ضامن مال تلف شده باشد و حال‌آنکه در معاملات فارکس هیچ راه برگشتی نیست. | ||
جدا از اینکه فریب در برخی موارد رخ می‌دهد و نمی‌شود کلیت معاملات بازار را زیر سؤال برد. با قبول این ریسک وارد این معاملات شده است. | جدا از اینکه فریب در برخی موارد رخ می‌دهد و نمی‌شود کلیت معاملات بازار را زیر سؤال برد. با قبول این ریسک وارد این معاملات شده است. | ||