کاربر:Bazeli/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۷: | خط ۷: | ||
=== نویسنده === | === نویسنده === | ||
سعید ضیائی‌فر، اهل کاشان و عضو هیئت علمی و دانشیار پژوهشکده فقه و حقوق در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است.<ref>«[https://feqh.isca.ac.ir/Portal/home/?person/122940/641151/123794/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1 سعید ضیائی‌فر]»، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.</ref> وی از دو تن از مراجع تقلید اجازه اجتهاد دریافت کرده است.<ref>«[https://saeidziyaei.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html سعید ضیائی‌فر]»، وبگاه اندیشوران.</ref> او بیش از بیست سال در حوزه [[فلسفه فقه]] به پژوهش و آموزش | سعید ضیائی‌فر، اهل کاشان و عضو هیئت علمی و دانشیار پژوهشکده فقه و حقوق در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است.<ref>«[https://feqh.isca.ac.ir/Portal/home/?person/122940/641151/123794/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1 سعید ضیائی‌فر]»، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.</ref> وی از دو تن از مراجع تقلید اجازه اجتهاد دریافت کرده است.<ref>«[https://saeidziyaei.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html سعید ضیائی‌فر]»، وبگاه اندیشوران.</ref> او بیش از بیست سال است که در حوزه فقه و [[فلسفه فقه]] به پژوهش و آموزش و تدریس مشغول است و در این زمینه کتاب‌های و مقالات متعددی را منتشر کرده است. برخی از کتاب‌های وی عبارتند از: [[پیش درآمدی بر مکتب‌شناسی فقهی (کتاب)|پیش درآمدی بر مکتب‌شناسی فقهی]]، [[فلسفه علم فقه (کتاب)|فلسفه علم فقه]]، [[فلسفه علم اصول (کتاب)|فلسفه علم اصول]]، [[تأثیر اخلاق در اجتهاد (کتاب)|تأثیر اخلاق در اجتهاد]]، مکتب‌های اصولی موجود و مطلوب، [[مبانی کلامی فقه سیاسی (کتاب)|مبانی کلامی فقه سیاسی]]، [[مبانی کلامی فقه شیعه (کتاب)|مبانی کلامی فقه شیعه]] و [[مبانی کلامی علم اصول (کتاب)|مبانی کلامی علم اصول]].<ref>«[https://saeidziyaei.andishvaran.ir/fa/Books.html سعید ضیائی‌فر؛ لیست کتب]»، وبگاه اندیشوران.</ref> | ||
ضیائی‌فر در سال ۱۳۸۹ش به عنوان نخبه فرهنگی کشوری انتخاب شد<ref>«[https://saeidziyaei.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html سعید ضیائی‌فر]»، وبگاه اندیشوران.</ref> و جوایز فراوانی به جهت کتاب‌ها و پژوهش‌های خود دریافت کرده است که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: برگزیده شدن کتاب «تأثیر اخلاق در اجتهاد» در یازدهمین دوره کتاب فصل جمهوری اسلامی در ۱۳۸۸ش و رتبه برگزیده پژوهش فرهنگی کشور برای کتاب «مبانی کلامی فقه شیعه» سال ۱۳۸۰ش.<ref>«[https://feqh.isca.ac.ir/Portal/home/?person/122940/641151/123794/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1 سعید ضیائی‌فر]»، پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.</ref> | |||
ضیائی‌فر در سال ۱۳۸۹ش به عنوان نخبه فرهنگی کشوری انتخاب شد<ref>«[https://saeidziyaei.andishvaran.ir/fa/ScholarMainpage.html سعید ضیائی‌فر]»، وبگاه اندیشوران.</ref> و جوایز فراوانی به جهت کتاب‌ها و پژوهش‌های خود دریافت کرده است که از جمله آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: | |||
