فقه معاصر:پیش‌نویس فقه استدلالی جزائی تطبیقی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
*'''چکیده''' | *'''چکیده''' | ||
'''فقه استدلالی جزایی تطبیقی''' اثری پژوهشی و تطبیقی در حوزه فقه جزایی اسلام نوشته [[سید مصطفی محقق داماد]] که با رویکردی استدلالی، به بررسی ۲۴ مسئله مهم در فقه جنایی اسلام می‌پردازد. این اثر با ترجمه و شرح بخش جزایی کتاب «نهج‌الحق» علامه حلی، به تحلیل تطبیقی دیدگاه‌های فقه شیعه و اهل سنت در مسائل جزایی پرداخته و با استناد به منابع اصلی، آرای فقیهان را نقد و بررسی کرده است. | '''فقه استدلالی جزایی تطبیقی''' اثری پژوهشی و تطبیقی در حوزه فقه جزایی اسلام نوشته [[سید مصطفی محقق داماد]] که با رویکردی استدلالی، به بررسی ۲۴ مسئله مهم در فقه جنایی اسلام می‌پردازد. این اثر با ترجمه و شرح بخش جزایی کتاب «نهج‌الحق» علامه حلی، به تحلیل تطبیقی دیدگاه‌های فقه شیعه و اهل سنت در مسائل جزایی پرداخته و با استناد به منابع اصلی، آرای فقیهان را نقد و بررسی کرده است. | ||
== معرفی و ساختار == | == معرفی و ساختار == | ||
کتاب «فقه استدلالی جزایی تطبیقی» با رویکردی استدلالی و تطبیقی، به بررسی ۲۴ مسئله در حوزه فقه جزایی اسلامی می‌پردازد. این مسائل بدون تقسیم‌بندی صوری یا فصل‌بندی رسمی، به‌صورت پیوسته و خطی طرح | کتاب «فقه استدلالی جزایی تطبیقی» نوشته سید مصطفی محقق داماد، با رویکردی استدلالی و تطبیقی، به بررسی ۲۴ مسئله در حوزه فقه جزایی اسلامی می‌پردازد. این کتاب توسط مرکز نشر علوم اسلامی در سال ۱۳۹۸ش در ۴۰۳ صفحه منتشر شده است. نویسنده کتاب، مسائل مورد بحث را بدون تقسیم‌بندی صوری یا فصل‌بندی رسمی، به‌صورت پیوسته و خطی طرح کرده است که آنها را می‌توان بر اساس مضمون، در پنج محور موضوعی دسته‌بندی کرد: | ||
# احکام قصاص: (۱) قصاص مرد در برابر زن، (۲) قتل ذمی توسط مسلمان، (۳) قتل آزاد در برابر بنده، (۴) قصاص پدر در قتل فرزند، (۵) احراز قصد در قتل، (۶) پناه به حرم پس از قتل. | |||
# دیه و جنایت بر خود و قتل اسیر: (۷) دیه دو گوش، (۸) جنایت خطایی بر خود، (۹) جنایت عمدی بر خود، (۱۰) عدم وجوب کفاره در قتل ذمی، (۱۱) قتل مسلمان اسیر در دست کافر. | |||
# مسائل اخلاقی و خانوادگی: (۱۲) حامله شدن زن بدون همسر، (۱۳) خریدن مَحرم، (۱۴) شهادت چهار شاهد در زنا، (۱۵) حد لواط، (۱۶) اجاره برای نزدیکی، (۱۷) ازدواج با محارم نسبی و رضاعی. | |||
# شهادت و حدود: (۱۸) غیبت یا مرگ شاهد پس از شهادت، (۱۹) زمان و مکان ادای شهادت در زنا، (۲۰) فروع مرتبط با جرم زنا، (۲۳) توبه و آثار آن در حدود، (۲۴) تعدد حدود. | |||
# سرقت و جرایم مالی: (۲۱) شرایط مال مسروق برای حد قطع، (۲۲) شرایط دیگر مال مسروق | |||
روش علامه در | == نگارش فقه تطبیقی از شیخ طوسی تا علامه حلی == | ||
