کاربر:Ms.sadeghi/صفحه تمرین
- چکیده
جهاد یا تروریسم پژوهشی کلامی و فقهی در مکتب امامیه نوشته محمدحسین جمشیدی و کوثر طوسی، در هفت فصل به تحلیل مفاهیم جهاد، ترور و خشونت از منظر اسلام، شیعه امامیه و تکفیری‌ها می‌پردازد. نویسندگان ابتدا با بررسی پیشینه پژوهش و روش‌شناسی، مفاهیم پایه‌ای چون جهاد، تروریسم و خشونت‌گرایی را تعریف کرده‌اند و سپس در فصل‌های بعدی دیدگاه اسلام درباره ترور و خشونت، اصول دعوت دینی، و نسبت اسلام با صلح و جهاد را توضیح داده‌اند. همچنین در پایان کتاب مقایسه‌ای میان دیدگاه امامیه و جریان‌های تکفیری درباره جهاد، انتحار و استشهاد ارائه شده است.
نویسندگان ده شیوه برای دعوت به اسلام را بر اساس قرآن و روایات معرفی کرده‌اند، از جمله برهان، موعظه، مناظره، تمثیل و رفتار نیکو. به اعتقاد آنان، دعوت در شیعه فرآیندی آگاهانه و بدون اجبار است و اهدافی چون هدایت، توحید، وحدت اجتماعی، عدالت، آزادی و ترویج فضایل را دنبال می‌کند. در ادامه، نویسندگان بر این نکته تأکید کرده‌اند که صلح، رحمت و آزادی مذهب از اصول اساسی اسلام است و جنگ تنها در شرایط تجاوز مجاز شمرده شده است. اسلام حتی در برخورد با مشرکان نیز ابتدا راه‌های مسالمت‌آمیز را پیشنهاد می‌دهد و اصل را بر همزیستی و احترام به آزادی عقیده می‌گذارد. جهاد اسلامی از منظر شیعه ابزاری برای تحقق عدالت و حمایت از مظلومان است و سیاست دینی شیعه بر آگاهی، صلح‌طلبی و پرهیز از خشونت بی‌دلیل استوار شده است.
در بررسی جهاد شرعی، نویسندگان تفاوت میان جهاد و مفاهیمی چون حرب، قتال و دفاع را توضیح داده‌اند. جهاد مشروع در اسلام دفاعی، برای رفع ظلم و فتنه و حفظ امنیت است و نه تجاوزگرانه. اسلام جنگ‌های ابتدایی بدون دلیل موجه را نمی‌پذیرد و بر تقدم دعوت و صلح بر جنگ تأکید می‌کند. در تحلیل شرایط جهاد، چهار اصل کلی مطرح شده است: نیت الهی، دفاع در برابر مهاجمان، منع تجاوز در جنگ و ممنوعیت آغاز جنگ در زمان صلح. بر این اساس، ترور، خشونت و عملیات‌های انتحاری همانند اقدامات داعش و القاعده از منظر قرآن و روایات اسلامی حرام دانسته شده است. اسلام اصالت را به صلح و همزیستی داده و دفاع مشروع را در برابر ظلم لازم شمرده است، آن هم با رعایت اصول انسانی و اخلاقی حتی در شرایط جنگ.
در نهایت، جهاد در مکتب امامیه به دو نوع دفاعی و ابتدایی تقسیم شده است. جهاد دفاعی برای دفاع از جان، مال و سرزمین نیاز به اذن خاص ندارد و بر همه واجب است، در حالی که جهاد ابتدایی تنها با حضور و اذن معصوم جایز است. بیشتر فقهای شیعه در عصر غیبت جهاد ابتدایی را غیرمجاز دانسته‌اند. نویسندگان همچنین توضیح داده‌اند که اسلام مفاهیمی چون ارهاب و محاربه را که معادل تروریسم امروزی هستند، محکوم کرده و تنها خشونت مشروع برای دفاع از حق و رفع ظلم را مجاز شمرده است.
معرفی و ساختار کتاب
کتاب "جهاد یا تروریسم: پژوهشی کلامی و فقهی در مکتب امامیه" توسط محمد حسین جمشیدی و کوثر طوسی در سال ۱۳۹۷ توسط دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده و شامل ۷ فصل است.
