|
|
| خط ۳: |
خط ۳: |
| ==معرفی اجمالی== | | ==معرفی اجمالی== |
| تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید. | | تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید. |
| === جایگاه کتاب=== | | === اهمیت و جایگاه کتاب=== |
| | تنبیه الامه شهرت زیادی در ادبیات مذهبی و سیاسی شیعه و ایران معاصر دارد. این رساله از درون منازعات فقهی در زمان نهضت مشروطه در ایران سر برآورد و با تأیید رهبران مذهبی شیعه از جمله آخوند خراسانی{{یادداشت|آخوند خراسانی آن را اجل از تمجید و سزاوار تعلیم دانسته؛ چراکه ماخوذ از اصول شریعت محقه است.(نائینی، مقدمه تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳.)}} و ملا عبدالله مازندرانی{{یادداشت|کتاب تنبیه الامه را به دلیل ماخوذ بودن تمام اصول و مبانی سیاست از دین قویم اسلام مورد اعتماد می‌دانست. (نائینی، مقدمه تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۳۴)}} به محور اصلی در تبیین دینی از نظام مشروطه تبدیل شد. |
|
| |
|
| این کتاب شهرتی بسیار در ادبیات مذهبی ـ سیاسی شیعه دارد. این رسالۀ کوچک که از درون منازعات اجتهادی نهضت مشروطه‌خواهی در ایران سر برآورد و عالی‌ترین رهبران مذهبی شیعه آن را تألیف و حمایت کرد، چندی بعد به «متن اصلی و محور» در تبیین دینی از نظام مشروطه بدل شد و کتاب و نویسندۀ آن را در صدر نوگرایی مذهبی ـ سیاسی شیعه در تاریخ معاصر نشاند. | | درباره این کتاب از ابتدای نگارش تا امروز نظرهای متفاوتی اظهار شده است و حتی جدی‌ترین منتقدین آن هم دقت علمی آن را تحسین کرده‌اند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۲۲۳ـ۲۲۴.</ref> |
| این کتاب مورد تأیید محمدکاظم خراسانی و عبدالله مازندرانی دو فقیه معروف آن زمان نیز قرار گرفت.
| |
|
| |
|
| | به نوشته [[سیدمحمود طالقانی]]، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم» نوشته شده و نظر نهایی و عالی اسلام و شیعه درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و مجتهدان، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله تقلید درباره وظایف اجتماعی است.<ref>نائینی، تنبیه الامة و تنزیه الملة یا حکومت از نظر اسلام، ۱۳۷۸ش، مقدمه، ص۱۵-۱۶.</ref> مرتضی مطهری نیز این کتاب را تفسیری دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلال‌های متقن، از قرآن و نهج البلاغه توأم است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر، ۱۳۹۷ش، ص۴۲</ref> |
|
| |
|
| به دلیل حساس بودن موضوع و نظریه ابراز شده در این کتاب، از بدو نگارش آن تا امروز نظرهای متفاوتی درباره آن اظهار شده است، ولی حتی جدّیترین منتقدان، <ref>برای نمونه رجوع کنید به: تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، ص۲۲۳ـ۲۲۴؛ ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، ج۱، ص۲۳۰</ref> نتوانسته‌اند عمق مباحث و دقت علمی آن را نادیده بگیرند و از ستایش و تحسین آن خودداری ورزند.
| |
|
| |
|
| [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] آن را «اجلّ از تمجید» دانسته <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، ص۱، تقریظ</ref> و [[ملا عبدالله مازندرانی]] ضمن تمجید از این اثر، تمام اصول و مبانی سیاسی آن را مأخوذ از [[دین اسلام|اسلام]] ذکر کرده است.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، ص۱، تقریظ</ref>
| |
|
| |
| به نوشته [[سیدمحمود طالقانی]]، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم» نوشته شده <ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، ۱۳۵۸ ش، مقدمه، ص۱۶</ref> و نظر نهایی و عالی اسلام و [[شیعه]] درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و [[مجتهدان]]، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رسالهای [[تقلیدی|تقلید]] درباره وظایف اجتماعی است.<ref>تنبیه الامة و تنزیه الملة، مقدمه، ص۱۵</ref>
| |
|
| |
| [[مرتضی مطهری]] <ref>بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر، ص۴۶</ref> این کتاب «ذی قیمت» را تفسیری دقیق از [[توحید]] عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلالها و استشهادهای متقن، از [[قرآن]] و [[نهج البلاغه]] توأم است.
| |
| ::«انصاف این است که تفسیر دقیق، از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام را هیچ کس به خوبی علامه بزرگ و [[مجتهد]] سترگ، میرزا محمدحسین نائینی - قدس‌سره - توأم با استدلالها و استشهادهای متقن، از قرآن و نهج‌البلاغه، در کتاب ذی‌قیمت تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله بیان نکرده است.»<ref>مرتضی مطهری، نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر، ص۴۲</ref>
| |
|
| |
| [[حمید عنایت]] آن را «از نوشته‌های معدود مربوط به دوره انقلاب مشروطه ایران، در توجیه نظام [[مشروطیت|مشروطه]] از دیدگاه مذهب شیعه» <ref>سیری در اندیشة سیاسی عرب، ۱۳۵۶ ش، ص۱۷۴، پانویس</ref> و تنها رساله منظم و منسجم شناخته شده می‌داند که «یک شخصیت مذهبی آن زمان، در دفاع از [[دموکراسی پارلمانی]]» نگاشته <ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، ۱۳۶۲ ش، ص۱۷۹</ref> و معتقد است این کتاب بهترین شاهد بر پیوند نظریه فقهی و نگرش سیاسی علمای شیعه است.<ref>تفکر نوین سیاسی اسلام، ص۲۳۰</ref>
| |
|
| |
| ترجمه تقریظ آخوند خراسانی:
| |
|
| |
| بسم الله الرحمن الرحیم
| |
| رساله شریف تنبیه الامة و تنزیه الملة که از افاضات جناب مستطاب شریعت مدار و صفوة الفقهاء والمجتهدین ثقت الاسلام و المسلمین العالم العامل اقا میرزا محمدحسین نائینی الغروی دامت افاضاته است، اجل از تمجید و سزاوار است ان شاءالله تعالی به تعلیم و تعلم و تفهیم و تفهم آن. ماخوذ بودن اصول را از شریعت محقه استفاده و حقیقت کلمه مبارکه بموالاتکم علمنا الله معالم دیننا و اصلح ما کان فسد من دنیانا را بعین الیقین ادراک نمایند ان شاءالله تعالی
| |
|
| |
| ربیع الاول سال ۱۳۲۷
| |
|
| |
| محمدکاظم خراسانی
| |
|
| |
| تقریظ شیخ عبدالله مازندرانی:
| |
|
| |
| بسم الله الرحمن الرحیم
| |
|
| |
| بحمدالله تعالی و حسن تاییده رساله شریفه تنبیه الامة و تنزیه الملة چنانکه مرقوم فرموده اند اجل از تمجید و برای تکمیل عقاید و تصدیق وجدانی مسلمین به ماخوذ بودن تمام اصول و مبانی سیاست از دین قویم اسلام کافی و فوق مامول است فلله در مصنفه المحقق و جزاه عن الاسلام و اهله خیرا و کثر فی الفقهاء و المجتهدین امثاله بمحمد وآله الطاهرین صلوات الله علیهم اجمعین
| |
|
| |
|
| ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی | | ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی |