نشر اکاذیب (منابع مطالعاتی)
نشر اکاذیب به معنای انتشار اطلاعات نادرست یا کذب است که می‌تواند به حیثیت افراد و جامعه آسیب جدی وارد کند. این عمل از دیدگاه فقه اسلامی گناهی بزرگ محسوب شده و به شدت منع گردیده است.
در دنیای امروز و با گسترش فضای مجازی، اهمیت توجه به این موضوع دوچندان شده است. نشر اکاذیب و شایعات گاه در جمع‌های خانوادگی و اجتماعی رخ می‌دهد و گاه از طریق سایت‌های اینترنتی، کانال‌ها و گروه‌های شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.
این رفتار نه تنها باعث هتک حیثیت افراد عادی و شخصیت‌های مذهبی یا سیاسی می‌شود، بلکه می‌تواند به ایجاد ناامنی در جامعه و بروز مشکلات امنیتی منجر گردد. از این رو، ضروری است که از دیدگاه فقه و حقوق، این عمل جرم‌انگاری شود و مصادیق مجرمانه آن به دقت مشخص گردد تا مجازات‌های مناسب و بازدارنده‌ای برای جلوگیری از آن تدوین و اجرا شود.
کتاب
فارسی
- رویه قضایی محاکم استان تهران تهدید، افترا، نشر اکاذیب و توهین (سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱)، محمدعلی کولائی، سیدرضا سجودی و کریم حبیب‌پروین، تهران، دادگستری کل استان تهران، چاپ اول، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- مسئولیت مدنی و کیفری ارجاف و شایعه‌پراکنی، سجاد ترکاشوند، مصطفی ونایی و عابدین رحمتی، تبریز، عاصم، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- مسئولیت مدنی و کیفری ارجاف و شایعه‌پراکنی، زهراسادات جادران، اراک، ارشک، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- مسئولیت مدنی جرائم در فضای مجازی: بررسی جرائم هتک حیثیت و نشر اکاذیب، سیدامین میرزایی، حامد گومه‌ای و اکبر آقابابائیان، تهران، فانوس دنیا، چاپ اول، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- مجموعه گفتارهای فقه رسانه و ارتباطات، علی نهاوندی، مشهد، به‌نشر، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید.
- جرم نشر اکاذیب در رویه دادگاه‌ها، گروه پژوهشی انتشارات چراغ دانش، تهران، چراغ دانش، چاپ اول، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- نشر اکاذیب از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران، فهیمه علائی، ساری، هاوژین، چاپ اول، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
- تحلیلی بر جرم نشر اکاذیب، علی‌محمد روشنی، تهران، بهنامی، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا بخوانید.
مقاله
فارسی
- تحلیلِ قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن بزه نشر اکاذیب رایانه ای در پرتو حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، علیرضا درزی رامندی، زهرا میرزائی راد، فصلنامه فقه و اصول، اسفند ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بازاندیشی در ماهیت و شرایط تحقق بزه «نشر اکاذیب»، مجتبی ملک افضلی اردکانی، بهاره کرمی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۲۱، شماره ۸۰، اردیبهشت ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- مسئولیت مدنی و کیفری ناشی از نشر اکاذیب در فضای مجازی، سجاد شیرعلی نیا و سهیل عبداللهی فلکدهی، دومین کنفرانس بین المللی حقوق، مدیریت، علوم تربیتی، روا نشناسی و مدیریت برنامه ریزی آموزشی، ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی، حسین تراهی، هفتمین کنگره ملی در علوم انسانی، ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- سازوکارهای مقابله با شایعه سازمانی با رویکرد اسلامی، محسن منطقی، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره پیاپی ۴۷، زمستان ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- دلایل حرمت شایعه پراکنی و تاثیرات آن بر جامعه، زهرا سادات جادران، مجله معارف علوم اسلامی و علوم انسانی، شماره ۱۷، تابستان ۱۴۰۳ش.
- جرم سیاسی (ارجاف) در فقه اسلام، منصور ترکاشوند، عباسعلی حیدری و محمود قیوم زاده، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، شماره پیاپی ۴۲، زمستان ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- تحلیل فقهی نشر اکاذیب در مطبوعات، احسان قباد، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره پیاپی ۱۱، بهمن ۱۳۹۷ش. چکیده را اینجا بخوانید.
