فقه معاصر:پیش‌نویس فقه اجتماعی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام |
|||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
== معرفی و ساختار کتاب == | == معرفی و ساختار کتاب == | ||
فقه اجتماعی، کتابی به کوشش محمدباقر ربانی است که با حمایت گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در سال ۱۳۹۳ش در | فقه اجتماعی، کتابی به کوشش محمدباقر ربانی است که با حمایت گروه فقه اجتماعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در سال ۱۳۹۳ش در ۲۳۷ صفحه منتشر شده است. این کتاب شامل گفت‌وگو با چهارده استاد حوزه و دانشگاه درباره مفهوم و چیستی فقه اجتماع است. | ||
اساتیدی که با آن‌ها به گفت‌وگو پرداخته شده است، به ترتیب درج در کتاب، عبارت‌اند از: | اساتیدی که با آن‌ها به گفت‌وگو پرداخته شده است، به ترتیب درج در کتاب، عبارت‌اند از: | ||
{{ستون-شروع|۴}} | {{ستون-شروع|۴}} | ||
# محمدجواد فاضل لنکرانی | # [[محمدجواد فاضل لنکرانی]] | ||
# محسن اراکی | # [[محسن اراکی]] | ||
# محمد قائنی | # [[محمد محمدی قائنی|محمد قائنی]] | ||
# احمد عابدی | # [[احمد عابدی]] | ||
# صدیق اورعی | # صدیق اورعی | ||
# سید حسین شرف‌الدین | # سید حسین شرف‌الدین | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
=== درهم‌آمیختگی فقه اجتماعی با فقه اجتماع === | === درهم‌آمیختگی فقه اجتماعی با فقه اجتماع === | ||
در بخش‌های مختلف کتاب، [[فقه اجتماع]] از [[فقه اجتماعی]] تفکیک نشده است. در برخی مواضع، اصطلاح فقه اجتماع، به‌عنوان فقه مضاف به‌کار رفته و اجتماع، موضوع احکام در نظر گرفته شده است (نگاه کنید به: | در بخش‌های مختلف کتاب، [[فقه اجتماع]] از [[فقه اجتماعی]] تفکیک نشده است. در برخی مواضع، اصطلاح فقه اجتماع، به‌عنوان فقه مضاف به‌کار رفته و اجتماع، موضوع احکام در نظر گرفته شده است (نگاه کنید به: ص۷۱-۷۷). در برخی گفت‌وگوها نیز فقه اجتماعی نه به‌عنوان فقه مضاف، بلکه به صورت رویکرد اجتماعی فقیه در فرآیند استنباط، حتی احکام فردی، مورد مطالعه قرار گرفته است (نگاه کنید به: ص۱۴۳-۱۴۷). اما در بیشتر گفت‌وگوها، فقه اجتماعی، معادلِ فقه الاجتماع یا فقه اجتماع قلمداد شده، این دو اصطلاح در هم آمیخته‌اند (برای نمونه نگاه کنید به: ص۱۶؛ ص۱۸۵). | ||
== مفهوم‌شناسی و قلمرو فقه اجتماعی == | == مفهوم‌شناسی و قلمرو فقه اجتماعی == | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
* تأثیر اجتماع بر شناخت احکام، شامل عرف و شرایط زمانی و مکانی (ص۱۴۳-۱۵۱). | * تأثیر اجتماع بر شناخت احکام، شامل عرف و شرایط زمانی و مکانی (ص۱۴۳-۱۵۱). | ||
