کاربر:Rezashams/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==بررسی و حل تعارض میان اسلام سنتی و مدرنیته== | ==بررسی و حل تعارض میان اسلام سنتی و مدرنیته== | ||
به باور کدیور مدل اسلام غایت‌مدار یا معنوی که از ناحیه روشنفکران دینی ارائه شده، تنها رویکرد کارآمدی است که در حل ناسازگاری اسلام و مدرنیته قابل ارائه است. وی تلقی رایج و مشهور از احکام اسلام را سنتی و تاریخی می‌داند و نظریاتی که در راستای توجیه سازگاری بین این دو آمده است؛ نظیر رویکرد ثابت و متغیر به مدرنیته که حاصل سه تقریر مختلف از [[محمدحسین طباطبایی]]، [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] و [[محمدباقر صدر]] | به باور کدیور مدل اسلام غایت‌مدار یا معنوی که از ناحیه روشنفکران دینی ارائه شده، تنها رویکرد کارآمدی است که در حل ناسازگاری اسلام و مدرنیته قابل ارائه است. وی تلقی رایج و مشهور از احکام اسلام را سنتی و تاریخی می‌داند و نظریاتی که در راستای توجیه سازگاری بین این دو آمده است؛ نظیر رویکرد ثابت و متغیر به مدرنیته که حاصل سه تقریر مختلف از [[محمدحسین طباطبایی]]، [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] و [[محمدباقر صدر]] است، و همچنین مدل فقه حکومتی از [[امام خمینی(ره)]]، را ناکارآمد می‌داند. | ||
مسلمان معاصر در متن دین دو اندیشه را در کنار هم مشاهده می‌کند اول اندیشه سازگار با حقوق بشر که شامل گزاره‌هایی است که به صراحت دلالت بر حقوق ذاتی انسان از آن جهت که انسان است دارند. این گزاره‌ها در قالب عمومات، اطلاقات، و سیره اولیای دین است. و دوم اندیشه ناسازگار با حقوق بشر و صریح در تبعیض حقوقی بین انسان‌ها. اسلام سنتی در مواجهه با دو اندیشه فوق دلالت دسته دوم را قوی‌تر می‌داند و با آن به | مسلمان معاصر در متن دین دو اندیشه را در کنار هم مشاهده می‌کند اول اندیشه سازگار با حقوق بشر که شامل گزاره‌هایی است که به صراحت دلالت بر حقوق ذاتی انسان از آن جهت که انسان است دارند. این گزاره‌ها در قالب عمومات، اطلاقات، و سیره اولیای دین است. و دوم اندیشه ناسازگار با حقوق بشر و صریح در تبعیض حقوقی بین انسان‌ها. اسلام سنتی در مواجهه با دو اندیشه فوق دلالت دسته دوم را قوی‌تر می‌داند و با آن به تخصیص، تقیید و تبیین گزاره‌های دسته اول می‌پردازد.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص ۱۷-۳۴.</ref> | ||
===تبیین نظریه اسلام غایت‌مدار=== | ===تبیین نظریه اسلام غایت‌مدار=== | ||
محسن کدیور باور دارد همانگونه که احکام دین در زمان نزول | محسن کدیور باور دارد احکام شرعی غیرعبادی در عصر نزول سه ویژگی داشتند: ۱.مطابق عرف آن روز عقلایی، ۲.عادلانه، ۳.برترین راه‌حل نسبت به سایر مکاتب و ادیان بودند. همانگونه که احکام دین در زمان نزول اینگونه بوده است امروز نیز احکامی که به دین نسبت داده می‌شود باید مطابق عرف امروز، عقلایی و عادلانه محسوب شود و همان گونه که کتاب و سنت می‌توانند ناسخ احکام پیشین باشند عقل نیز شأن ناسخیت دارد. البته لازم به ذکر است این احکام به هیچ وجه به دین نسبت داده نمی‌شود. بنابراین کماکان تشریع به دست شارع باقی می‌ماند.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۲.</ref> او مجموعه تعالیم اسلام را چهار بخش می‌داند: ۱.امور ایمانی و اعتقادی ۲.امور اخلاقی ۳.امور عبادی ۴.احکام شرعی غیر عبادی که به آن فقه معاملات می‌گویند. بیش از ۹۸ درصد آیات قرآن به تبیین سه بخش اول اختصاص داده شده است. لکن در اسلام سنتی دو درصد باقیمانده اهمیت زیادی یافته تا آنجا که سایر اجزا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. <ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۳۸-۱۴۰.</ref> | ||
