باروری پس از مرگ (منابع مطالعاتی)
(تغییرمسیر از تولیدمثل پس از فوت (منابع مطالعاتی))
باروری پس از مرگ از روش‌های تلقیح مصنوعی است که در آن اسپرم زوج پس از مرگ به رحم زوجه انتقال پیدا می‌کند. در حرمت و حلیت این عمل، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. ملاک در این اختلاف، بقاء زوجیت پس از مرگ است. عده‌ای با استدلال بر روایات، مرگ را باعث انقطاع زوجیت و در نتیجه این عمل را حرام می‌دانند. در مقابل، عده‌ای با تمسک به روایاتی دیگر، مرگ را تا اتمام عده باعث انقطاع زوجیت نمی‌دانند و در نتیجه قائل به حلیت این عمل هستند. هر دو گروه در حرمت عمل بعد از اتمام عده اتفاق نظر دارند. این موضوع در نتیجه پیشرفت‌های دانش پزشکی در کنار روش‌هایی مثل انجماد جنین و اجاره رحم زمینه‌ساز بحث‌های تازه‌ای در فقه اسلامی شده است.
در این مسئله، فقه معاصر به دنبال پاسخ به پرسش‌های ذیل است: مبانی حلیت و حرمت باروری پس از مرگ چیست؟ آیا با عناوین ثانوی می‌توان حکم به حلیت داد؟ احکام ارث و نسب فرزند متولد شده از این طریق چگونه است؟ از فقهای معاصر آیت الله فاضل لنکرانی قائل به حلیت این عمل شده‌اند. فقیهان و حقوق‌دانان مسلمان درباره اصل مشروعیت این روش‌ها و نیز پیامدهای فقهی و حقوقی آن‌ها پژوهش‌هایی منتشر کرده‌اند. منابع ذیل در همین راستا جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- تلقیح نطفه شوهر پس از مرگ، به همسر او و وضعیت حقوقی فرزند متولد از آن، محمدمهدی کریمی‌نیا، یعقوب محمدخواه، قم، انتشارات حقوق اسلامی، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی وضعیت حقوقی استفاده از سلول‌های جنسی متوفی و احکام و آثار مرتبط با آن، فرزانه علی‌مددی، کرج، انتشارات نارین رسانه، ۱۳۹۶ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تولد فرزند بعد از وفات والدین (از منظر فقه و حقوق)، مسعود راعی، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- باروری پس از مرگ در حقوق موضوعه ایران، سیده فرشته قریشی، اولین کنفرانس بین المللی حقوق، علوم سیاسی، سیاست اسلامی و فقه اسلامی، ساری، ۱۴۰۳ش.
- بررسی علقۀ زوجیت پس از وفات مرد، جهت تلقیح مصنوعی به زوجه، مهدی موحدی محب، علی اسلامی فر، مجله پژوهش های فقهی، شماره ۳، مهر ۱۴۰۲ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بررسی ابعاد فقهی و حقوقی القای باروری پس از مرگ از دیدگاه مذاهب اسلامی، محمدفاضل محمدی پور، مرضیه خلجی و الهام رمضانی، هشتمین همایش دانشجویی بررسی فرهنگ سلامت از منظر قرآن و حدیث، تهران، ۱۴۰۰ش.
- بررسي فقهي انتقال نطفه از ميت به رحم زنده انسان، واحكام و آثار آن، سمیه حسنی، پایان نامه سطح ۳ حوزه، ۱۴۰۰ش. چکیده را اینجا بخوانید.
- بررسی باروری پسامرگ در حقوق تطبیقی، الهه محسنی، مجله حقوق پزشکی، شماره ۵۶، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- بررسی ابعاد و شرایط نسب و ارث جنین آزمایشگاهی در حقوق ایران، حدیث راسخی، مجله مطالعات علوم اسلامی انسانی، شماره ۲۲، تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- نسب و آثار ناشی از آن در انتقال نطفه پس از مرگ زوجین از دیدگاه مذاهب اسلامی، محمود ویسی و راضیه صادقی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره پیاپی ۱۵، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- تحلیل اخلاقی- فقهی آثار باروری پس از مرگ، احسان علی اکبری بابوکانی و امین امیرحسینی، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی ایران، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا بخوانید.