=== ساختار اثر === | === ساختار اثر === | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۱: | ||
به اعتقاد نویسنده کتاب، نمایان ساختن مواضعی که دیدگاه‌های کلامی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر اجتهاد تأثیر گذاشته و تنقیح قلمرو و شرایط تأثیرگذاری و بررسی ادله آنها، امری مهم و ضروری برای بازنگری در برخی فتاوای فقهی به ویژه در حوزه روابط انسانی است.(ص۱۸) ضیائی‌فر، مباحث کلامی مؤثر در استنباط فقهی را بیش از این موارد می‌داند و در کتاب خود افزون بر بررسی موارد فوق، مباحث دیگری را نیز مطرح و بررسیده است. | به اعتقاد نویسنده کتاب، نمایان ساختن مواضعی که دیدگاه‌های کلامی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر اجتهاد تأثیر گذاشته و تنقیح قلمرو و شرایط تأثیرگذاری و بررسی ادله آنها، امری مهم و ضروری برای بازنگری در برخی فتاوای فقهی به ویژه در حوزه روابط انسانی است.(ص۱۸) ضیائی‌فر، مباحث کلامی مؤثر در استنباط فقهی را بیش از این موارد می‌داند و در کتاب خود افزون بر بررسی موارد فوق، مباحث دیگری را نیز مطرح و بررسیده است. | ||
این اثر در جشنواره‌های مختلف برگزیده شده | این اثر در جشنواره‌های مختلف برگزیده و تقدیر شده است از جمله: | ||
* کتاب برگزیده کتاب سال دانشجویی در سال ۱۳۷۷ش | * کتاب برگزیده کتاب سال دانشجویی در سال ۱۳۷۷ش | ||
* کتاب برگزیده پژوهشگران دین و فرهنگ در سال ۱۳۸۰ش | * کتاب برگزیده پژوهشگران دین و فرهنگ در سال ۱۳۸۰ش | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۲: | ||
== جایگاه مباحث عقلی در اجتهاد == | == جایگاه مباحث عقلی در اجتهاد == | ||
جایگاه مباحث عقلی در اجتهاد در بخش | جایگاه مباحث عقلی در اجتهاد در بخش اول کتاب مورد تحقیق قرار گرفته است. نویسنده در این بخش از میان گزاره‌های عقلی، نقش و تأثیر پنج مبحث حسن و قبح عقلی، حسن عدل و قبح ظلم، آزادی و نفی ولایت، آزادی بهره‌برداری از نعمت‌ها و حسن شکر منعم بر اجتهاد و نظریه‌های فقهی را بررسی کرده است.(ص۲۳) | ||
=== حسن و قبح عقلی === | === حسن و قبح عقلی === | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۳: | ||
پس از اشاره به معانی حسن و قبح ذاتی و عقلی و دلایل مخالفان (اشاعره) و موافقان (عدلیه)(ر.ک:ص۳۸-۴۶)، به ملازمه حکم عقل به حسن و قبح و حکم شرعی پرداخته شده و نظر اخباریان (منکران ملازمه) و اصولیون (طرفداران ملازمه) و دلایل هر یک بیان شده است.(ص۴۷-۶۳) به گفته نویسنده، بسیاری از متکلمان و متفکران و فقیهان مسلمان، حسن و قبح عقلی و ملازمه آن با حکم شرعی را پذیرفته‌اند.(ص۵۵) | پس از اشاره به معانی حسن و قبح ذاتی و عقلی و دلایل مخالفان (اشاعره) و موافقان (عدلیه)(ر.ک:ص۳۸-۴۶)، به ملازمه حکم عقل به حسن و قبح و حکم شرعی پرداخته شده و نظر اخباریان (منکران ملازمه) و اصولیون (طرفداران ملازمه) و دلایل هر یک بیان شده است.(ص۴۷-۶۳) به گفته نویسنده، بسیاری از متکلمان و متفکران و فقیهان مسلمان، حسن و قبح عقلی و ملازمه آن با حکم شرعی را پذیرفته‌اند.(ص۵۵) | ||
