کاربر:Bazeli/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
کتاب جایگاه مبانی کلامی در | کتاب جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد به قلم سعید ضیائی‌فر، تلاش کرده است ضمن شناسایی و بررسی دیدگاه‌های کلامی تأثیرگذار بر اجتهاد و نظریه‌های فقهی، با ذکر شواهد و نمونه‌ها، تأثیر دیدگاه‌های کلامی بر نظریات فقهی و بعضاً اصولی را نشان دهد. هدف اصلی این تحقیق، بررسی تأثیرگذاری مبانی کلامیِ مورد قبول طایفه امامیه بر فقه است. در این راستا، برخی از دیدگاه‌های خاص متکلمان امامیه نیز مطرح و تأثیر آنها در استنباط فقهی بررسی شده است.(ص۱۶) نویسنده در این کتاب ضمن توجه دادن به ارتباط فقه و کلام، درصدد است نشان دهد که چگونه مبانی و باورهای کلامی می‌توانند در اجتهاد و استخراج دیدگاه‌های فقهی فقیهان اثرگذار باشند. | ||
به گفته نویسنده، طرح دفترهای اول تا چهارم کتاب در تابستان ۱۳۷۵ش تهیه شد. شش فصل از دفتر سوم و چهارم آن نیز مربوط به پایان‌نامه کارشناسی ارشد نگارنده با نام «مبانی کلامی فقه شیعه» است. مابقی فصل‌ها نیز در بهار ۱۳۸۷ش آماده شد. با این حال، تاریخ اتمام نگارش کتاب به سال ۱۳۸۰ش بازمی‌گردد(ص۱۳) و نخستین بار در سال ۱۳۸۲ش از سوی انتشارات بوستان کتاب در قم چاپ و منتشر شده است. ارزیابی کتاب برعهده مصطفی ملکیان بوده است.(ص۱۱) کتاب، حجیم بوده و تعداد صفحات آن به ۱۰۲۴ صفحه می‌رسد. | |||
=== نویسنده === | === نویسنده === | ||
| خط ۲۰: | خط ۱۸: | ||
=== ساختار اثر === | === ساختار اثر === | ||
مباحث کتاب در پنج دفتر و بیست فصل سامان یافته است. دفتر اول این اثر با عنوان «مباحث عقلی» مشتمل بر پنج فصل است که عناوین آنها عبارتند از: حسن و قبح عقلی، حسن عدل و قبح ظلم، آزادی و نفی ولایت، آزادی بهره‌برداری از نعمت‌ها و حسن شکر منعم. در دفتر | مباحث کتاب در پنج دفتر و بیست فصل سامان یافته است. دفتر اول این اثر با عنوان «مباحث عقلی» مشتمل بر پنج فصل است که عناوین آنها عبارتند از: حسن و قبح عقلی، حسن عدل و قبح ظلم، آزادی و نفی ولایت، آزادی بهره‌برداری از نعمت‌ها و حسن شکر منعم. در دفتر دوم به «افعال و صفات الهی» در قالب پنج فصل به ترتیب، عدل الهی، حکمت الهی، لطف الهی، تکلیف الهی، و قانون‌گذاری اختصاصی الهی پرداخته شده است. سومین دفتر مبحث «نبوت» را در سه فصلِ تحلیل مفهوم نبوت، عصمت پیامبر(ص) و شئون پیامبر(ص) مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. «امامت» عنوان دفتر چهارم کتاب است که شامل چهار فصل با عناوینِ تحلیل مفهوم امامت، عصمت امامت، شئون امام و دوران غیبت می‌شود. در پنجمین و آخرین دفتر نیز «ویژگی‌های شریعت» در سه فصل جامعیت و کمال شریعت، جاودانگی شریعت و جهان‌شمولی شریعت بررسی و تحقیق شده است.(ص۵و۶) | ||
==اهمیت و جایگاه== | ==اهمیت و جایگاه== | ||
جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد و تأثیرگذاری آن مبانی بر فقه و نظریه‌های فقهی از مسائل نوظهور فلسفه فقه به شمار می‌رود.(ص۱۳ و ۱۶) پرسش اصلی این پژوهش این است که فقه بر چه گزاره‌هایی استوار شده است که علم کلام متکفل تبیین و اثبات آنهاست و فقیه با مسلم انگاشتن آنها به اجتهاد دست می‌زند؟ | جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد و تأثیرگذاری آن مبانی بر فقه و نظریه‌های فقهی از مسائل نوظهور فلسفه فقه به شمار می‌رود.(ص۱۳ و ۱۶) پرسش اصلی این پژوهش این است که فقه بر چه گزاره‌هایی استوار شده است که علم کلام متکفل تبیین و اثبات آنهاست و فقیه با مسلم انگاشتن آنها به اجتهاد دست می‌زند؟(ص۱۶) | ||