- مسوولیت رسانه‌ها در جبران ضرر ناشی از نشر اکاذیب، مسعود دهباشی مسعود، رویا فنائی، همایش کنفرانس ملی دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی اجتماعی، ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بررسی افترا و نشر اکاذیب در فقه و حقوق جزا، اکبر فهیمی و ناصر نوروزی، کنفرانس سالانه پژوهش در علوم انسانی و مطالعات اجتماعی،تهران، ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- نگاهی نو به ارتباط رسانه با ماهیت جرم نشر اکاذیب در قوانین ایران با محوریت رسانه‌های مجازی، مصطفی زارعی و اصغر مرادی، فصلنامه امنیت پایدار انتظامی، شماره ۳۱، زمستان ۱۳۹۶ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی ـ حقوقیِ مباهته رسانه‌ای، حیدری, علی‌مراد، مجله حقوق اسلامی، شماره ۴۷، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بازپژوهی امکان و روائی انتشار اکاذیب از نظرگاه فقه امامیه، محمد حسن حائری، احسان علی اکبری بابوکانی، فصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. متن کامل را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید.
- حمایت از حرمت اشخاص در برابر آزادی بیان، باقر انصاری، فصلنامه رسانه، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۲ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بررسی نشر اکاذیب در حوزه رسانه‌ها و مطبوعات از منظر فقهی، مهدی بیژنی، حسین علی سعدی، فصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، شماره ۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش. متن کامل را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید.
- بحثی پیرامون افترا و نشر اکاذیب و قذف در قوانین جاری، داریوش وفاقی، مجله حقوقی دادگستری، دوره ۵۷، شماره ۸، مهر ۱۳۷۲ش. مقاله را اینجا بخوانید.
عربی
- حماية الأعراض بالتصدي للشائعات دراسة فقهية مقارنة بالقانون الوضعي، حسن محمد أحمد حسن عيد، مجلة الدراية، مصر، شماره ۲۷، ۲۰۲۵م. مقاله را اینجا بخوانید.
- ترويج الشائعات وأثره في الأزمات - دراسة فقهية، أسماء معتمد محمد سيد، مجلة کلیة الشریعة و القانون بطنطا، المجلد ۳۸، شماره ۵، ۲۰۲۳م. مقاله را اینجا بخوانید.
- الأحكام الفقهية المتعلقة بترويج الشائعات، منيرة بنت سعيد بن عبدالله أبو حمامة، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بالإسكندرية، شماره ۳۸، ۲۰۲۲م. مقاله را اینجا بخوانید.
- الشائعات ووسائلها المعاصرة في منظور الفقه الإسلامي، مظهر أحمد عمر حسن الراغب، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بكفر الشيخ، مصر، شماره ۶، ۲۰۲۲م. مقاله را اینجا بخوانید.
- نشر وترويج الإشاعات: دراسة فقهية، منيرة سعيد عبدالله أبو حمامة، مجلة جامعة جازان للعلوم الإنسانية، عربستان، المجلد ۹، شماره ۱، ۲۰۲۰م. چکیده را اینجا بخوانید.
پایان‌نامه
فارسی
- بررسی تطبیقی جرم نشر اکاذیب در حقوق ایران با آرای امام خمینی (ره) و محقق حلی، علی حقیقی ازگمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، دانشکده علوم انسانی، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- بررسی تطبیقی بزه‌های افتراء توهین ونشر اکاذیب در نظام کیفری ایران و فقه امامیه، علی اصغر فراتی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان (دانشکده حقوق)، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- مطالعه تطبیقی جرم توهین، افترا، نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی فقه امامیه و فرانسه، مهسا مقدسی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی رضویه، زمستان ۱۳۹۹ش. متن کامل را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید.
- بررسی نشر اکاذیب در حقوق کیفری و رویه قضایی ایران، سحر جعفر شادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز (دانشکده حقوق و علوم اجتماعی)، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- توهین ، شایعه پراکنی ،مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای مجازی از نظر فقه و حقوق (موضوعه)، زینب حقایقی رودی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- مبانی فقهی شایعه پراکنی ، پیامدها و راهکارهای آن، ناهید شکریان، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- افتراء و نشر اکاذیب از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه، فاطمه کرمان، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران (دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، ۱۳۹۴ش. چکیده را اینجا بخوانید.
- بررسی جرایم افترا و نشر اکاذیب در حقوق جزا و فقه، براتعلی بی‌ریا، سطح ۳ حوزه علمیه (کارشناسی ارشد)، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه، ۱۳۹۰ش.
- بررسی جرایم افتراء، توهین و نشر اکاذیب در حقوق جزا و فقه امامیه، محمدعلی نصرالهی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران (دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- بررسی تطبیقی جرایم افترا و نشر اکاذیب در فقه جزایی و حقوق موضوعه،سمیرا سعیدی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران (دانشکده علوم انسانی)، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
- تحلیل جرم نشر اکاذیب، علی محمد روشنی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۷۹ش. صفحات ابتدایی پایان‌نامه را اینجا بخوانید.
عربی
- جریمه نشرالإشاعات و الأکاذیب ؛ دراسه مقارنه بین القانون العراقی و الفقه الإسلامی، یاس جابر عوده عوده، کارشناسی ارشد، دانشگاه ادیان و مذاهب (دانشکده حقوق)، ۱۴۰۳ش. چگیده را اینجا بخوانید.