فقه معاصر:پیشنویس قاعده فقهی عدالت (کتاب): تفاوت میان نسخهها
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) اصلاح ارقام |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
*چکیده | *چکیده | ||
'''قاعده فقهی عدالت''' پژوهشی در حوزه مبانی فقه معاصر که به بررسی جایگاه عدالت به عنوان قاعدهای فرابخش و کلیدی در فقه اسلامی میپردازد. علی الهی خراسانی نویسنده کتاب، با تکیه بر منابع قرآنی، روایی و فقهی، عدالت را نه صرفاً بهعنوان یک فضیلت اخلاقی، بلکه به مثابه اصلی اساسی در فرایند استنباط احکام و تنظیم چارچوب حقوقی اسلام معرفی میکند. | |||
این کتاب با واکاوی دیدگاههای مختلف فقهی پیرامون قاعده عدالت، میکوشد زوایای کمتربحثشده این مفهوم را روشن نماید. الهی خراسانی با اشاره به غفلت نسبی فقها از تبیین این قاعده، خاطرنشان میسازد که در مباحث تقسیم حقوق، گاه از آن تحت عنوان «قاعده عدل و انصاف» یاد شده است. | این کتاب با واکاوی دیدگاههای مختلف فقهی پیرامون قاعده عدالت، میکوشد زوایای کمتربحثشده این مفهوم را روشن نماید. الهی خراسانی با اشاره به غفلت نسبی فقها از تبیین این قاعده، خاطرنشان میسازد که در مباحث تقسیم حقوق، گاه از آن تحت عنوان «قاعده عدل و انصاف» یاد شده است. | ||
از نگاه نویسنده، عدالت به عنوان معیاری بنیادین در صدور احکام حکومتی عمل میکند و نقش آن در عینیتبخشی به احکام اسلام در صحنه اجتماع، انکارناپذیر است. این اثر، گامی مهم در جهت تئوریپردازی فقهی و ارائه خوانشی نو از مفهوم عدالت در نظام تقنینی اسلام محسوب میشود. | از نگاه نویسنده، عدالت به عنوان معیاری بنیادین در صدور [[احکام حکومتی]] عمل میکند و نقش آن در عینیتبخشی به احکام اسلام در صحنه اجتماع، انکارناپذیر است. این اثر، گامی مهم در جهت تئوریپردازی فقهی و ارائه خوانشی نو از مفهوم عدالت در نظام تقنینی اسلام محسوب میشود. | ||
== معرفی اجمالی و ساختار == | |||
کتاب «قاعده فقهی عدالت» تألیف علی الهی خراسانی، اثر پژوهشی در حوزه مبانی فقه اسلامی است که به تحلیل و تبیین قاعده عدالت به عنوان یکی از قواعد بنیادین و فراگیر فقهی میپردازد. این کتاب در سال ۱۳۹۲ به همت [[بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی]] در ۱۹۰ صفحه منتشر شده است. اثر مذکور با تقریظ [[سید محمدمهدی موسوی خلخالی|آیتالله سیدمحمدمهدی موسوی خلخالی]] همراه است که بر غنای علمی و اعتبار محتوایی آن تأکید دارد. | |||
موضوع محوری کتاب، بررسی عدالت در قامت یک قاعده فقهی جامع است که در گستره وسیعی از ابواب فقه (از عبادات و معاملات تا [[حدود]]، [[تعزیرات]]، حقوق عمومی و خصوصی) کاربرد دارد. نویسنده در این اثر میکوشد عدالت را نه صرفاً به عنوان مفهومی اخلاقی یا فلسفی، بلکه به مثابه قاعدهای فقهی و قانونی بنمایاند که میتواند مبنای استنباط بسیاری از احکام شرعی قرار گیرد. | |||
موضوع محوری کتاب، بررسی عدالت در قامت یک قاعده فقهی جامع است که در گستره وسیعی از ابواب فقه | |||
اهداف اصلی کتاب را میتوان در سه محور زیر خلاصه کرد: | اهداف اصلی کتاب را میتوان در سه محور زیر خلاصه کرد: | ||
# تبیین جایگاه محوری عدالت در نظام فقه اسلامی | |||
# استخراج و تحلیل مصادیق عدالت در آموزههای دینی | |||
# تبیین نقش عدالت در فرایند استنباط احکام فقهی و ارتباط آن با دیگر قواعد فقهی | |||
ساختار کتاب در چهار بخش اصلی | === ساختار === | ||
کتاب قاعده فقهی عدالت در چهار بخش اصلی ساماندهی است: | |||
* کلیات: در این بخش به مباحثی چون تعریف و جایگاه قاعده فقهی عدالت، پیشینه آن، تأثیر عدالت در استنباط فقهی، عدالت به مثابه مقصد شریعت، تعریف و اقسام مقاصد شریعت و روشهای دستیابی به آن (ص۱۳-۴۴). | |||
* مفاد قاعده و ادله اثبات آن: در بخش دوم نویسنده به بررسی مفاد قاعده عدالت، ملاک تشخیص عدالت در فقه، نظریههای عدالت عرفی و شرعی و دلایل قاعده عدالت در آیات، روایات، شهرت، حکم عقل و سیره عقلا میپردازد (ص۴۵-۱۵۷) | |||
* رابطه قاعده عدالت با احکام اولیه و دیگر قواعد فقهی: بخش سوم به بررسی رابطه قاعده فراگیر عدالت با احکام اولیه و تعارض این قاعده با سایر قواعد فقهی اختصاص دارد (ص۱۵۸-۱۶۷). | |||
* تطبیقات فقهی قاعده در ابواب مختلف: در نهایت نویسنده به تطبیق قاعده عدالت در ابواب فقهی مختلفی مانند عبادات و معاملات میپردازد (ص۱۶۸-۱۷۸). | |||
نویسنده در هر بخش با استناد به منابع معتبر فقهی و روایی، و با رویکردی تحلیلی-توصیفی، به واکاوی ابعاد مختلف قاعده عدالت پرداخته و گامی مهم در جهت نظاممندسازی این مفهوم بنیادین در فقه اسلامی برداشته است. | نویسنده در هر بخش با استناد به منابع معتبر فقهی و روایی، و با رویکردی تحلیلی-توصیفی، به واکاوی ابعاد مختلف قاعده عدالت پرداخته و گامی مهم در جهت نظاممندسازی این مفهوم بنیادین در فقه اسلامی برداشته است. | ||
== معنا، مفاد و ادله قاعده عدالت == | |||
معنا، مفاد و ادله قاعده عدالت | |||
بخش اول کتاب «قاعده فقهی عدالت» به عنوان پایهای نظری و مفهومی، به تبیین مبانی، تعاریف و پیشینه قاعده فقهی عدالت میپردازد. این بخش با رویکردی نظاممند، جایگاه عدالت را به عنوان قاعدهای فراگیر در فقه اسلامی تحلیل میکند. | بخش اول کتاب «قاعده فقهی عدالت» به عنوان پایهای نظری و مفهومی، به تبیین مبانی، تعاریف و پیشینه قاعده فقهی عدالت میپردازد. این بخش با رویکردی نظاممند، جایگاه عدالت را به عنوان قاعدهای فراگیر در فقه اسلامی تحلیل میکند. | ||