کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
== گزارش کتاب == | == گزارش کتاب == | ||
=== معرفی اجمالی === | === معرفی اجمالی === | ||
[[بورس‌بازی در نگاه شریعت]] کتابی در زمینه فقه بازارهای مالی و نوشته [[سید عباس موسویان]] (متوفی ۱۳۹۸) و محمد توحیدی است. این کتاب توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و دانشگاه امام صادق (ع) در سال ۱۳۹۹ انتشار یافته است. کتاب در صدد بیان موضوع و ارائه تعریف از | [[بورس‌بازی در نگاه شریعت]] کتابی در زمینه فقه بازارهای مالی و نوشته [[سید عباس موسویان]] (متوفی ۱۳۹۸) و محمد توحیدی است. این کتاب توسط سازمان بورس و اوراق بهادار و [[دانشگاه امام صادق (ع)]] در سال ۱۳۹۹ انتشار یافته است. کتاب در صدد بیان موضوع و ارائه تعریف از [[بورس‌بازی]] است. پس از بیان موضوع به تحلیل فقهی جامعی از ابعاد مختلف بورس‌بازی پرداخته است. رویکرد غالب در این کتاب نقل نظریات و جمع‌آوری عناصر مشترک از میان کلمات صاحب‌نظران است. از این روی در موارد اندکی تحلیلهای شخصی نویسنده ارائه شده است. کتاب شامل هفت بخش است که به تصریح نگارنده، بخشهای مختلف کتاب مقالات مستقلی بوده و در این کتاب جمع‌آوری شده‌اند. | ||
=== نویسندگان === | === نویسندگان === | ||
محمد توحیدی نویسنده اصلی کتاب در حوزه‌های مدیریت مالی | محمد توحیدی نویسنده اصلی کتاب در حوزه‌های [[مدیریت مالی اسلامی]]، [[بازار سرمایه اسلامی]]، [[بانکداری اسلامی]] فعالیت تدریسی و پژوهشی دارد و کتب و مقالات متعددی از وی چاپ شده است. | ||
سید عباس موسویان دیگر نوسنده کتاب، دانش‌آموخته حوزه علمیه و رئیس سابق [[پژوهشکده نظام‌های اسلامی]]، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و عضو شواری فقهی مشورتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بود. | سید عباس موسویان دیگر نوسنده کتاب، دانش‌آموخته حوزه علمیه و رئیس سابق [[پژوهشکده نظام‌های اسلامی]]، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و عضو شواری فقهی مشورتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بود. | ||
موسویان اولین جایزه علوم انسانی اسلامی در دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی را دریافت نمود. کتب و مقالات متعددی در حوزه مباحث اقتصادی نگاشته است. از جمله آثار علمی وی می‌توان به[[بانکداری اسلامی (کتاب)| بانکداری اسلامی]] که در چندین جشنواره حائز رتبه شده است، کتاب [[پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی (کتاب)| پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی]]، [[کلیات نظام اقتصادی اسلام (کتاب)| کلیات نظام اقتصادی اسلام]]، [[ربا و مسائل عصر حاضر (کتاب)| ربا و مسائل عصر حاضر]]، [[پول و نظام‌های پولی (کتاب)| پول و نظام‌های پولی]]، [[فلسفه اقتصاد اسلامی (کتاب)| فلسفه اقتصاد اسلامی]] و [[بهره یا ربا (کتاب)| بهره یا ربا]] اشاره کرد. | موسویان اولین جایزه علوم انسانی اسلامی در دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی را دریافت نمود. کتب و مقالات متعددی در حوزه مباحث اقتصادی نگاشته است. از جمله آثار علمی وی می‌توان به[[بانکداری اسلامی (کتاب)| بانکداری اسلامی]] که در چندین جشنواره حائز رتبه شده است، کتاب [[پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی (کتاب)| پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در اقتصاد اسلامی]]، [[کلیات نظام اقتصادی اسلام (کتاب)| کلیات نظام اقتصادی اسلام]]، [[ربا و مسائل عصر حاضر (کتاب)| ربا و مسائل عصر حاضر]]، [[پول و نظام‌های پولی (کتاب)| پول و نظام‌های پولی]]، [[فلسفه اقتصاد اسلامی (کتاب)| فلسفه اقتصاد اسلامی]] و [[بهره یا ربا (کتاب)| بهره یا ربا]] اشاره کرد. | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
== موضوع‌شناسی بورس‌بازی == | == موضوع‌شناسی بورس‌بازی == | ||
=== مفهوم‌شناسی === | === مفهوم‌شناسی === | ||
واژه (بورس‌بازی) و تعاریف عمومی و تخصصی آن از فرهنگ لغات مختلف بیان شده است. تعاریف اصطلاحی اقتصاددانان جمع‌آوری شده و با تمرکز بر عناصر مشترک، تعریفی جامع از | واژه (بورس‌بازی) و تعاریف عمومی و تخصصی آن از فرهنگ لغات مختلف بیان شده است. تعاریف اصطلاحی اقتصاددانان جمع‌آوری شده و با تمرکز بر عناصر مشترک، تعریفی جامع از بورس‌بازی ارائه شده است. (ص۲۷–۳۱) معامله در زمان کوتاه، معامله با ریسک زیاد، عدم قصد نگه‌داری، قصد کسب سود از نوسانات قیمتی و عدم آگاهی و اطمینان، به عنوان معیار تحقق بورس‌بازی معرفی شده است. سایر مفاهیم مالی همچون سرمایه‌گذاری، قماربازی، [[آٰبیتراژ]]، پوشش ریسک از طریق بازارهای مشتقه را توضیح داده و به مقایسه این مفاهیم با مفهوم بورس‌بازی پرداخته است. (ص۳۳–۴۹) بورس‌بازی را با توجه به ابزار تحلیل و مدت زمان معامله تقسیم‌بندی کرده است. ضمن توضیحاتی در مورد بورس‌بازی آگاهانه و نا آگاهانه به بیان مزایا و معایب آن پرداخته است. (ص۵۰–۷۳) | ||
نگارنده بارها از واژه بورس‌بازی استفاده کرده است و تعریف آن از فرهنگ لغات لاتین را ذکر کرده ولی اصلاً مشخص نمی‌کند که واژه لاتین معادل با بورس‌بازی چیست و دقیقاً در مورد چه مفهومی صحبت می‌کند. | نگارنده بارها از واژه بورس‌بازی استفاده کرده است و تعریف آن از فرهنگ لغات لاتین را ذکر کرده ولی اصلاً مشخص نمی‌کند که واژه لاتین معادل با بورس‌بازی چیست و دقیقاً در مورد چه مفهومی صحبت می‌کند. | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
دو نمونه از مصادیق رفتارهای مخرب مورد بررسی قرار گرفته است. دستکاری بازار که عبارت است از هر گونه دخالت در روند طبیعی بازار که مانع از تعیین قیمت عادلانه می‌شود. مورد دیگر استفاده از اطلاعات نهانی است بدین معنا که با در اختیار داشتن اطلاعات محرمانه کسب سود می‌شود. سه مورد از ضرر و زیانهای ناشی از معاملات با اطلاعات نهانی را ذکر کرده است. (ص۷۵–۹۹) | دو نمونه از مصادیق رفتارهای مخرب مورد بررسی قرار گرفته است. دستکاری بازار که عبارت است از هر گونه دخالت در روند طبیعی بازار که مانع از تعیین قیمت عادلانه می‌شود. مورد دیگر استفاده از اطلاعات نهانی است بدین معنا که با در اختیار داشتن اطلاعات محرمانه کسب سود می‌شود. سه مورد از ضرر و زیانهای ناشی از معاملات با اطلاعات نهانی را ذکر کرده است. (ص۷۵–۹۹) | ||