فصل اول به مباحث کلی مانند پیشینه پژوهش (ص۲۳-۲۸)، روش‌شناسی (ص۲۹) و مفاهیم جهاد، تروریسم و خشونت‌گرایی در شیعه امامیه می‌پردازد (ص۳۰-۳۲). فصل دوم مفهوم‌شناسی ترور و تروریسم (ص۳۷-۴۲) و ویژگی‌های آن را بررسی می‌کند (ص۴۲-۴۵)، و انواع تروریسم و عوامل ظهور آن را تحلیل می‌کند (ص۴۷-۶۶).
فصل سوم به بررسی تروریسم از منظر اسلام و مفهوم‌شناسی واژگان مرتبط می‌پردازد (ص۶۹-۹۰) و نظر اسلام در مورد نفی ترور و خشونت‌گرایی را بیان می‌کند (ص۹۰-۹۲). فصل چهارم به دعوت و جهاد شرعی در اسلام اختصاص دارد و زوایای مختلف آن را بررسی می‌کند (ص۹۵-۱۱۴).
فصل پنجم رابطه اسلام با جهاد و تروریسم و دیدگاه اسلام نسبت به خشونت و صلح را تحلیل می‌کند (ص۱۲۳-۱۴۹). فصل ششم به جهاد، تروریسم، خشونت و افراط‌گرایی از منظر فقه و کلام شیعه امامی می‌پردازد (ص۱۶۳-۱۹۹). فصل هفتم به مقایسه جهاد از منظر امامیه و تکفیری‌ها و بررسی انتحار و استشهاد می‌پردازد (ص۲۰۹-۲۲۸).
ارزیابی کتاب
یکی از ویژگی‌های مثبت این کتاب، جمع‌بندی مطالب در پایان هر فصل و خلاصه‌سازی کلی در انتهای کتاب است. با این حال، یکی از نقاط ضعف آن وجود مطالب تکراری است؛ به‌طور مثال، در فصل‌های سوم، پنجم و ششم به موضوعاتی مانند دعوت به دین اسلام، جهاد و تروریسم از منظر اسلام پرداخته شده است.
صلح در اسلام
مولفان ده شیوه برای دعوت به اسلام را برشمرده‌اند که شامل برهان، موعظه، اندرز، مناظره، تمثیل، رفتار نیکو، مباهله، پژوهش تاریخی، اعجاز و مذاکره است. به اعتقاد آنان، اعجاز مختص پیامبر و امام معصوم است، اما سایر روش‌ها برای همه مؤمنان کاربرد دارد. این شیوه‌ها بر اساس آیات قرآن مانند آیه ۱۲۵ سوره نحل، آیه ۳۳ سوره فصلت و آیه ۶۱ سوره آل عمران و همچنین روایات استخراج شده‌اند (ص۱۴۴-۱۴۵).
نویسندگان با استناد به آیات و روایات، اهداف و اصول دعوت الهی از دیدگاه شیعه را شامل موارد زیر می‌دانند: تکامل فطرت انسان‌ها، آگاه‌سازی و هدایت آنها، دعوت به توحید، ایجاد وحدت و انسجام اجتماعی، تحقق عدالت الهی در جامعه بشری، آزادی انسان، دعوت به تقوا، ترویج فضایل اخلاقی و اتمام حجت. آنها برای این ادعا ۱۶ آیه و روایات متعددی را ذکر کرده‌اند. (ص۱۷۹-۱۸۶) به اعتقاد آنها، دعوت دینی در دیدگاه امامیه به معنای فراخواندن انسان‌ها به صورت اختیاری و آگاهانه به سوی فضایل و کمالات انسانی برای شکوفایی استعدادهای فطری و دستیابی به سعادت واقعی است. بنابراین، در نگرش امامیه هیچ گونه اجبار و تحمیلی در دعوت دیگران به دین وجود ندارد (ص۱۸۶).