محمدرضا ضمیری نیز معتقد است، در ماهیت فقه الاجتماع دو رویکرد وجود دارد. بر اساس رویکرد نخست، فقه اجتماع به‌مثابه متدولوژی و نگاه جامع به فقه است و در مقابل فقه فردی نیست. طبق این رویکرد، فقه اجتماع تمام عرصه‌های زندگی، حتی فردی را شامل می‌شود. اما بر اساس رویکرد دیگر، فقه اجتماع به‌عنوان موضوعی مستقلی است که روابط میان انسان‌ها، و استنباط احکام مربوط به گروه‌ها و سازمان‌ها را بررسی می‌کند (ص۱۵۴- | محمدرضا ضمیری نیز معتقد است، در ماهیت فقه الاجتماع دو رویکرد وجود دارد. بر اساس رویکرد نخست، فقه اجتماع به‌مثابه متدولوژی و نگاه جامع به فقه است و در مقابل فقه فردی نیست. طبق این رویکرد، فقه اجتماع تمام عرصه‌های زندگی، حتی فردی را شامل می‌شود. اما بر اساس رویکرد دیگر، فقه اجتماع به‌عنوان موضوعی مستقلی است که روابط میان انسان‌ها، و استنباط احکام مربوط به گروه‌ها و سازمان‌ها را بررسی می‌کند (ص۱۵۴-۱۵۸). | ||
== مبانی و قواعد فقه اجتماعی == | == مبانی و قواعد فقه اجتماعی == | ||
محور برخی از گفت‌وگوها به مبانی و قواعد فقه اجتماعی اختصاص دارد. محسن اراکی به چهار قاعده کلی مانند حق الطاعة عقلی و حق الطاعة شرعی اشاره می‌کند (ص۶۳-۶۶). محمد قائنی با طرح بحث کلان‌نگری و محدودنگری فقیه، به شخصیت فردی فقیه، نقش مصلحت و اقامه حکومت پرداخته (ص۷۳) و عناصر عرف و بنای عقلا را به‌عنوان مصادیق جامعه بررسی می‌کند (ص۷۴- | محور برخی از گفت‌وگوها به مبانی و قواعد فقه اجتماعی اختصاص دارد. محسن اراکی به چهار قاعده کلی مانند حق الطاعة عقلی و حق الطاعة شرعی اشاره می‌کند (ص۶۳-۶۶). محمد قائنی با طرح بحث کلان‌نگری و محدودنگری فقیه، به شخصیت فردی فقیه، نقش مصلحت و اقامه حکومت پرداخته (ص۷۳) و عناصر عرف و بنای عقلا را به‌عنوان مصادیق جامعه بررسی می‌کند (ص۷۴-۷۷). | ||
سید حسین شرف‌الدین، مبانی و منابع استنباطی فقه اجتماعی را کاملاً فقهی و همان فقه عمومی می‌داند، اما در تشخیص موضوعات از بخش‌های غیرفقهی مثل دانش‌های اجتماعی بهره می‌گیرد (ص۱۰۷). وی همچنین با رویکرد الهیاتی، به مبانی کلامی فقه اجتماعی و پذیرش اصل ربوبیت تشریعی الهی می‌پردازد (ص۱۰۸-۱۰۹) و راه‌حل شرایط متغیر جامعه اسلامی را اجتهاد پویا می‌داند (ص۱۱۱). محمود تقی‌زاده نیز معتقد است، روش فقه الاجتماع از روش فقه فردی جدا نیست و روش متمایزی ندارد (ص۱۸۷). | سید حسین شرف‌الدین، مبانی و منابع استنباطی فقه اجتماعی را کاملاً فقهی و همان فقه عمومی می‌داند، اما در تشخیص موضوعات از بخش‌های غیرفقهی مثل دانش‌های اجتماعی بهره می‌گیرد (ص۱۰۷). وی همچنین با رویکرد الهیاتی، به مبانی کلامی فقه اجتماعی و پذیرش اصل ربوبیت تشریعی الهی می‌پردازد (ص۱۰۸-۱۰۹) و راه‌حل شرایط متغیر جامعه اسلامی را اجتهاد پویا می‌داند (ص۱۱۱). محمود تقی‌زاده نیز معتقد است، روش فقه الاجتماع از روش فقه فردی جدا نیست و روش متمایزی ندارد (ص۱۸۷). | ||