برخی از نتایج مهمی که از پذیرش حسن و قبح | برخی از نتایج مهمی که از پذیرش حسن و قبح عقلی، در فقه و اصول به دست می‌آید، چنین بیان شده است: | ||
* لزوم اطاعت از خداوند: از مهم‌ترین نتایج پذیرش حسن و قبح عقلی، الزام به اطاعت از خداوند و دستورات اوست. وجوب عقلی توبه، حکم عقل به قبح اعانت بر معصیت و وجوب امر به معروف و نهی از منکر از مصادیق این بحث شمرده شده است؛(ص۶۴ و ۶۵) | * لزوم اطاعت از خداوند: از مهم‌ترین نتایج پذیرش حسن و قبح عقلی، الزام به اطاعت از خداوند و دستورات اوست. وجوب عقلی توبه، حکم عقل به قبح اعانت بر معصیت و وجوب امر به معروف و نهی از منکر از مصادیق این بحث شمرده شده است؛(ص۶۴ و ۶۵) | ||
| خط ۷۳: | خط ۶۶: | ||
=== حسن عدل و قبح ظلم === | === حسن عدل و قبح ظلم === | ||
در فصل دوم از بخش نخست، پس از بیان پیشینه، جایگاه و تعریف و دلایل مسئله حُسن عدالت و قُبح ظلم،(ص۷۶-۹۳) نقش | در فصل دوم از بخش نخست، پس از بیان پیشینه، جایگاه و تعریف و دلایل مسئله حُسن عدالت و قُبح ظلم،(ص۷۶-۹۳) نقش این مسئله در فقه بیان شده است. از جمله نتایج این بحث در فقه و اصول عبارتند از: | ||
* مرجِّح بودن عدالت برای انتخاب یک نظریه در جایی که در میان نظرهای فقهی | * ملاک و مرجِّح بودن عدالت برای انتخاب یک نظریه در جایی که در میان نظرهای فقهی اختلاف نظر وجود دارد، برای نمونه یکی از قرائن حرمت احتکار، حکم عقل به قبح ظلم بیان شده است.(ص۱۰۳و۱۰۴) | ||
* تضییق مفاد متون دینی: یکی از نتایج حسن عدل و قبح ظلم، تصرف در ادله نقلی به صورت تقیید یا تخصص است.(ص۱۰۴) | * تضییق مفاد متون دینی: یکی از نتایج حسن عدل و قبح ظلم، تصرف در ادله نقلی به صورت تقیید یا تخصص است.(ص۱۰۴) | ||
* توسعه موضوع احکام: مثلا فقها در مواردی که حرمت چیزی به ملاک قبح ظلم است، آن را به هر مصداقی که ظلم بر آن صدق کند، توسعه داده‌اند مانند احتکار که روایات | * توسعه موضوع احکام: مثلا فقها در مواردی که حرمت چیزی به ملاک قبح ظلم است، آن را به هر مصداقی که ظلم بر آن صدق کند، توسعه داده‌اند مانند احتکار که هرچند روایات به چند کالای خاص منحصرند، ولی برخی از فقها آن را به طعام‌ها و هر آنچه که مردم بدان نیازمندند، توسعه دادند و دلیل آن را قبح ظلم و عدم رضایت شارع ذکر کرده‌اند.(ص۱۰۵و۱۰۶) | ||
طرد روایاتی که با حسن عدل و قبح ظلم ناسازگارند،(ص۱۰۶) اشتراط عدالت در مناصب اجتماعی،(ص۱۰۷)، تأسیس قاعده فقهی عدالت،(ص۱۰۰) حجیت قطع، قاعده قبح عقاب بلابیان مبتنی بر قبح ظلم(ص۹۴-۹۶) از دیگر پیامدهای این قاعده در فقه و اصول است. | طرد روایاتی که با حسن عدل و قبح ظلم ناسازگارند،(ص۱۰۶) اشتراط عدالت در مناصب اجتماعی،(ص۱۰۷)، تأسیس قاعده فقهی عدالت،(ص۱۰۰) حجیت قطع، قاعده قبح عقاب بلابیان مبتنی بر قبح ظلم(ص۹۴-۹۶) از دیگر پیامدهای این قاعده در فقه و اصول بیان شده است. | ||
برخی از گزاره‌های فقهی که از قاعده حسن عدل و قبح ظلم استنباط شده یا قابل استنباط است، عبارتند از: | از نظر نویسنده کتاب برخی از گزاره‌های فقهی که از قاعده حسن عدل و قبح ظلم استنباط شده یا قابل استنباط است، عبارتند از: | ||
* امضا و تأیید مالکیت خصوصی با ملاک قبح و نفی ظلم؛(ص۹۸) | * امضا و تأیید مالکیت خصوصی با ملاک قبح و نفی ظلم؛(ص۹۸) | ||