فقه معاصر:پیش‌نویس عباسعلی عمید زنجانی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

دیداریویکی‌متن

@@ خط ۴۲: / خط ۴۲: @@
 ==جایگاه عدالت در ابعاد مختلف اندیشه اسلامی==
-عدالت یکی از موضوعاتی است که عمید زنجانی به آن توجه ویژه داشته است. وی در تبیین ریشه های عقیدتی انقلاب اسلامی ایران، برپایی و گسترش عدالت را یکی از مبانی تفکر سیاسی در قرآن معرفی کرده و معتقد است طبق دیدگاه قرآنی، عدالت، علاوه بر اینکه از صفات بارز الهی در آفرینش و نیکوترین خصلت انسانی است، یکی از دو هدف اساسی و فلسفه بعثت پیامبران نیز است<ref>انقلاب اسلامی ایران؛ علل، مسائل و نظام سیاسی، ص۶۱.</ref>
+عدالت یکی از موضوعاتی است که عمید زنجانی به آن توجه ویژه داشته است. وی در تبیین ریشه‌های عقیدتی انقلاب اسلامی ایران، برپایی و گسترش عدالت را یکی از مبانی تفکر سیاسی در قرآن معرفی کرده و معتقد است طبق دیدگاه قرآنی، عدالت، علاوه بر اینکه از صفات بارز الهی در آفرینش و نیکوترین خصلت انسانی است، یکی از دو هدف اساسی و فلسفه بعثت پیامبران نیز است<ref>انقلاب اسلامی ایران؛ علل، مسائل و نظام سیاسی، ص۶۱.</ref>
 ایشان در فقه سیاسی نیز عدالت را شرط خلافت و امامت دانسته و ادله عقلی و نقلی آن را نیز طرح و بحث کرده است<ref>فقه سیاسی، ج۷، ص۱۶۳.</ref> همچنین عدالت در عالم آخرت و بستر حکومت مطلقه الهی نیز وجود دارد و ضروری است<ref>فقه سیاسی، ج۱، ص۲۰۵ و ج۷، ص۱۸۰.</ref> در بحث نقش عقل در کشف مصلحت در احکام متغیر اسلام نیز عدالت ملاک اصلی تشخیص حق و حکم شرعی است<ref>فقه سیاسی، ج۹، ص۴۱۶.</ref>
 در مسئله حقوق بشر نیز عدالت میزان معیار و سنجش قواعد حقوقی است که یک نمونه آن حقوق اقلیت هاست.<ref>فقه سیاسی، ج۱۰، ص۴۱۴</ref> اجرا و تعمیم عدالت علاوه بر امنیت عمومی و داخلی<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۱۸۴</ref> در جامعه بین المللی و امنیت جهانی نیز نقش دارد و جهان برای رسیدن به امنیت ناگزیر است به مفهوم درست عدالت برسد و به آن دست یابد<ref>فقه سیاسی، ج۳، ص۴۲۲؛ حقوق بشر دوستانه بین المللی از منظر اسلام، ص۷۵ و ۸۲.</ref> در اقتصاد اسلامی و اقتصاد سیاسی، هدف نهایی نیز چیزی جز عدالت نیست<ref>فقه سیاسی، ج۴، ص۲۱۸.</ref> در حق دادخواهی، آموزش و پرورش، تأمین اجتماعی و نظارت عمومی، عدالت نباید فراموش شود<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص ۲۰۸-۲۱۰؛ فقه سیاسی، ج۷، ص۵۵۵.</ref>
+==خطر توجیه و تطبیق تصوف با احکام و فقه اسلامی!==
+عمید زنجانی در کتاب «تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف» این احتمال را که هیچ عاملی جز اسلام در پیدایش مسلک نوظهور تصوف نقش نداشته است رد می‌کند<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۲۳۱.</ref> و سپس به چند عامل مهم دینی و اسلامی در ظهور تصوف اشاره می‌کند و آنها را شرح می‌دهد. افراط در تعالیم اسلام را اولین منشأ و منبع ظهور تصوف مطرح می‌کند و افراط در تعالیمی چون زهد و ترک دنیا را مثال می‌زند و توضیح می‌دهد<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۲۳۶.</ref> همچنین علاوه بر عوامل داخلی و اسلامی، به عوامل بیرونی نیز می‌پردازد؛ مانند تأثیر رهبانیت،<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۲۴۵</ref> آرای صوفیانه هندی<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۲۶۲.</ref> و نفوذ فلسفه و عرفان<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۲۹۳.</ref>