محقق داماد در مقدمهٔ کتاب، تاریخ نگارش فقه تطبیقی در میان فقهای شیعه را از آغاز تا عصر علامه حلی شرح می‌دهد و روش خود را مبتنی بر کتاب علامه حلی معرفی می‌نماید. به‌نظر وی، از ابتدا فقیهان امامی در کنار آثار اختصاصی فقه شیعه، تألیفاتی با رویکرد تطبیقی عرضه کرده‌اند که در آنها، ضمن مقایسه با دیدگاه‌های اهل سنت، گاه نظریه‌ای از آنان را پذیرفته و گاه از مبنای مشهور شیعه دفاع کرده‌اند. شیخ طوسی، افزون بر آثار حدیثی و فقهی مانند «النهایه»، «المبسوط»، «تهذیب‌الأحکام» و «الاستبصار»، کتاب «الخلاف» را نگاشت؛ از نخستین و جامع‌ترین آثار تطبیقی در فقه اسلامی که در قرن پنجم هجری تألیف شده است (ص۲۳-۲۴). | |||
پس از شیخ طوسی، علامه حلی (متوفای ۷۲۶ ق) با نگارش آثاری چون «منتهی‌المطلب»، «تذکرة‌الفقهاء» و «ارشاد الأذهان»، مطالعات مقارنه‌ای میان فقه شیعه و مذاهب اسلامی را گسترش داد. آثار او از نظر روش، با «الخلاف» تفاوت‌هایی دارد و برخی آن را حوزه‌ای مستقل از فقه تطبیقی می‌دانند. (ص۲۴) علامه حلی در «نهج‌الحق»، برخلاف آثار دیگرش، هدف خود را نقد دیدگاه‌های اهل سنت قرار داده است. او مسائل فقهی را به‌صورت موضوعی طرح کرده، ابتدا نظر اجماعی امامیه و سپس دیدگاه‌های مذاهب دیگر را ذکر و نقد می‌نماید. برای نقد نیز از منابع مورد قبول طرف مقابل بهره می‌گیرد، نه از منابع شیعه. (ص۲۵) روش علامه در گفت‌وگو با اهل سنت، مبتنی بر مدارا، انصاف و استدلال عقلی است. همین رویه در گسترش تشیع در فضای علمی عصر ایلخانان، به‌ویژه در تعامل با چهره‌هایی مانند رشیدالدین فضل‌الله، نقش مؤثری ایفا کرده است. در «نهج‌الحق» نیز استدلال‌ها براساس منابع معتبر طرف مقابل تنظیم شده‌اند. (ص۲۷) | |||
محقق داماد دربارهٔ اثر خود تصریح می‌کند که این کتاب، شرحی فارسی با زمینه فقهی - حقوقی بر بخش جنایات (جزاییات) کتاب «نهج‌الحق» است. روش کتاب چنین است که ابتدا متن عربی همراه با ترجمه فارسی آورده می‌شود و سپس شرح و توضیح مطالب ارائه می‌گردد؛ همچنین حسب مورد، نظرات اهل سنت و سایر فقیهان امامیه و دلایل آنان به‌طور مستقیم از منابع اصلی نقل می‌شود. (ص۲۹) | |||
== امکان قصاص مرد در برابر زن == | |||
نویسنده در شش مسئله از کتاب (مسائل یک تا شش) درباره احکام قصاص بحث کرده است: (۱) قصاص مرد در برابر زن، (۲) قتل ذمی توسط مسلمان، (۳) قتل آزاد در برابر بنده، (۴) قصاص پدر در قتل فرزند، (۵) احراز قصد در قتل، (۶) پناه به حرم پس از قتل. | نویسنده در شش مسئله از کتاب (مسائل یک تا شش) درباره احکام قصاص بحث کرده است: (۱) قصاص مرد در برابر زن، (۲) قتل ذمی توسط مسلمان، (۳) قتل آزاد در برابر بنده، (۴) قصاص پدر در قتل فرزند، (۵) احراز قصد در قتل، (۶) پناه به حرم پس از قتل. | ||