در ادامه، جمشیدی و طوسی به بررسی رابطه صلح و اسلام می‌پردازند و معتقدند که صلح و رحمت از اهداف اصلی دین اسلام است. آنان به آیاتی همچون آیه ۱۰۷ سوره انبیا، آیه ۹۰ سوره نساء و آیه ۳۵ سوره محمد سوره محمد استناد کرده‌اند و می‌گویند که اسلام در شرایط صلح با دشمنان رفتار مسالمت‌آمیز دارد و تنها در صورت تجاوز، وارد جنگ می‌شود (ص۱۴۸-۱۴۹). همچنین رابطه صلح‌آمیز اسلام با مشرکان مورد بررسی قرار گرفته است. نویسندگان با استناد به ۱۰ آیه قرآن، از جمله آیه ۴ سوره توبه، آیات ۷، ۸ و ۹ سوره ممتحنه، آیه ۶۱ سوره انفال و آیه ۶ سوره توبه، نشان می‌دهند که اسلام حتی در برابر مشرکان، راه‌های صلح‌آمیز را مقدم می‌دارد. آنان همچنین با اشاره به آیاتی مانند آیه ۶۴ سوره آل عمران و آیه ۲۵۶ سوره بقره، اسلام را دینی معرفی می‌کنند که بر همزیستی مسالمت‌آمیز میان ادیان و آزادی مذهب تأکید دارد (ص۱۵۰-۱۵۳).
جمشیدی و طوسی با استناد به آیاتی مانند آیات ۹ و ۱۰ حجرات و ۲۰۸ بقره، اتحاد مسلمانان را عامل امنیت و آرامش جامعه اسلامی می‌دانند. آنها جهاد اسلامی را وسیله‌ای برای تحقق عدالت معرفی می‌کنند و برای این مدعای خود به شش آیه همچون آیه ۱۱۲ سوره نحل، آیه ۱۲۶ سوره بقره، آیه ۱۵۴ سوره آل عمران، آیه ۲۳۹ سوره بقره، آیه ۱۰۳ سوره نساء و آیه ۵۵ سوره نور استناد کرده‌اند. (ص۱۵۵-۱۵۹) آنان سیاست شیعه امامی را مبتنی بر آگاهی و پرهیز از خشونت دانسته و معتقدند صلح اصل اساسی و جنگ فقط در شرایط ضروری مجاز است. همچنین جهاد اسلامی برای تحقق عدالت اجتماعی و حمایت از مظلومین ضروری است (ص۱۷۳-۱۷۸)
جهاد اسلامی
نویسندگان در فصل چهارم به بررسی جهاد شرعی از دیدگاه اسلام پرداخته‌اند و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با اقدامات تروریستی را تحلیل کرده‌اند. (ص۹۵) آنان واژگان مرتبط با جهاد شرعی را از نظر لغوی و متون دینی مورد بررسی قرار داده‌اند. (ص۹۴-۱۰۵) همچنین، واژگان مشابه جهاد در قرآن مانند حرب، محاربه، قتال، مقاتله، غزوه، دفاع و مدافعه و سبک دم را معنا کرده و تفاوت‌های آنها با جهاد را در یک الگو بیان کرده‌اند (ص۱۰۷).
نویسندگان معتقدند که ادیان الهی هرگز به پیروان خود اجازه قتل و کشتار غیرمومنان به دلیل کفرشان را نمی‌دهند و وجود عقاید مخالف را تا زمانی که در حد عقیده باقی بماند و اقدام عملی خصمانه علیه مومنان صورت نگیرد، مجوزی برای کشتار نمی‌دانند. و بر اساس آیه ۱۰۸ سوره انعام حتی از دشنام دادن به مقدسات آنان نیز جلوگیری کرده‌اند. (ص۱۰۸) به گفته نویسندگان، دستور اولیه اسلام همزیستی مسالمت‌آمیز و صلح‌آمیز میان انسان‌هاست. از دیدگاه اسلام و طبق آیه ۸ سوره ممتحنه تا زمانی که دولتی تهدیدی علیه امنیت، مصالح و عزت مسلمانان ایجاد نکند، اقدام عملی و کشتار آنها جایز نیست. به عبارت دیگر، جهاد شرعی ابزاری برای تحقق امنیت، صلح و رفع فتنه، فساد، ظلم و بی‌عدالتی در جهان است و ماهیت دفاعی و بازدارندگی دارد، نه ماهیت تجاوزکارانه یا خشونت‌گرایانه (ص۱۰۹).