- تحلیل فقهی ارث جنین ناشی از لقاح مصنوعی پس از فوت پدر و ارتباط آن باعلم پزشکی، مهرعلی رخشانی فر، غلامحسن دلاورو امیرحمزه سالارزایی، فصلنامه قرآن و طب، شماره ۴، مهر ۱۳۹۸ش. چکیده را اینجا بخوانید.
- واکاوی مشروعیت باروری پس از مرگ در فقه امامیه با رویکردی به آرای فقهای اهل سنت، سید حسین صفایی و حسن فدایی و امین امیرحسینی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره۸، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شرط وجود وارث در وراثت حمل ناشی از تلقیح مصنوعی، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و قاسم نظری کله‌جویی و سید علی حسینی، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۸۷، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- درنگی در حکم فقهی تلقیح مصنوعی اسپرم شوهر متوفی به زن، سید محمد صدری و خالد نبی‌نیا، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۳، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی ارث جنین آزمایشگاهی، علیرضا پوراسماعیلی و صدیقه قندی و اکبر پژهان، فصلنامه فقه پزشکی، شماره ۲۴-۲۵، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی وضعیت ارث جنین ناشی از تلقیح مصنوعی پس از فوت صاحب اسپرم (پدر) از منظر فقهی و حقوقی، بیژن حاجی‌عزیزی و شهرزاد قفقازی الاصل، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، شماره ۸، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تولید مثل پس از مرگ، حقوق بیمار و دیدگاه اسلامی، لیلا علیزاده و رضا عمانی سامانی، مجله ایرانی تاریخ و اخلاق پزشکی، دوره ۵، شماره ۴، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- باروری پس از مرگ: بررسی اخلاقی و حقوقی، محمد راسخ و مژگان خورشیدی و فائزه عامری، مجله ایرانی تاریخ و اخلاق پزشکی، دوره ۵، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- التلقيح الاصطناعي بعد الوفاة وإشكالاته، محمد الطيب سكيريفة، الجزایر، المجلة المتوسطية للقانون والاقتصاد، جلد ۵، شماره ۱، ۲۰۲۰م.چکیده را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید
- التلقيح الاصطناعي بعد وفاة الزوج دراسة تطبيقية، علي بن أحمد بن سبيع الغامدي، مجلة البحوث الفقهية المعاصرة، جلد ۲۲، شماره ۸۹، ۲۰۱۱م.
- التلقیح المصنوعی بعد الوفاة فی میزان الشریعة، أحمد عمرانی، در مجموعه مقالات قانون الأسرة و و التطورات العلمیة، کلیة الحقوق، جامعة وهران، ۲۰۰۷م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- وضعیت حقوقی کودکان ناشی از باروری پس از مرگ در فقه و حقوق ایران و اسناد بین المللی و آثار آن، مهسا فرجی، کارشناسی ارشد، دانشکده رفاه، گروه حقوف، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید
- باروری پس از مرگ از دیدگاه فقه اسلامی، حقوق ایران و آمریکا، حسن فدایی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۴ش.
- باروری پس از مرگ زوجین از دیدگاه فقه و حقوق ایران، زهرا پورعبدالله، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۳ش. چکیده را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید
- وضعیت حقوقی کودک ناشی از تلقیح مصنوعی قبل و پس از فوت والدین، مهناز ایزدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت، ۱۳۹۳ش. چکیده را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید
- باروری پس از مرگ، محدثه رضایی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۲ش. متن کامل را در کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر بخوانید
عربی
- التلقيح الإصطناعي بين القانون الوضعي والفقه الإسلامي، محمد الطیب سکیریفة، الجزائر، جامعة ابوبکر بالقاید، کلیة الحقوق والعلوم السیاسیة، ۲۰۱۷م. پایان‌نامه را از اینجا ببینید