عزاداری‌های نامتعارف (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

پژوهشگر کتاب بیان می‌کند متعارف یا غیرمتعارف بودن یک رفتار تعیین‌کننده شرعی و غیرشرعی بودن آن رفتار نیست؛ چه بسا یک رفتار نادر ممکن است مشروع باشد، ولی رفتار عده‌ّ کثیری مشروع نباشد؛ بنابراین مشروع یا نامشروع بودن عزاداری‌های نامتعارف نیازمند بررسی فقهی است (ص۲۷). بر اساس گزارش نویسنده، موافقان و حامیان عمل قمه‌زنی و تیغ‌زنی و سایر عزاداری‌های نامتعارف که در طول آن، عزاداران لطمه و آسیب به بدن خود وارد می‌کنند، برای توجیه و مشروع جلوه دادن عمل خود، به روایات و فتاوای برخی از فقها و حتی به داستان‌های تاریخی استناد می‌کنند (ص۲۷).

موافقان عزاداری‌های نامتعارف به روایاتی ازجمله روایت خالد بن سدیر از امام صادق(ع) استناد کرده‌اند، که در آن آمده است: «لطمه زدن دست بر صورت کفاره‌ای جز استغفار و توبه ندارد، البته دختران فاطمه در سوگ امام حسین گریبان‌های خود را پاره کردند و بر صورت خود سیلی زدند، لیکن جا دارد که در مثل چنین مصیبتی سیلی به صورت زده شود و گریبان‌ها پاره گردد» (ص۲۸). آنان با تمسک به این فراز از حدیث «و علی مثله تلطم الخدود و تشقّ الجیوب» اظهار می‌دارند که امام صادق در این روایت به صراحت عزا و مصیبت امام حسین(ع) را از سایر مصیبت‌ها متمایز کرده و حکم حرمت ایراد لطمه به سر و صورت در عزای او را مستثنی کرده است (ص۲۹).  

درباره این روایت علاوه بر ضعف سندش و اِعراض فقها از آن گفته شده که کلمه «لطمه» به معنای ضربه زدن با کف دست و سیلی زدن است، نه وارد کردن خراش به صورت؛ بنابراین نمی‌توان از این روایت جواز قمه‌زنی و سایر رفتارهای نامتعارف را استخراج کرد. به‌علاوه در صورت اثبات لطمه‌زنی توسط زنان فاطمی و همچنین اثبات این که امام سجاد ناظر این اعمال بودند و در برابر آنها سکوت کردند، بازهم نمی‌توان حکم جواز آن را مشمول دیگران دانست. چون ممکن است این حکم فقط اختصاص به زنان فاطمی داشته باشد که در آن شرایط حضور داشتند و دارای رابطه خویشاوندی با آن حضرت بودند (ص۲۹-۳۰).

روایت مورد استناد دیگر در موافقت با عزاداری‌های نامتعارف، روایت امام رضا است که در آن می‌گوید: «همانا روز حسین مژه‌های ما را از شدت گریستن مجروح ساخت و اشک‌های ما را جاری نمود و عزیز ما را در سرزمین گرفتاری مبتلا کرد و ما را تا روز مرگ میراث دار گرفتاری و بلا نمود، پس بر مثل حسین گریه‌کنندگان باید گریه کنند» (ص۳۱). برخی از طرفداران رفتارهای نامتعارف در عزاداری‌ها برای مشروع خواندن رفتارهای خود به این روایت استناد کرده و می‌گویند، عزاداری برای سالار شهیدان از چنان اهمیتی برخوردار است که امام رضا(ع) در ماتم ایشان به نحوی گریستند که مژه‌های آن حضرت مجروح شدند و روشن است که این نحوه گریستن، مصداق بارز صدمه و آسیب زدن به جسم خود است (ص۳۱).  

درباره این روایت نیز گفته شده که سخن معصوم در این‌باره بیانگر شدت حزن و ماتم است و بعید است که منظور امام مجروح شدن واقعی مژه‌ چشمانشان باشد. چنانچه بپذیریم که امام رضا به این شکل گریسته و مژه‌هایشان آسیب دیده است، باز هم از امام معصوم هیچ رفتار و فعلی جز گریه‌کردن صادر نشده است و چه بسا مداوم و شدید گریه‌کردن منجر به آسیب چشم بشود که این امر اتفاقی و موردی است و هیچ ربطی به لطمه و صدمه وارد کردن به بدن ندارد. به این ترتیب این روایت نیز از اثبات جواز رفتارهای نامتعارف در عزاداری‌ها از قبیل قمه‌زنی و تیغ‌زنی ناتوان است (ص۳۲).

به گزارش نویسنده یکی از فتاوایی که طرفداران قمه‌زنی فراوان به آن  استناد می‌کنند، فتوای [[میرزای نائینی]] است که گفته است «هیچ اشکالی نیست در جایز بودن سینه زدن یا با دست به صورت زدن، بلکه اقوی جواز زنجیر زدن است، بر شانه و پشت به حدّی که به بیرون آمدن کم خون منجر گردد؛ اما بیرون آمدن خون از پیشانی در اثر شمشیر و قمه‌زدن در صورتی که از ضرر آن محفوظ باشد جایز است؛ لکن احوط و سزاوار است، کسانی که عارف به زدن‌شمشیر و قمه نیستند، خودداری کنند، خصوصا جوانانی که دل‌هایشان پر از محبت امام حسین است و از عشق آن حضرت بی‌اختیار می‌گردند و در موقع قمه‌زدن توجه ندارند که ممکن است، پس از آن زیان ببیند» (ص۳۴-۳۵).