=== مبانی و پیشفرض‌های اسلام سنتی و اسلام غایت‌مدار === | === مبانی و پیشفرض‌های اسلام سنتی و اسلام غایت‌مدار === | ||
به باور کدیور از پیشفرض‌های نظریه اسلام غایت‌مدار پذیرش ذاتی بودن حسن و قبح و فهم مفاهیم اخلاقی چون عدل، در خارج از بستر دین است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۵۳.</ref> از دیگر مبانی او پذیرفتن عقل به عنوان یک منبع دینی، تعبدی و توقیفی نبودن احکام غیرعبادی و تکلیف عام بودن احکام شریعت است. نویسنده همانند اعلامیه جهانی حقوق بشر معتقد به اهمیت عقل جمعی آدمی است، که در پس تجارب مستمر جوامع انسانی به کشف می‌پردازد و یافته‌های خود را نهایی نمی‌داند. همچنین این نکته را نیکو می‌دارد که اندیشه حقوق بشر (ضمن احترام به تمام ادیان در حوزه خصوصی)، این حقوق را در حوزه عمومی و برای انسان بدون در نظر داشتن مذهبِ شخص، بدون قواعد الحاد و توحید، تنظیم کرده است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۲۲و۱۲۳.</ref> | به باور کدیور از پیشفرض‌های نظریه اسلام غایت‌مدار پذیرش ذاتی بودن حسن و قبح و فهم مفاهیم اخلاقی چون عدل، در خارج از بستر دین است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۵۳.</ref> از دیگر مبانی او پذیرفتن عقل به عنوان یک منبع دینی، تعبدی و توقیفی نبودن احکام غیرعبادی و تکلیف عام بودن احکام شریعت است. نویسنده همانند اعلامیه جهانی حقوق بشر معتقد به اهمیت عقل جمعی آدمی است، که در پس تجارب مستمر جوامع انسانی به کشف می‌پردازد و یافته‌های خود را نهایی نمی‌داند. همچنین این نکته را نیکو می‌دارد که اندیشه حقوق بشر (ضمن احترام به تمام ادیان در حوزه خصوصی)، این حقوق را در حوزه عمومی و برای انسان بدون در نظر داشتن مذهبِ شخص، بدون قواعد الحاد و توحید، تنظیم کرده است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۲۲و۱۲۳.</ref> | ||
نویسنده معتقد است در مبانی معرفتی، دین شناختی و انسان‌شناختیِ اسلام سنتی اولین | نویسنده معتقد است در مبانی معرفتی، دین شناختی و انسان‌شناختیِ اسلام سنتی اولین مسئله نبود بحثی از حقوق واقعی انسان‌ها است چرا که این حقوق فراتر از درک انسانی است. لذا صرفا آنچه در دسترس است احکام شرعی است که گرچه عادلانه تلقی می‌شود اما نسبت به دین، جنسیت، حریت و فقاهت بین انسان‌ها تفاوت است. نکته دوم ناتوانی درک عقل انسانی از امور است. و سومین امر، به‌مثابه قانون ثابت بودنِ تمام یا بیشتر احکام شرعی است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۲۰و۱۲۱.</ref> | ||
==تطبیق نظریه اسلام غایت‌مدار بر موارد تعارض (شواهد تعارض و حل آن)== | ==تطبیق نظریه اسلام غایت‌مدار بر موارد تعارض (شواهد تعارض و حل آن)== | ||