+وی در این کتاب به تلاش صوفیه برای توجیه و تطبیق مبانی، عقاید و آداب خود نیز می‌پردازد و آغاز آن را از قرن سوم هجری می‌داند. به گفته عمید زنجانی، این گروه باب وسیعی برای تأویل آیات و تعالیم اسلامی باز کرده‌اند تا عقاید و مسلک خود را تأویل و توجیه کنند<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۳۷۴.</ref> وی در این کتاب، نمونه‌هایی از این تطبیقات را که از سوی مشایخ اولیه صوفیه صورت گرفته است می‌آورد؛ مانند هشت مورد از تأویل آیات قرآنی<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۳۷۶.</ref> و هفت مورد از تأویل در احکام شریعت اسلام.<ref>تحقیق و بررسی در تاریخ تصوف، ص۳۷۹.</ref>
+==تفاوت مبنایی انسان‌شناسی در حقوق بشر جهانی و اسلامی==
+عمید زنجانی در موضوع حقوق بشر، چند کتاب مستقل یا در داخل مجموعه‌ها تألیف کرده است: ۱- حقوق بين‌الملل اسلام (جلد سوم از مجموعه ده جلدی فقه سياسى)، ۲- حقوق و قواعد مخاصمات در حوزۀ جهاد اسلامى و حقوق بين‌الملل اسلام (جلد پنجم از مجموعه ده جلدی فقه سياسى)، ۳- اصول و مقررات حاكم بر مخاصمات مسلحانه (جلد ششم از مجموعه ده جلدی فقه سياسى)، ۴- حقوق معاهدات بين‌المللى و ديپلماسى در اسلام، ۵- حقوق اقليت‌ها در فقه اسلامى، ۶- مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ۷- حقوق بشر دوستانه بین المللی از منظر اسلام.
+عمید زنجانی در آثار حقوق بشری اش، مطالعه تطبیقی بین حقوق بشر جهانی و اسلامی داشته است<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۸۶-۱۴۹.</ref> به نظر وی تأکید روی حقوق بشر در غرب، درج در قوانین اساسی برخی کشورها و جزو شاخص‌های دموکراسی و مدرنیته قرار گرفتن حقوق بشر، ریشه در فرهنگ غربی و پیشرفت‌های علمی آنها دارد<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۲۱۱-۲۳۰.</ref>
+از نگاه عمید زنجانی، مسائل اصلی حقوق بشر مانند کرامت، برابری، امنیت، عدالت و آزادی‌های مشروع، در دیدگاه اسلام وجود دارد و حتی به آنها بیشتر از تفکر غربی توجه شده است<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۱۷۳-۲۳۲.</ref> همچنین توجه و تمرکز آزادی و حقوق بشر غربی، به سرمایه داری، ارضای تمایلات و خواسته‌های مادی اکثریت است اما در اسلام، آزادی و حقوق بشر بر اساس توحید و خداباوری و اطاعت مطلق از اوست<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۱۸۷-۱۹۱.</ref>
+===کرامت و برابری انسان‌ها، مسئله اصلی حقوق بشر===
+عمید زنجانی کرامت و مساوات انسانی را از مسائل اصلی حقوق بشر و مهم‌ترین آنها دانسته است و این کرامت و تساوی تنها در بعد اجتماعی نیست بلکه در بعد فردی نیز کرامت انسانی باید حفظ شود. وی انسان‌ها را به سلول‌های بدن مثال می‌زند که انسان‌ها نباید همان طور که سلول‌ها کاملاً در اختیار بدن هستند ابزاری برای خدمت به جامعه و دولت باشند، بلکه هر انسان باید استقلال و اراده و شخصیت ممتاز خودش را داشته باشد. به همن جهت، وحدت حقیقت انسان‌ها به دلیل شباهت‌های نژادی، تاریخی، فرهنگی و زبانی و مسائلی مانند این موارد نیست بلکه وجود ارزش‌های مشترک و کرامت انسانی باعث وحدت حقیقی میان بشر می‌گردد.
+در اسلام نیز به کرامت و مساوات انسان‌ها حتی بیشتر از ادیان و مکاتب دیگر توجه شده است و این اصل، نخستین پایه نظام اجتماعی اسلام است و تنها اختلافی که در اسلام بین انسان‌ها پذیرفته شده است اختلاف آفرینشی میان زن و مرد در عین تساوی هویت انسانی آنهاست و برخی از تفاوت‌های حقوقی از همین تفاوت خلقتی ناشی می‌گردد نه عدم تساوی یا کرامت<ref>مبانی حقوق بشر در اسلام و دنیای معاصر، ص۱۷۶-۱۸۲؛ حقوق بشر دوستانه بین المللی از منظر اسلام، ص۲۵-۳۲.</ref>
 ==پانویس==