تأثیرگذاری مبانی کلامی بر فقه و اجتهاد، در کلام متکلمان و فقیهان متقدم و متأخر مطرح بوده است. برای نمونه شیخ طوسی شناخت صفات خدا و پیامبر(ص) و امام را پیش‌شرط اجتهاد و استنباطِ مقصود آنها ذکر کرده است.<ref>شیخ طوسی، عدة الأصول، ج۱، ص۴۲.</ref> وی همچنین علم به مسائلی چون توحید و صفات الهی مانند علم و عدل الهی، پیامبر(ص) و صفات او(ص)، قرآن و سنت را از شرایط استنباط حکم الهی بیان کرده است.<ref>شیخ طوسی، عدة الأصول، ج۲، ص۷۲۷ و ۷۲۸.</ref> خواجه نصیرالدین طوسی نیز پرداختن به مسائل کلامی را منطقاً مقدم بر پرداختن به مسائل فقهی و اصولی دانسته است. گروهی از فقها | تأثیرگذاری مبانی کلامی بر فقه و اجتهاد، در کلام متکلمان و فقیهان متقدم و متأخر مطرح بوده است. برای نمونه شیخ طوسی شناخت صفات خدا و پیامبر(ص) و امام را پیش‌شرط اجتهاد و استنباطِ مقصود آنها ذکر کرده است.<ref>شیخ طوسی، عدة الأصول، ج۱، ص۴۲.</ref> وی همچنین علم به مسائلی چون توحید و صفات الهی مانند علم و عدل الهی، پیامبر(ص) و صفات او(ص)، قرآن و سنت را از شرایط استنباط حکم الهی بیان کرده است.<ref>شیخ طوسی، عدة الأصول، ج۲، ص۷۲۷ و ۷۲۸.</ref> خواجه نصیرالدین طوسی نیز پرداختن به مسائل کلامی را منطقاً مقدم بر پرداختن به مسائل فقهی و اصولی دانسته است. گروهی از فقها همچون علامه حلی، شهید اول و شهید ثانی، محقق کرکی و وحید بهبهانی به صراحت علم کلام را در زمره علومی دانسته‌اند که برای اجتهاد و استنباط احکام شرعی ضروری است. دسته‌ای دیگر در لابلای مباحث و استنباط‌های فقهی خود به برخی از گزاره‌های کلامی تصریح کرده یا در مقام استدلال بر نظریه فقهی خویش از مبانی کلامی کمک گرفته‌اند یا معارف کلامی را مبنای نظریه فقهی خود قرار داده‌اند.(ص۱۷) سید محمد مجاهد در کتاب مفاتیح الاصول، گزاره‌های کلامی تأثیرگذار در فقه و استنباط فقهی را چنین بیان کرده است: قاعده لطف، قاعده عدم تکلیف به مالایطاق، قاعده عدم صدور قبیح از حکیم و قاعده عصمت.(ص۱۷) | ||
به اعتقاد نویسنده کتاب، نمایان ساختن مواضعی که دیدگاه‌های کلامی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر اجتهاد تأثیر گذاشته و تنقیح قلمرو و شرایط تأثیرگذاری و بررسی ادله آنها، امری مهم و ضروری برای بازنگری در برخی فتاوای فقهی به ویژه در حوزه روابط انسانی است.(ص۱۸) ضیائی‌فر، مباحث کلامی مؤثر در استنباط فقهی را بیش از این موارد می‌داند | به اعتقاد نویسنده کتاب، نمایان ساختن مواضعی که دیدگاه‌های کلامی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر اجتهاد تأثیر گذاشته و تنقیح قلمرو و شرایط تأثیرگذاری و بررسی ادله آنها، امری مهم و ضروری برای بازنگری در برخی فتاوای فقهی به ویژه در حوزه روابط انسانی است.(ص۱۸) ضیائی‌فر، مباحث کلامی مؤثر در استنباط فقهی را بیش از این موارد می‌داند. | ||
این اثر در سال‌های گوناگون در جشنواره‌های مختلف همچون کتاب سال دانشجویی سال ۱۳۷۷ش، کتاب سال حوزه سال ۱۳۸۳ش و جشنواره بین المللی فارابی سال ۱۳۸۹ش برگزیده شده است.<ref>«[https://qom.shafaqna.com/FA/234302 کتاب جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد به چاپ چهارم رسید]»، خبرگزاری شفقنا.</ref> | این اثر در سال‌های گوناگون در جشنواره‌های مختلف همچون کتاب سال دانشجویی سال ۱۳۷۷ش، کتاب سال حوزه سال ۱۳۸۳ش و جشنواره بین المللی فارابی سال ۱۳۸۹ش برگزیده شده است.<ref>«[https://qom.shafaqna.com/FA/234302 کتاب جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد به چاپ چهارم رسید]»، خبرگزاری شفقنا.</ref> | ||