محسن کدیور احکام شرعی از دیدگاه اسلام سنتی را مطابق آرای مشهور فقیهان<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۱۵.</ref> و مستند به قرآن و احادیث معتبر می‌داند. او ناسازگاری با حقوق بشر را در چند محور پیش‌رو می‌بیند: ۱. | محسن کدیور احکام شرعی از دیدگاه اسلام سنتی را مطابق آرای مشهور فقیهان<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۱۵.</ref> و مستند به قرآن و احادیث معتبر می‌داند. او ناسازگاری با حقوق بشر را در چند محور پیش‌رو می‌بیند: ۱.برابری حقوقی غیر مسلمانان با مسلمانان ۲.برابری حقوقی زنان با مردان ۳.برابری حقوق بردگان با انسان‌های آزاد ۴.عدم تساوی عوام با فقیهان در حوزه امور عمومی ۵.آزادی عقیده و مذهب و مجازات ارتداد ۶.مجازات‌های خودسرانه، مجازات‌های خشن و شکنجه<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۹۶-۱۱۴.</ref> در ادامه برخی از موارد را بررسی خواهیم کرد: | ||
=== آزادی عقیده و مذهب === | === آزادی عقیده و مذهب === | ||
نویسنده معتقد است آزادی عقیده و مذهب دارای حسن و مطلوبیت عقلی است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۸۲.</ref> وی بدین باور است که هفت دسته از آیات قرآن کریم به آزادی | نویسنده معتقد است آزادی عقیده و مذهب دارای حسن و مطلوبیت عقلی است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۱۸۲.</ref> وی بدین باور است که هفت دسته از آیات قرآن کریم به آزادی عقیده، و اختیار در انتخاب مذهب دلالت دارند و هیچ مجازات دنیوی را بر اختیار دین و عقیده باطل تعیین نکرده اگرچه منکران را به عذاب اخروی وعده داده است: ۱.آیاتی که به بیان نفی اکراه و اجبار در دین می‌پردازند. مانند آیه ۲۵۶ بقره. او معتقد است رد اجبار در این آیه، مساوی پذیرش آزادی در امر دین است و لازمه‌اش آزادی در دو امر است: آزادی در ورود در دین و آزادی در خروج از آن. ۲.آیاتی که دال بر آزادی در انتخاب هدایت و ضلالت در دنیا و اختصاص مجازات به سرای آخرت است مانند آیه ۲۹ کهف و ۴۱ زمر. ۳.آیاتی که وظیفه پیامبر را ابلاغ حق می‌داند نه اجبار حق و سلب آزادی. مانند آیات ۲۱ و ۲۲ سوره غاشیه و ۵۶ تا ۵۸ سوره فرقان. ۴.آیاتی که دال بر مذمت مجازات بر تغییر دین است. مانند آیه ۸۸ اعراف و ۲۶ سوره غافر. این آیات بیانگر این است که خداوند روش مستکبران را در قبال پدیده ارتداد و تغییر دین مذمت کرده است. ۵.آیاتی که بیانگر عدم تعلق اراده خداوند به خلق اندیشه یکسان است. مانند آیه ۱۸۸ و ۱۹۹ هود و ۶ کافرون. ۶.آیاتی که مجازات مرتد را صرفا در آخرت می‌دانند. مانند ۲۱۷ بقره و ۸۵-۹۰ آل‌عمران. ۷.آیاتی که منطق قرآن در دعوت مردم به دین را در شیوه‌های مسالمت‌آمیز می‌داند مانند ۱۲۵ نحل. نتیجه این است که گرچه قرآن صریحا دینی غیر از اسلام را نمی‌پذیرد اما مردم در انتخاب دین و عقیده آزاد هستند و مجازات دنیوی برای دین و عقیده باطل پیش‌بینی نشده است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۰۵و۲۰۶.</ref> | ||
==== ارتداد ==== | ==== ارتداد ==== | ||