دعوت به اسلام و جهاد شرعی از منظر اسلام دارای جایگاه و ارزشی والا و اهمیت فراوان است و آیاتی همچون آیه ۴۰ سوره حج و روایات متعدد این مطلب را تأیید می‌کنند. (ص۱۰۹) نویسندگان می‌نویسند که جهاد شرعی دارای دو بعد است: بعد درونی و بعد بیرونی. مبارزه با نفس و تمایلات نفسانی را جهاد اکبر و مبارزه با دشمنان را جهاد اصغر معرفی کرده‌اند (ص۱۱۱).
زمینه‌ها و عوامل جهاد
مولفان بیان کرده‌اند که جهاد شرعی دارای علل و عوامل متعددی است. آنها هفت عامل را ذکر کرده‌اند: دفاع از دین و نظام اسلامی، مقابله به مثل، دفاع از سرزمین‌های اسلامی، مقابله با پیمان‌شکنی و نقض حقوق انسان‌ها، مقابله با توطئه و فساد، رفع فتنه، و دفاع از مظلومین و مستضعفان. نویسندگان به آیات مختلفی همچون آیه ۱۹۴ سوره بقره، آیه ۱۲ سوره توبه، آیه ۱۳ سوره توبه، آیه ۳۳ سوره مائده، آیه ۲۱۷ سوره بقره، آیه ۱۹۳ سوره بقره و آیه ۷۵ سوره نساء استناد کرده‌اند (ص۱۱۲-۱۱۷).
آنها به ارتباط بین دعوت دینی، جهاد و تروریسم پرداخته‌اند و به آیه ۳ سوره انسان، آیه ۲۵۶ سوره بقره و آیه ۲۹ سوره کهف استناد کرده‌اند. نویسندگان معتقدند که ضرورتاً رابطه‌ای بین دعوت دینی، جهاد و تروریسم وجود ندارد و ایجاد چنین رابطه‌ای به ماهیت دین بازمی‌گردد. بنابراین باید توجه داشت که دین چه نوع ماهیتی دارد. دینی که برای رساندن انسان‌ها به کمالات انسانی تشریح شده است، نمی‌تواند تروریسم را در برنامه هدایت خود قرار دهد و با آن مخالفت می‌کند (ص۱۱۸-۱۲۱).
به گفته مولفان، جنگ‌های پیامبر جنگ ابتدایی نبود بلکه جنگ دفاعی بود و هدف آن هدایت مردم و دعوت به اسلام و توحید بود. در این جایگاه همیشه زمینه و علتی وجود داشت که باعث حمله پیامبر به مشرکین یهودیان و دیگر دشمنان شده است. (ص۱۴۱) نویسندگان معتقدند با توجه به مطالب مطرح شده در دعوت اسلامی خشونت و اجبار جایی ندارد و اصل در اسلام بر آزادی و اختیار است و برای ادعای خود به آیه ۲۵۶ سوره بقره استناد کرده‌اند. همچنین معتقدند از نظر اسلام هیچکس به عنوان دعوت حق ندارد آرامش آزادی حقوق طبیعی و حریم دیگران را نقض کند آیه ۲۹ سوره کهف استناد کردند (ص۱۴۳).
