معرفی اجمالی و انتقادی کتاب

غنا، موسیقی و رقص در اسلام اثر مرتضی چیت‌سازیان و مژده کرمی، در حوزه موسیقی از نظر اسلام است. مرتضی چیت‌سازیان مدیر گروه فقه و حقوق دانشگاه قرآن و حدیث است و کتاب حقوق مالکیت‌های فکری از دیگر کتاب‌های او در فقه معاصر به شمار می‌آید. به ادعای چیت‌سازیان در این اثر تلاش شده، مسئله غنا، موسیقی و رقص با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان، بررسی شوند (ص۴). ابتلای افراد زیادی از جامعه به مسئله غنا و موسیقی، انگیزه نویسنده از تألیف این کتاب بوده است (ص۱۵).

ساختار کتاب

مباحث این کتاب در دو بخش سامان یافته است. در بخش اول غنا و موسیقی و در بخش دوم رقص از نظر فقهی بررسی می‌شود. بخش اول اثر چیت‌سازیان و بخش دوم اثر هر دو نویسنده است. این دو بخش، فاقد هرگونه اشتراک (مگر تلازم عرفی این دو موضوع با هم) است؛ نه در استدلال‌های فقهی و نه در موضوع به یکدیگر وابسته نیستند و قابلیت مجزا شدن دارند. بخش اول، چهار فصل دارد: ماهیت غنا و موسیقی، تاریخچه آنها، حکم غنا و خاتمه. بخش دوم نیز مشتمل بر شش فصل است: پیشینه رقص، انواع رقص، دلایل حرمت، رقص و هنر نمایش، حکم آموزش رقص و نتیجه مباحث.

زیاده‌نویسی و ساختار نامنسجم

کتاب ویراستاری ادبی نشده است؛ رعایت نشدن دستور زبان فارسی معیار، خوانش جملات و حتی فهم برخی عبارت‌ها را دشوار کرده است. نویسنده بحث‌های مفصّلی درباره تاریخ غنا و موسیقی (ص۵۶-۸۸)، تاریخچه رقص (ص۱۹۳-۲۰۸)، و رابطه رقص با هنر‌های نمایشی(ص۲۷۱-۲۸۶) بیان نموده، اما ارتباط آن‌ها را با بحث فقهیِ حکم غنا و موسیقی روشن نکرده است. از سوی دیگر در بحث موسیقی، تنها حکم خرید و فروش آلات موسیقی در دو صفحه بیان شده (ص۱۶۴-۱۶۵) و اصلِ مسئله موسیقی و مسائل دیگر مربوط به آن بررسی نشده است.

کتاب فاقد ساختار مناسب و منسجم و گرفتار تکرار است. بحث غنا و موسیقی همراه هم بحث شده و نویسنده گاه از غنا و گاهی از موسیقی سخن می‌گوید. و با اینکه فصل مستقلی برای مفهوم‌شناسی و حقیقتِ غنا در نظر گرفته، اما در بحث بررسی دلالت آیات قرآن و نیز بحث دلالت روایات بر حرمت غنا دوباره به این بحث ورود کرده است.

نویسنده آنگاه که شاخص‌هایی را برای شناختن مصداق غنا ارائه داده، غنای در قرائت قرآن را ممکن و آن را یکی از موارد غنای حرام دانسته است (ص۱۳۳)، اما در جای دیگر، مراثی و خواندن قرآن را موضوعاً از بحث غنا خارج دانسته است (ص۱۵۶-۱۵۷).