به عقیده نویسنده با تأمل در آیات قرآن می‌یابیم تبدیل ایمان به کفر امری ناپسند است. لکن کدیور باتوجه به تقسیم ارتداد به ارتداد به واسطه تحقیق ولو به غلط و ارتداد به سبب شهوت عملی و دنیا پرستی معتقد است در قرآن برای ارتداد علمی هیچ گونه مجازاتی در دنیا و آخرت بیان نشده است و | به عقیده نویسنده با تأمل در آیات قرآن می‌یابیم تبدیل ایمان به کفر امری ناپسند است. لکن کدیور باتوجه به تقسیم ارتداد به ارتداد به واسطه تحقیق ولو به غلط و ارتداد به سبب شهوت عملی و دنیا پرستی معتقد است در قرآن برای ارتداد علمی هیچ گونه مجازاتی در دنیا و آخرت بیان نشده است و ارتداد عملی و سیاسی صرفا عذاب اخروی در پی دارد. حدودی که برای مرتد در روایات آمده است معارض با امور ذیل است: ۱.بنابر قول مشهور اقامه حد مختص زمان حضور معصوم(ع) است. ۲.عقلا در امور مهم مانند حفظ جان به خبر واحد ولو ثقه اعتماد نمی‌کنند. ۳.تهدید مرتد به مرگ معارض با نص قرآن در نبود اجبار در دین است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۰۴-۲۰۸.</ref> | ||
=== حقوق مخالف سیاسی === | === حقوق مخالف سیاسی === | ||
نویسنده مدعی است بر مخالف سیاسی یکی از عناوین ناهی از منکر، محارب و یا باغی منطبق است | نویسنده مدعی است بر مخالف سیاسی یکی از عناوین ناهی از منکر، محارب و یا باغی منطبق است<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۲۲.</ref> و در هر صورت دارای این حقوق است: ۱.حق آزادی بیان و اظهار نظر در راستای اصلاح برنامه‌های سیاسی حاکمان یا در راستای اصلاح ساختار سیاسی نظام و یا در راستای تغییر نظام سیاسی که این حق مستند به کلمات امیر المومنین(ع) در نامه ۵۳ و خطبه ۲۱۶ و ۳۴ است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۶۶و۲۶۷.</ref> ۲.حق فعالیت تشکیلاتی و اقدام سیاسی همه افراد جامعه که مستند به آیات ۴۱ حج، ۲۵ حدید و آیات بیانگر امر به معروف و لزوم سرپیچی از حاکمان فاسد است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۶۷و۲۶۸.</ref> ۳.حق اطلاع از تصمیم‌های حاکمیت اعم از سیاسی فرهنگی، اقتصادی و غیره ۴.حفظ حیثیت و کرامت انسانی مخالفان سیاسی.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۷۰.</ref> ۵.حق مصونیت جان و مال و آبرو و مصونیت از تعرض قضایی.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۷۰و۲۷۱</ref> | ||
===== بغی و محاربه ===== | ===== بغی و محاربه ===== | ||
به نظر نویسنده باغی کسی است که: ۱.بنابر یک تئوری خاص با حاکمیت مخالفت می‌کند. ۲.دارای محلی خارج از دسترس حاکمیت است که نظام به سادگی نتواند به آنجا دست یابد. ۳.ضمن افراد متعدد و گروه و تشکیلات شکل می‌گیرد و مسلحانه علیه حاکمیت خروج می‌کند. ۴.علیه امام معصوم(ع) قیام کرده باشد و به همین جهت حکم بغی در زمان غیبت معصوم(ع) در کتب فقهی نیامده | به نظر نویسنده باغی کسی است که: ۱.بنابر یک تئوری خاص با حاکمیت مخالفت می‌کند. ۲.دارای محلی خارج از دسترس حاکمیت است که نظام به سادگی نتواند به آنجا دست یابد. ۳.ضمن افراد متعدد و گروه و تشکیلات شکل می‌گیرد و مسلحانه علیه حاکمیت خروج می‌کند. ۴.علیه امام معصوم(ع) قیام کرده باشد و به همین جهت حکم بغی در زمان غیبت معصوم(ع) در کتب فقهی نیامده و در فقه امامیه به رسمیت شناخته نشده است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۲۹-۲۳۶.</ref> کدیور محارب را کسی می‌داند که به قصد ترساندن مردم با بکارگیری سلاح، آرامش، آزادی و امنیت عمومی را سلب کند و اعتقاد دارد عنوان سلاح موضوعیت ندارد بلکه اشاره به ابزار نیرو و قدرتی است که موجب ترساندن مردم می‌شود<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۴۶.</ref>. به نظر او بغی و محاربه از عناوین قصدیه می‌باشد و صدق احراز هرکدام، بر احراز قصد شخص متوقف است . | ||
