ماهیت دیه: تفاوت میان نسخه‌ها
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
== دیه بدل رضایت است== | == دیه بدل رضایت است== | ||
{{اصلی|نظریه ابزارانگاری دیه برای رضایت}} | |||
برخی از حقوقدانان بر این عقیده‌اند که دیه ماهیتی مستقل است که در ساختار حقوقی امروزی شناخته‌شده نیست. محمدتقی بهجت در پاسخ به استفتائی درباره ماهیت دیه که پرسیده است آيا نوعى مجازات است يا نوعى دين مانند ساير ديون مالى، می‌نویسد: «عنوان مستقلى است كه به‌لحاظ مورد به يكى شبيه‌تر مى‌شود.»<ref>بهجت، استفتائات، ج۴، ص۴۸۷.</ref> در این عنوان مستقل، جبران خسارت یکی از اهداف مهم است، اما تنها هدف نیست، بلکه مهمتر از آن «جلب رضایت» مجنی‌علیه یا اولیاءدم است. به عبارت دیگر، دیه مالی است که در قدم اول برای تأمین رضایت اولیاءدم و جلوگیری از نزاع تشریع گردیده، و در گام بعدی، جبران خسارت وارده به مجنی‌علیه یکی از اهداف مهم و اساسی است. | برخی از حقوقدانان بر این عقیده‌اند که دیه ماهیتی مستقل است که در ساختار حقوقی امروزی شناخته‌شده نیست. محمدتقی بهجت در پاسخ به استفتائی درباره ماهیت دیه که پرسیده است آيا نوعى مجازات است يا نوعى دين مانند ساير ديون مالى، می‌نویسد: «عنوان مستقلى است كه به‌لحاظ مورد به يكى شبيه‌تر مى‌شود.»<ref>بهجت، استفتائات، ج۴، ص۴۸۷.</ref> در این عنوان مستقل، جبران خسارت یکی از اهداف مهم است، اما تنها هدف نیست، بلکه مهمتر از آن «جلب رضایت» مجنی‌علیه یا اولیاءدم است. به عبارت دیگر، دیه مالی است که در قدم اول برای تأمین رضایت اولیاءدم و جلوگیری از نزاع تشریع گردیده، و در گام بعدی، جبران خسارت وارده به مجنی‌علیه یکی از اهداف مهم و اساسی است. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۵: | ||
«دیدگاه نخست این است که دیه تنها ناظر به خاموش کردن خشم و کینه در قلب مجنی‌علیه و بستگانش است، بنابراین، دیه به این دلیل وضع گردیده که تا حدودی موجب جلب رضایت مجنی‌علیه گردد.» <ref>فتحی بهنسی، الدیة فی الشریعة الاسلامیه، ص۱۲.</ref> | «دیدگاه نخست این است که دیه تنها ناظر به خاموش کردن خشم و کینه در قلب مجنی‌علیه و بستگانش است، بنابراین، دیه به این دلیل وضع گردیده که تا حدودی موجب جلب رضایت مجنی‌علیه گردد.» <ref>فتحی بهنسی، الدیة فی الشریعة الاسلامیه، ص۱۲.</ref> | ||
در مجموع آنچه این دیدگاه را از سایر دیدگاه‌ها، به‌ویژه دیدگاه سوم، متمایز می‌کند، تکیه بر عنصر جلب رضایت مجنی‌علیه و اولیاءدم است که می‌تواند به‌معنای نوعی سازش باشد؛ چرا که سازش مجازات نیست و به همین دلیل با هیچ‌یک از دیدگاه‌هایی که بر مجازات بودن دیه تکیه دارند تطابق ندارد. از طرف دیگر، سازش جبران خسارت کامل هم نیست و به همین دلیل نابرابری‌های دیه با خسارت‌های وارده بر مجنی‌علیه را به خوبی توجیه می‌کند. این ویژگی به‌خصوص در موارد قتل برجسته است، چون برآورد میزان خسارت وارده بر اثر قتل به آسانی امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل امروزه عقلا قتل را جنایت صرف تلقی می‌کنند و جز خسارت‌های جانبی چون هزینه‌های کفن و دفن و کسری درآمد ناشی از فقدان شخص، عنوان خسارت را بر آن اطلاق نمی‌کنند. | در مجموع آنچه این دیدگاه را از سایر دیدگاه‌ها، به‌ویژه دیدگاه سوم، متمایز می‌کند، تکیه بر عنصر جلب رضایت مجنی‌علیه و اولیاءدم است که می‌تواند به‌معنای نوعی سازش باشد؛ چرا که سازش مجازات نیست و به همین دلیل با هیچ‌یک از دیدگاه‌هایی که بر مجازات بودن دیه تکیه دارند تطابق ندارد. از طرف دیگر، سازش جبران خسارت کامل هم نیست و به همین دلیل نابرابری‌های دیه با خسارت‌های وارده بر مجنی‌علیه را به خوبی توجیه می‌کند. این ویژگی به‌خصوص در موارد قتل برجسته است، چون برآورد میزان خسارت وارده بر اثر قتل به آسانی امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل امروزه عقلا قتل را جنایت صرف تلقی می‌کنند و جز خسارت‌های جانبی چون هزینه‌های کفن و دفن و کسری درآمد ناشی از فقدان شخص، عنوان خسارت را بر آن اطلاق نمی‌کنند. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||