=== بی‌ثبات در | === بی‌ثبات در بازار === | ||
واکنش بازار به فعالیت‌های بورس‌بازانه را مورد توجه قرار داده است. بر اساس فرضیه بازار کارا، بورس‌بازی سبب ایجاد تثبیت در بازارهای مالی می‌شود. به این صورت که آربیتراژگران با مشاهده عدم تعادل قیمتی وارد عمل شده و اثر انحرافات شناختی و باورهای گمراه کننده را خنثی می‌کنند. بورس‌بازی سبب وقوع نوسانات غیرطبیعی در بازارهای مالی می‌شود. عدم توان در کنترل هیجانات و رفتارهای گله‌ای علت اصلی نوسانات شدید است. بورس‌بازی می‌تواند قیمتها را از ارزش ذاتی و بنیادی منحرف کرده و سبب ایجاد حباب قیمتی شود. تعاریف حباب قیمتی و تقسیم‌بندی انواع حباب قیمتی و نحوه شکل‌گیری آن را توضیح داده است. با ذکر عناصر مشترک به جمع‌بندی رسیده و اثرات مطلوب و مخرب حباب قیمتی را بیان کرده است. (ص۱۰۱–۱۳۷) | واکنش بازار به فعالیت‌های بورس‌بازانه را مورد توجه قرار داده است. بر اساس فرضیه بازار کارا، بورس‌بازی سبب ایجاد تثبیت در بازارهای مالی می‌شود. به این صورت که آربیتراژگران با مشاهده عدم تعادل قیمتی وارد عمل شده و اثر انحرافات شناختی و باورهای گمراه کننده را خنثی می‌کنند. بورس‌بازی سبب وقوع نوسانات غیرطبیعی در بازارهای مالی می‌شود. عدم توان در کنترل هیجانات و رفتارهای گله‌ای علت اصلی نوسانات شدید است. بورس‌بازی می‌تواند قیمتها را از ارزش ذاتی و بنیادی منحرف کرده و سبب ایجاد حباب قیمتی شود. تعاریف حباب قیمتی و تقسیم‌بندی انواع حباب قیمتی و نحوه شکل‌گیری آن را توضیح داده است. با ذکر عناصر مشترک به جمع‌بندی رسیده و اثرات مطلوب و مخرب حباب قیمتی را بیان کرده است. (ص۱۰۱–۱۳۷) | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
=== فرض عدم رفتارهای مخرب === | === فرض عدم رفتارهای مخرب === | ||
حکم بورس‌بازی یعنی معاملات کوتاه مدت و عاری از رفتارهای مخرب را بررسی کرده است. مدعای نویسنده این است که بورس‌بازی از مصادیق خرید و فروش بوده بنابراین فی حد نفسه جایز است و اگر در چارچوب احکام و قوانین شریعت باشد منعی ندارد. (ص۲۲۷) | حکم بورس‌بازی یعنی معاملات کوتاه مدت و عاری از رفتارهای مخرب را بررسی کرده است. مدعای نویسنده این است که بورس‌بازی از مصادیق خرید و فروش بوده بنابراین فی حد نفسه جایز است و اگر در چارچوب احکام و قوانین شریعت باشد منعی ندارد.(ص۲۲۷) | ||
==== دلایل صحت ==== | ==== دلایل صحت: اطلاقات و عمومات آیات ==== | ||