با توجه به تعریف فوق فعالیت‌های سیاسی مسالمت‌آمیز، سخنرانی یا انتقاد کتبی و حتی قصد براندازی، قابل انطباق بر بغی و محاربه نیست مگر اینکه با سلاح دست به عملی زنند.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۵۴.</ref> لازم به ذکر است باغی بخلاف محارب، نوعی مجرم ساسی محسوب می‌شود که در صورت اثبات بغی صرفا باید تشکیلات بغات پاشیده شود. اموالشان به غارت نمی‌رود، از مالیت نمی‌افتد، کودکان و زنانشان به اسارت و کنیزی نمی‌روند و برای آنها حکم اعدام خارج از میدان نبرد به عنوان حد شرعی صادر نمی‌شود.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۲۹-۲۳۷.</ref> | با توجه به تعریف فوق فعالیت‌های سیاسی مسالمت‌آمیز، سخنرانی یا انتقاد کتبی و حتی قصد براندازی، قابل انطباق بر بغی و محاربه نیست مگر اینکه با سلاح دست به عملی زنند.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۵۴.</ref> لازم به ذکر است باغی بخلاف محارب، نوعی مجرم ساسی محسوب می‌شود که در صورت اثبات بغی صرفا باید تشکیلات بغات پاشیده شود. اموالشان به غارت نمی‌رود، از مالیت نمی‌افتد، کودکان و زنانشان به اسارت و کنیزی نمی‌روند و برای آنها حکم اعدام خارج از میدان نبرد به عنوان حد شرعی صادر نمی‌شود.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۲۲۹-۲۳۷.</ref> | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
=== حقوق بشر و برده‌داری === | === حقوق بشر و برده‌داری === | ||
نویسنده باور دارد قرآن کریم انقسام آدمیان به برده و آزاد را پذیرفته<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۶۸.</ref> و با صدور احکام نسبت به بردگان<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۴۲-۳۵۲.</ref> | نویسنده باور دارد قرآن کریم انقسام آدمیان به برده و آزاد را پذیرفته<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۶۸.</ref> و با صدور احکام نسبت به بردگان<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۴۲-۳۵۲.</ref> مخالف صریح میثاق حقوق بشر است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۵۶.</ref> اما قرآن هیچ یک از اسباب به بردگی کشیدن دیگران را امضا یا تایید و اصولا از مبدا بردگی نفیا و اثباتا صحبتی نکرده است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۶۴.</ref> از طرف دیگر قرآن در چهار محور پیش‌رو، زوال برده‌داری را به رسمیت شناخته است: ۱.تشویق به عتق. سوره بلد ۱۱و۱۲. ۲.تشویق به مکاتبه. سوره نور۳۳. ۳.آزادی بردگان از طریق زکات. توبه۶۰. ۴.آزادی به عنوان خصال کفارات. سوره‌های مائده ۸۹ نسا۹۲ و مجادله ۳.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۶۵.</ref> در نهایت با زوال سیره عقلا که مبنای اصلی حکم امضایی رقیت و مملوکیت در اسلام بوده است طبیعی است که این حکم نیز به عنوان حکم موقت و موسمی شرعی شناخته شود. هیچ دلیلی بر امضای ثابت رقیت در دست نیست و همه احکام عقلایی مشروط به تداوم عدالت و عقلایی بودن است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۷۵.</ref> | ||
