همزادسازی انسان: تفاوت میان نسخه‌ها

همزادسازی انسان یا تقسیم جنینی یکی از اقسام شبیه‌سازی انسان است<ref>جواهری، «تقسیم جنینی و شبیه‌سازی»، ص۸۲.</ref> که با استفاده از سلول جنسی انجام می‌گیرد.<ref>ناظم‌زاده قمی، جراحی پلاستیک و شبیه‌سازی انسان از نگاه فقه، ص۱۷۴.</ref> از همزادسازی انسان با عناوین مختلفی مانندالاستتئام<ref>مرتضوی، و مجتبی نوروزی، «بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل‌سازی انسانی»، ص۱۰۶.</ref>، «التنسیل الجنینی»،<ref>ابوالبصل، «عملیات التنسیل»، ص۶۵۵.</ref> «الاستنساخ الجسدی»، «الاستنساخ الجنینی» یا «تکثیر النطفة» یاد می‌شود.<ref>گروهی از مؤلفان، الفقه الطبی، ص۱۷۱.</ref>  

اکثر فقهای اهل‌تسنن همزادسازی انسان را حرام دانسته‌اند،<ref>گروهی از مؤلفان، الفقه الطبی، ص۱۷۱.</ref> در بیانیه دهمین نشست مجمع فقه اسلامی، در مکه هم علاوه بر حرمت شبیه‌سازی انسان، بر حرمت همزادسازی انسان نیز تأکید شده است.<ref>موسوی، قرارات مجمع الفقه الاسلامی، ص۲۸۲.</ref> در مقابل برخی فقیهان اهل‌تسنن، با ذکر شرایطی همزادسازی را جایز دانسته‌اند. از جمله شرط‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: ۱. به‌کارگیری سلول در رحمِ همسر، ۲. انجام عمل در زمان زوجیت، ۳. موافقت زوج و زوجه ۴. معلوم ماندن نسب.<ref>الاشقر، ابحاث اجتهادیة فی الفقه الطبی، ص۳۶.</ref>

محمد مؤمن این استدلال را بسیار ضعیف دانسته، معتقد است با استناد به روایت‌های تفسیری،<ref>برای نمونه نگاه کنید به: بحرانی، البرهان، ج۲، ص۱۷۵.</ref> این آیه ناظر به تغییر دین خدا و ایجاد بدعت در آن است؛ اما آنچه در مراحل همزاد‌سازی انسان رخ می‌دهد، همانند کاشتن بذر گیاهان و درختان، همگی به خواست و اراده خدا انجام می‌شود.<ref>مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۵۲.</ref>

فقیهان شیعه در این مسئله که مادرِ انسان همزادسازی شده چه کسی است، اقوال مختلفی دارند. اگر سلول جداشده، در رحم همان زن صاحب نطفه قرار بگیرد، در این صورت بدون تردید، آن زن مادر انسانِ همزاد خواهد بود.<ref>مرتضوی، و نوروزی، «بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل‌سازی انسانی»، ص۱۱۳.</ref> اما در صورتی که سلول جداشده، در رحم همان زنِ صاحب نطفه قرار نگیرد، برخی فقیهان، زن صاحب رحم و بعضی صاحب سلول را مادر انسانِ همزاد دانسته‌اند.<ref>معینی‌فر، و حاجیعلی، «نسب طفل شبیه‌سازی شده در نظام حقوقی اسلام»، ص۱۱۵.</ref> سید علی سیستانی معتقد است بنا بر احتیاط واجب در مسئله ارث باید مصالحه صورت گیرد، ولی در مسئله محرمیت، هر دو زن محرم هستند؛ چرا که صاحب تخمک، همسرِ پدر بچه و صاحب رحم، مانند مادرِ او است.<ref>سیستانی، «[https://www.sistani.org/persian/qa/01019/ پرسش و پاسخ؛ لقاح مصنوعی، در ، سایت دفتر آیت‌الله سیستانی]».</ref>

سید ابوالقاسم خویی و [[محمد آصف محسنی]] با استناد به [[آیه ۲ سوره مجادله]]، صاحب رحم را مادر شرعی فرد همزادسازی شده دانسته‌اند. به باور آنها از منسوب‌بودن تخمک به یک زن، نمی‌توان مادر شرعی را شناخت، بلکه مادر شرعی کودک، زنی است که نطفه در رحم او رشد می‌کند و فرزند را به دنیا می‌آورد.<ref>خویی، مسائل و ردود، ج۲، ص۳۲۰؛‌ محسنی، الفقه و مسائل طبیه، ج۱، ص۴۰۹.</ref> اما سید کاظم حائری با رد این استدلال معتقد است آیه ۲ سوره مجادله در مقام تعریف تعبدی مادر نیست؛ ازاین‌رو انسان‌هایی که از روش همزادسازی متولد می‌شوند،‌ با افراد دوقلو یا چندقلویی که از راه طبیعی به دنیا می‌آیند، هیچ تفاوتی ندارند و مادر آنها، زنِ صاحب تخمک است، نه زنی که نطفه در رحم او رشد کند.<ref>حائری، «شبیه‌سازی انسان»، ص۳۹-۴۰.</ref> محمد مؤمن نیز با نپذیرفتن عنوان مادری برای صاحب رحم، معتقد است، همانطور که نمی‌توان دستگاه‌های آزمایشگاهی را که نطفه درون آنها رشد می‌کند، مادر انسانِ همزاد دانست، زنی که تنها از رحم او برای پرورش نطفه استفاده می‌شود را نیز نمی‌توان مادرِ انسانِ همزاد خواند.<ref>مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۸۸.</ref>

به نظر امام خمینی، ملاک مادری به صاحب تخمک بودن است و آن زنی که تخمک از او گرفته شده، مادر حقیقی و شرعی انسانِ همزاد است.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ص۹۹۰.</ref> محمد فاضل لنکرانی،<ref>فاضل لنکرانی، احکام پزشکی و بیماران، ص۹۶.</ref> [[حسینعلی منتظری]]،<ref>منتظری، احکام پزشکی، ص۸۷.</ref>، محمد مؤمن<ref>مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۸۷.</ref> و [[سید علی خامنه‌ای]]<ref>خامنه‌ای، احکام پزشکی، ص۳۳.</ref> از دیگر قائلان این قول هستند. به گفته محمد مؤمن حقیقت نطفه از صاحب اسپرم و صاحب تخمک به وجود می‌آید و قرار گرفتن آن در رحم زن دیگر، موجب از بین رفتن رابطه تکوینی آن نمی‌شود.<ref>مؤمن، «شبیه‌سازی»، ص۸۸.</ref>

* جواهری، حسن، بحوث فی الفقه المعاصر، بیروت، دار الذخائر،‌ بی‌تا.

* سیستانی، سید علی، [https://www.sistani.org/persian/qa/01019/ «پرسش و پاسخ شبیه‌سازی»]، سایت دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی،‌ تاریخ بازدید: ۲۰ شهریور ۱۴۰۳ش.