شرایط جهاد
نویسندگان در صفحه ۱۴۵ مقررات و شرایط جهاد در اسلام را بیان کرده‌اند. آنها بر اساس آیات و روایات، ۴ اصل کلی برای جهاد را ذکر کرده‌اند الف: جهاد باید برای فرمانبری از خداوند متعال باشد و رضایت او باشد. ب: با کسانی باید جهاد انجام شود که معترض و مهاجم هستند و مستند آنان آیه ۱۹۰ سوره بقره و آیه ۹۳ سوره بقره ی‌باشد. ج: هیچ فردی و جنگجوی مسلمانی نباید تجاوز کند به طوری که اگر مهاجمان از حمله دست کشیدند هیچ مسلمانی حق حمله به آنان را ندارد و مستند آنان نیز آیه ۱۹۲ و ۱۹۳ سوره بقره است (ص۱۴۶). د: جنگ و جهاد در زمان صلح و امنیت ممنوع است و به آیاتی همچون آیه ۱۹۱ سوره بقره و آیه ۱۹۴ سوره بقره استناد کرده‌اند (ص۱۴۶-۱۴۷)
نویسندگان بیان می‌کنند اصل اولیه در اسلام صلح دوستی و تسامح است و اسلام با هیچ دولت و عقیده‌ای در ابتدا سر جنگ ندارد اما اگر تجاوزی صورت گیرد دفاع مقتدرانه لازم است بنابراین آمادگی کامل نظامی و امنیتی از ضروریات کشورهای اسلامی است. (ص۱۴۷) لذا بر اساس آیات و روایات ترور در اسلام حرام است و هرگونه خشونت طلبی نیز حرام است س عملیات‌های انتحاری انفجاری گروه‌های انحرافی داعش و القاعده بر اساس آیات قرآن و روایات حرام است (ص۱۴۸)
جهاد از نگاه شیعه
نویسندگان در فصل ششم، جهاد را از منظر شیعه امامیه مورد بررسی قرار داده است. آنان معتقدند جهاد در مذهب شیعه جایگاهی رفیع و ارزشمند دارد و آیات و روایات متعددی این مطلب را ثابت می‌کند. (ص۱۸۷) مولفان جهاد را ه دو گونه نظامی و غیرنظامی تقسیم می‌کنند و جهاد نظامی خود نیز به جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی تقسیم می‌شود ولی مذهب تشیع بیشتر بر ماهیت دفاعی جهاد تاکید می‌کند (ص۱۸۸).
- جهاد دفاعی:
نگارندگان می‌گویند جهاد دفاعی از نگاه امامیه یک دفاع مشروع است که ماده ۵۱ منشور ملل نیز آن را تایید می‌کند. آنها نیز یان می‌کنند جهاد دفاعی به اذن امام یا منصوب از ناحیه او نیاز ندارد هر انسانی باید در مقابل تعرض و تجاوز به جان مال و ناموس و سرزمین خود در برابر بیگانگان دفاع کند (ص۱۹۱).
به گفته مولفان جهاد دفاعی مانی اتفاق می‌افتد که دشمنان قصد نابود کردن سلمانان و سرزمین‌های آنها را داشته باشند که در این صورت واجب است با تمام قوا از اسلام و سرزمین‌های اسلامی دفاع کرد و به اذن امام یا نائب خاص ایشان نیز نیازی نیست. (ص۱۹۹-۲۰۰) به گفته جمشیدی و طوسی در جهاد دفاعی اهداف هفتگانه‌ای همچون دفع دشمن و نفی خطر و تهدید او فی ستم و بی‌عدالتی دفاع و پاسداری از اسلام دفاع از مسلمانان دفاع از مستضعفان رفع فتنه و دفاع از وحدت و یکپارچگی جهان اسلام مد نظر است. آنها به آیاتی همچون آیه ۲۱۷ سوره بقره آیه ۷۵ سوره نسا آیه ۱۹۳ سوره بقره استناد کردند. همچنین به برخی از روایات در این زمینه نیز تمسک جستند (ص۲۰۰).
نویسندگان از صفحه ۲۰۳ تا ۲۰۶ یژگی‌ها و خصوصیات جهادگران از منظر تشیع امامیه را مطرح کردند. این ویژگی عبارتند از ایمان به خداوند متعال توکل بصیرت و بینش صبر و پایداری ولایت مداری و اطاعت از رهبری اخلاص در امور و شهادت طلبی. آنها با آیاتی همچون آیه ۳۰ سوره فصلت آیه ۱۶۰ سوره آل عمران آیه ۱۷۳ سوره آل عمران آیه ۴۵ سوره انفال آیه ۵۹ سوره نساء آیه ۷۴ سوره نسا و برخی روایات دیگر نیز تمسک جسته‌اند.
- جهاد ابتدایی:
جمشیدی و کوثری برای جهاد ابتدایی شرایطی را ذکر کرده است همچون بلوغ عقل اختیار و اجازه معصوم یا منصوب از طرف او. همچنین بر مردان توانمند و دارای قدرت جنگیدن واجب است و بر زنان و کودکان پیران و افراد مریض واجب نیست. به گفته آنان اغلب فقیهان شیعه الان معتقدند حاکم شرعی در عصر غیبت امام معصوم مجاز نیست جنگ ابتدایی داشته باشد. لذا شیعه امامیه در زمان غیبت قط می‌تواند جهاد دفاعی داشته باشد و برای این مدعا به روایت متعددی استناد می‌کنند (ص۱۹۱-۱۹۲).