=== حقوق غیرمسلمین === | === حقوق غیرمسلمین === | ||
محسن کدیور اصول و مبانی حقوق غیر مسلمانان را در امور ذیل خلاصه کرده است: ۱.اصل کرامت ذاتی انسان که شامل غیرمسلمین نیز است | محسن کدیور اصول و مبانی حقوق غیر مسلمانان را در امور ذیل خلاصه کرده است: ۱.اصل کرامت ذاتی انسان که شامل غیرمسلمین نیز است. آیه ۷۰ سوره اسراء. ۲.اصل تکثر ادیان و اختلاف مردم در دین که به مشیت خداوند روی داده است. به استناد آیه ۱۱۸ سوره هود. ۳.مکلف نبودن مسلمانان به محاسبه و بازخواست از دین دیگران طبق آیه ۱۵ سوره شوری. ۴.همزیستی مسالمت‌آمیز و احترام متقابل که قائل است مسلمانان موظفند با دیگران در صلح و آرامش باشند، نیکی ورزند و به انصاف عمل کنند. آیه ۸ و ۹ سوره ممتحنه. ۵. وفای به عهدهایی که در قالب قراردادهای معاهده، ذمه و استیمان تمام روابط مسلمانان با غیرمسلمانان را تحت الشعاع قرار می‌دهد. ۶.اصل مقابله به مثل با رعایت عدالت نیز بیانگر این است که مسلمانان باید همانگونه که غیرمسلمین برخورد کرده‌اند برخورد کنند و از چار چوب عدالت خارج نشوند. ۱۹۴ سوره بقره. کدیور باور دارد هیچ قالب از پیش تعیین شده‌ای برای همه زمان‌ها و مکان‌ها نیست و باتوجه به یکسان نبودن شرایط مسلمین در تمام زمان‌ها و مکان‌ها، مقرراتی از قبیل جزیه و کم و کیف آن و دیگر جزئیات قراردادها جزو احکام ثابت نیستند و این احکام اجتماعی اسلامی صرفا با شرایط سیاسی آن زمان مرتبط است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۳۸۲-۳۸۶.</ref> | ||
== بحث عمومی و خصوصی در فرهنگ اسلامی == | == بحث عمومی و خصوصی در فرهنگ اسلامی == | ||
کدیور | کدیور رابطه من-دیگری را توأم با اختیار و آزادی، و استفاده از زور و خشونت را ممنوع می‌داند. صرفا با اقناع دیگری باید او را به سمت مطلوب خود ببریم و در این پرتو، امر به معروف و نهی از منکر معنایی جز «وجوب ایجاد شرایط فرهنگی لازم برای امور نیک و ایجاد حداکثر موانع قانونی و فرهنگی برای ارتکاب امور شر» ندارد. بنابراین اسلام اقناعی مطلوب روشنفکران دینی است و تنها قانون عادلانه است که این آزادی را می‌تواند محدود کند قانونی که تک‌تک آحاد جامعه در وضع آن مشارکت داشته باشند.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۴۳.</ref> | ||
او در ارائه دیدگاه اسلامی در مورد ممنوعیت تجسس و آزادی عمل، حوزه خصوصی هر فرد را تحقق دو ضابطه پیش رو یا یکی از این دو می‌داند: ۱.حوزه‌ای که فرد آن را از دیگران مخفی نگه می‌دارد. ۲.حوزه‌ای که فرد صلاحیت تصمیم‌گیری آن را منحصر به خود می‌داند. و حوزه عمومی نقطه مقابل این امر است.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۵۱و۵۲.</ref> با توجه به تسلط هر شخص بر شئون و سرنوشت خود (اصل عدم ولایت)، تجسس، تصرف و تصمیم برای امور شخصی هر فرد بدون اجازه آن شخص جز برای معصومین(ع) مجاز نیست و حتی حق معصیت نیز داراست.<ref>کدیور، حق الناس (اسلام و حقوق بشر)، ص۵۵-۶۰.</ref> | |||
== ارزیابی کتاب == | == ارزیابی کتاب == | ||