برای اثبات جواز بورس‌بازی به اطلاقات و عمومات آیات شریفه تمسک کرده است. از جمله به این آیات شریفه استناد کرده است «احل الله البیع»،<ref>بقره / ۲۷۵</ref> «لا تأکلوا أموالکم بالباطل إلا أن تکون تجارة عن تراض منکم»<ref>نساء / ۲۹،</ref> «و لو کنت أعلم الغیب لاستکثرت من الخیر».<ref>اعراف / ۱۸۸</ref> در دو آیه ابتدایی هر گونه داد و ستدی اگر از روی رضایت طرفین باشد، حلال شمرده شده است که بورس‌بازی هم از همین قبیل معاملات است. اما نسبت به آیه سوم به دلالت ضمنی آیه استدلال کرده است. با تأکید بر کلمه خیر و تفسیر ابی حاتم و ابن جریج که خیر را به خرید هر آنچه در آن سود می‌کنند، تعریف کرده است. بورس‌بازی نیز خرید به قصد سود است پس با توجه به کلام خدا این عمل منعی ندارد. | برای اثبات جواز بورس‌بازی به اطلاقات و عمومات آیات شریفه تمسک کرده است. از جمله به این آیات شریفه استناد کرده است «احل الله البیع»،<ref>بقره / ۲۷۵</ref> «لا تأکلوا أموالکم بالباطل إلا أن تکون تجارة عن تراض منکم»<ref>نساء / ۲۹،</ref> «و لو کنت أعلم الغیب لاستکثرت من الخیر».<ref>اعراف / ۱۸۸</ref> در دو آیه ابتدایی هر گونه داد و ستدی اگر از روی رضایت طرفین باشد، حلال شمرده شده است که بورس‌بازی هم از همین قبیل معاملات است. اما نسبت به آیه سوم به دلالت ضمنی آیه استدلال کرده است. با تأکید بر کلمه خیر و تفسیر ابی حاتم و ابن جریج که خیر را به خرید هر آنچه در آن سود می‌کنند، تعریف کرده است. بورس‌بازی نیز خرید به قصد سود است پس با توجه به کلام خدا این عمل منعی ندارد. | ||
در ادامه به سه روایت در تأیید صحت داد و ستد کوتاه مدت استدلال کرده است. (ص۲۲۷–۲۳۲) | در ادامه به سه روایت در تأیید صحت داد و ستد کوتاه مدت استدلال کرده است.(ص۲۲۷–۲۳۲) | ||
==== اشکالات ==== | ==== طرح اشکالات و پاسخ آنها==== | ||
برخی از اشکالات را مطرح کرده و ضمن جواب به این اشکالات به فتاوای مراجع عظام تقلید نیز اشاره کرده است. (ص۲۳۳–۲۵۰) | برخی از اشکالات را مطرح کرده و ضمن جواب به این اشکالات به فتاوای مراجع عظام تقلید نیز اشاره کرده است.(ص۲۳۳–۲۵۰) | ||
* بورس‌بازی مصداق عدم کار مفید اقتصادی و اکل مال بالباطل است. اینچنین پاسخ داده است که در این معاملات سبب شرعی یعنی عقد بیع وجود دارد. همچنین عوض دارای ارزش است که در حقیقت بخشی از مالکیت یک شرکت را مبادله می‌کنند. بورس‌بازی خدماتی همچون افزایش نقدشوندگی، افزایش ظرفیت تقبل ریسک و افزایش کارایی را به بازارهای مالی ارائه می‌شود. | * بورس‌بازی مصداق عدم کار مفید اقتصادی و اکل مال بالباطل است. اینچنین پاسخ داده است که در این معاملات سبب شرعی یعنی عقد بیع وجود دارد. همچنین عوض دارای ارزش است که در حقیقت بخشی از مالکیت یک شرکت را مبادله می‌کنند. بورس‌بازی خدماتی همچون افزایش نقدشوندگی، افزایش ظرفیت تقبل ریسک و افزایش کارایی را به بازارهای مالی ارائه می‌شود. | ||
* بورس‌بازی مصداق معاملات صوری است. در پاسخ آورده که این معاملات واقعی هستند و عوض دارای ارزش که در حقیقت بخشی از مالکیت یک شرکت است، مبادله می‌شود. | * بورس‌بازی مصداق معاملات صوری است. در پاسخ آورده که این معاملات واقعی هستند و عوض دارای ارزش که در حقیقت بخشی از مالکیت یک شرکت است، مبادله می‌شود. | ||