به گفته نویسندگان برخی از فقهای شیعه معتقدند جهاد ابتدایی نیز نوعی جهاد دفاعی است زیرا در حقیقت دفاع از حقوق انسان‌های مستضعف می‌باشد لذا اگر قدرت‌های ستمگر و کافر بر مردم مسلط شده و مانع از گسترش توحید و عدالت در جامعه گردند به حکم عقل و از باب لطف دائمی خداوند ر انسان‌ها واجب و ضروری است تا جهاد ابتدایی انجام دهند و مردم را از این ظلم و ستم رها نمایند. (ص۱۹۳)
به گفته مولفان در صفحه ۱۹۴ بر اساس اندیشه شیعه امامیه جهاد ابتدایی اقدامی رهایی بخش برای نجات انسان‌ها و رفع فتنه بوده که از ضروریات اسلام است. اما مخالفان اسلام جهاد را با عناوینی همچون خشونت و تروریسم ی‌دانند. (ص۱۹۴) به گفته جمشیدی و کوثری، آیات متعددی در قرآن درباره جهاد ابتدایی وجود دارد. آنها ۸ آیه همچون آیه ۱۹۰ و ۱۹۱ سوره بقره؛ آیه ۳۶ سوره انفال آیه ۳۹ سوره انفال آیه ۴۰ سوره انفال آیه ۲۱۶ سوره بقره آیه ۷۴ سوره نسا آیه ۷۵ سوره نساء را ذکر کرده‌اند. به گفته آنها گرچه در بین عالمان و مفسران در تطبیق این آیات بر جهاد ابتدایی و دفاعی اختلاف نظر وجود دارد (ص۱۹۵-۱۹۷).
به گفته مولفان جهاد ابتدایی، جهادی برای دعوت به دین یا کنترل رفتار جوامع دیگر نیست بلکه در جهت جلوگیری از فساد و فتنه از سوی آنها یا برای ایجاد بازدارندگی در برابر آمادگی آنها و یا برای تحقق عدالت و رهایی مستضعفان از چنگ آنها یا برای برداشتن موانع راه حق و توحید که از سوی دشمنان ایجاد می‌شود است. علامه طباطبایی نیز این سخن را پذیرفته است. (ص۱۹۷) به گفته مولفان اغلب فقیهان ذن یا حضور معصوم در جهاد ابتدایی را معتبر می‌دانند مانند امام خمینی آیت الله گلپایگانی، اما برخی مانند آیت الله خویی و آیت الله خامنه‌ای جهاد ابتدایی را مختص حضور امام معصوم یا نائب خاص آن حضرت نمی‌داند و معتقدند جهاد ابتدایی در همه زمان‌ها در صورتش فراهم بودن شرایط، ثابت و اجرا می‌شود (ص۱۹۸-۱۹۹).
تروریسم از نگاه اسلام و تکفیری‌ها
در فصل سوم، جمشیدی و طوسی بیان می‌کنند که اسلام مانند هر مکتب فکری دارای نظام معرفتی و عقیدتی خاصی است و با تروریسم و خشونت‌های غیرقانونی مخالفت دارد و به مقابله با آن پرداخته است (ص۶۹). نویسندگان بیان می‌کنند که واژه تروریسم به شکل امروزی در متون دینی اسلام یافت نمی‌شود، اما مفاهیم مشابهی وجود دارند. این مفاهیم که ۱۴ واژه است در دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند: دسته نخست، مفاهیم منفی نظیر ارهاب، محاربه، فتک، ارعاب، شکنجه و تکفیر هستند که اسلام آنها را نهی کرده است؛ و دسته دوم، مفاهیم خنثی مانند قتل، قتال، حرب و تعذیب که بسته به شرایط می‌توانند ناپسند باشند (ص۷۱-۷۲). نویسندگان ۲۲ واژه را که با ترور و تروریسم مرتبط‌اند، از نظر لغوی و با تکیه بر آیات و روایات بررسی کرده‌اند. در این تحلیل به آیاتی همچون آیه ۴۰ سوره بقره، آیه ۶۰ سوره انفال، آیه ۳۳ سوره مائده، آیه ۳۲ سوره مائده، آیه ۲ سوره نور و آیه ۷۸ سوره نساء استناد شده است (ص۷۲-۹۰).
اسلام هرگونه رفتار تروریستی، خشونت‌آمیز و ظالمانه را محکوم می‌کند و پیروانش را به همزیستی مسالمت‌آمیز و محبت‌آمیز دعوت کرده است. آیات ۳۲ و ۳۳ سوره مائده از مهم‌ترین مستندات قرآنی در رد ترور و خشونت به شمار می‌روند (ص۹۰-۹۱). نویسندگان با استناد به نمونه‌هایی از تاریخ اسلام، مانند خودداری مسلم بن عقیل از ترور ابن زیاد، تأکید می‌کنند که اسلام نه فقط نظری بلکه در عمل نیز با تروریسم مخالفت داشته است (ص۹۲).
در فصل پنجم، نویسندگان به رابطه تروریسم با جهاد دینی پرداخته‌اند و توضیح می‌دهند که اسلام این دو را یکی نمی‌داند و خشونت را با جهاد اشتباه نمی‌گیرد (ص۱۲۳). آنها ارکان سه‌گانه دین اسلام را شامل اعتقادات، اخلاقیات و احکام دانسته و بیان می‌کنند که این ارکان بر یکدیگر تأثیرگذارند و در تعامل با هم قرار دارند (ص۱۲۳-۱۳۲). برخلاف دیدگاه بسیاری از مستشرقان و غربیان که اسلام را دین شمشیر و خشونت معرفی می‌کنند، اساس آموزه‌های اسلامی چیز دیگری را نشان می‌دهد. اگرچه در قرآن حدود ۱۷۵ واژه مرتبط با جنگ و قتل ذکر شده، اما واژه‌هایی مانند رحمت، عدل، رفق و مودت نیز در آن آمده‌اند که نشان‌دهنده بعد مهرورزانه اسلام‌اند (ص۱۳۳). همچنین سیره اهل بیت (ع) نیز تأکید فراوانی بر رفق و مدارا دارد (ص۱۳۴).
نویسندگان معتقدند که اصل در اسلام بر صلح و همزیستی است و ترور و خشونت اموری ناپسند و مردود معرفی شده‌اند. آیاتی همچون آیه ۱۳۴ سوره آل عمران و آیه ۸۵ سوره حجر نیز این نگاه را تقویت می‌کنند (ص۱۳۵). بر خلاف دیدگاه‌های افراط‌گرایانه تکفیری و برخی مستشرقان غربی، دعوت به اسلام باید بر اساس اختیار و نه اجبار صورت می‌گیرد (ص۱۳۶). قرآن و سیره اهل بیت به صراحت دعوت با احترام و به دور از اجبار را تأیید می‌کنند. آیاتی چون آیه ۱۲۵ سوره نحل، آیه ۱۰۸ سوره یوسف و آیه ۱۵ سوره شورا نشان‌دهنده لزوم رعایت احترام در فرآیند دعوت‌اند (ص۱۳۷). از نظر نویسندگان، آیات متعددی مانند آیه ۲۱۴ سوره شعراء و آیه ۱۰۷ سوره انبیاء نیز بر نقش پیامبر به عنوان دعوت‌کننده‌ای دلسوز و بدون اجبار تأکید دارند (ص۱۳۸-۱۳۹).
نهایتاً، نویسندگان این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا در برابر عدم پذیرش دعوت پیامبر، می‌توان از خشونت استفاده کرد؟ پاسخ قرآن منفی است. بر اساس آیاتی همچون آیه ۲۰ سوره آل عمران، آیه ۸۲ سوره نحل، آیه ۵۴ سوره نور، آیه ۴۰ سوره رعد، آیه ۱۲ سوره تغابن، آیه ۶۷ سوره مائده و آیه ۳۲ سوره احقاف، وظیفه پیامبر تنها ابلاغ و دعوت است و هرگز مجاز به اجبار یا خشونت نبوده است (ص۱۴۰).
جمشیدی و طوسی در فصل هفتم، تروریسم را از منظر امامیه و تکفیری‌ها مورد بررسی قرار داده و تفاوت‌ها آنها را بررسی و بیان کرده است. (ص۲۰۹) به گفته نویسندگان در منابع کلامی و فقهی امامیه حرمت ترور و قتل پنهانی مورد تاکید قرار گرفته است همچون آیه ۳۳ سوره اسرا و آیه ۳۲ سوره مائده. همچنین در روایات متعدد ترور و قتل ناگهانی و پنهانی نهی و حرام اعلام شده است. (ص۲۱۰) آنان می‌گویند در اسلام اگر کسی اعدام می‌شود به صورت آشکارا و با اثبات جرمش و با اذن امام یا حاکم شرعی جامعه، اعدام می‌شود ولی ترور مخفیانه و به قصد ضربه زدن و اخلال در نظم عمومی جامعه انجام می‌شود (ص۲۱۲).
نویسندگان معتقدند که جهاد و دعوت به اسلام در اندیشه امامیه و تکفیری‌ها تفاوت‌های بنیادینی دارد. امامیه جهاد را با نیت ایجاد امنیت و صلح و دفاع از عدالت و اسلام می‌بیند، در حالی که تکفیری‌ها از خشونت برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند. در اندیشه شیعه، جهاد عبادتی والا و از فروع دین است، اما تکفیری‌ها آن را از ضروریات خشونت می‌دانند. امامیه وسایل مشروع را برای اهداف عالی انتخاب می‌کند، در حالی که تکفیری‌ها به هر وسیله‌ای حتی غیر اخلاقی متوسل می‌شوند. دشمن در اندیشه امامیه کسی است که با عدالت و حقیقت دشمنی کند، اما تکفیری‌ها هر مخالفی را دشمن می‌دانند. اخلاق و آداب در جهاد امامیه رعایت می‌شود، برخلاف تکفیری‌ها که از روش‌های غیر اخلاقی استفاده می‌کنند (ص۲۱۵-۲۲۲).
به گفته نویسندگان یکی از ریشه‌های تروریسم برداشت غلط از دین و مذهب است. تکفیری‌ها با برداشت غلط از آیات و روایات کارهای خلاف شرع و وحشتناک خود را توجیه کرده و استفاده از زور و خشونت را وسیله محقق شدن اهداف خود که دعوت دیگران به اسلام است قرار داده‌اند و هر کسی را که با عقاید و آرای آنها مخالف است دشمن خود حساب کرده و آنها را با شدیدترین عمل تروریستی نابود می‌کنند. در اندیشه امامیه هدف از جهاد اسلام آوردن اجباری و اکراهی دیگران نیست اما در تفکر تکفیری دیگران موظف هستند آرا و عقاید آنها را بپذیرند وگرنه ریختن خون آنها جایز است (ص۲۲۲-۲۲۴).
- فرق انتحار و استشهاد
نویسندگان به تفاوت میان عملیات‌های تروریستی و شهادت‌طلبانه مسلمانان پرداخته‌اند و انگیزه‌های مختلف آنها را بررسی کرده‌اند. تکفیری‌ها با اهداف دنیوی و حکومت‌طلبی به خودکشی دست می‌زنند، در حالی که مسلمانان برای رضای خدا و مقابله با دشمنان، عملیات استشهادی انجام می‌دهند (ص۲۲۵-۲۲۷).
جمشیدی و طوسی بیان می‌کنند که عملیات استشهادی دارای ۷ شرط است، از جمله: اجازه حاکم شرع، عدم کشتن بی‌گناهان، اعتلای اسلام، ضربه به دشمن و دفع تجاوز. فرد باید یقین داشته باشد که عملیات به شکست دشمن منجر می‌شود و مصلحت اسلام را در نظر بگیرد. اما تکفیری‌ها با نابودی کفار و استفاده از خشونت، دیگران را به پذیرش عقاید خود وادار می‌کنند. (ص۲۲۷) به عبارت دیگر، عملیات انتحاری شامل کشتن دیگران همراه با خودکشی است بدون رعایت شرایط هفتگانه؛ در حالی که عملیات استشهادی با اجازه حاکم شرع و برای اعتلای اسلام و ضربه به دشمن انجام می‌شود و از کشتن بی‌گناهان پرهیز می‌کند (ص۲۲۸).