شبیه‌سازی انسان در آینه فقه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Mkhaghanif (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نویسنده | {{نویسنده | ||
|نویسنده = | | نویسنده = محمود صادقی | ||
|نویسنده۲ = | | نویسنده۲ = | ||
|نویسنده۳ = | | نویسنده۳ = | ||
|گردآوری = | | گردآوری = | ||
|ویراستار۱ = | | ویراستار۱ = | ||
|ویراستار۲ = | | ویراستار۲ = | ||
|ویراستار۳ = | | ویراستار۳ = | ||
}} | }} | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
}} | }} | ||
* '''چکیده''' | * '''چکیده''' | ||
'''شبیه‌سازی انسان در آینه فقه''' اثر | '''شبیه‌سازی انسان در آینه فقه''' اثر [[سیدمحسن مرتضوی]] به‌طور جامع به مسأله [[شبیه‌سازی (منابع مطالعاتی)|شبیه‌سازی]] پرداخته است. شبیه‌سازی انسان و حیوان یکی از موضوعات پیچیده و چالش‌برانگیز در عرصه فقه و علم است که نیازمند بررسی‌های دقیق و عمیق می‌باشد. این کتاب برگرفته از دروس خارج مسائل مستحدثه [[حسین شوپایی]] است. | ||
در بخش نخست، نویسنده به تعریف شبیه‌سازی و مفاهیم مرتبط با آن می‌پردازد. شبیه‌سازی به معنای تولید یک موجود زنده با استفاده از اطلاعات ژنتیکی موجود است. مرتضوی پس از بیان ادله، با استناد به آیات و روایات، به انتقادات مخالفان شبیه‌سازی اشاره کرده و به این نتیجه می‌رسد که این عمل می‌تواند منجر به اختلال در نظام اجتماعی، از بین رفتن نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده و همچنین ایجاد مشکلات اخلاقی و اجتماعی گردد. | در بخش نخست، نویسنده به تعریف شبیه‌سازی و مفاهیم مرتبط با آن می‌پردازد. شبیه‌سازی به معنای تولید یک موجود زنده با استفاده از اطلاعات ژنتیکی موجود است. مرتضوی پس از بیان ادله، با استناد به آیات و روایات، به انتقادات مخالفان شبیه‌سازی اشاره کرده و به این نتیجه می‌رسد که این عمل می‌تواند منجر به اختلال در نظام اجتماعی، از بین رفتن نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده و همچنین ایجاد مشکلات اخلاقی و اجتماعی گردد. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۲: | ||
== معرفی و گزارش ساختار کتاب == | == معرفی و گزارش ساختار کتاب == | ||
کتاب «شبیه‌سازی انسان در آینه فقه» اثری به زبان فارسی است که به بررسی شبیه‌سازی انسان و حیوان از منظر فقهی می‌پردازد. این کتاب توسط سید محسن مرتضوی در سال ۱۳۹۵ شمسی از سوی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی در قم منتشر شده است. اصل کتاب برگرفته از دروس خارج مسائل مستحدثه حسین شوپایی است که نویسنده مطالب رو مرتب و بازنویسی کرده است. | کتاب «شبیه‌سازی انسان در آینه فقه» اثری به زبان فارسی است که به بررسی شبیه‌سازی انسان و حیوان از منظر فقهی می‌پردازد. این کتاب توسط سید محسن مرتضوی در سال ۱۳۹۵ شمسی از سوی [[مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی]] در قم منتشر شده است. اصل کتاب برگرفته از دروس خارج مسائل مستحدثه حسین شوپایی است که نویسنده مطالب رو مرتب و بازنویسی کرده است. | ||
این کتاب شامل چهار بخش و ده فصل است. مرتضوی در فصل اول بخش نخست، به تعریف مفاهیم پایه‌ای (ص۱۷)، روش‌های تولید (ص۲۱)، فواید (ص۲۲) و زیان‌های شبیه‌سازی انسان (ص۲۴) می‌پردازد. فصل دوم از همین بخش، دلایل و احکام شبیه‌سازی انسان (ص۳۱) و دیدگاه‌های فقها در این زمینه (ص۶۷) را بررسی می‌کند. در این فصل همچنین، احکام وضعی و تکلیفی مرتبط با شبیه‌سازی انسان از جمله مسائل نسب و هویت (ص۷۲)، دین (ص۸۶)، نفقه (ص۹۴)، خرید و فروش سلول‌ها (ص۹۵) و نظرات فقها در مورد نسب فرزند شبیه‌سازی‌شده (ص۸۵) مطرح شده است. | این کتاب شامل چهار بخش و ده فصل است. مرتضوی در فصل اول بخش نخست، به تعریف مفاهیم پایه‌ای (ص۱۷)، روش‌های تولید (ص۲۱)، فواید (ص۲۲) و زیان‌های شبیه‌سازی انسان (ص۲۴) می‌پردازد. فصل دوم از همین بخش، دلایل و احکام شبیه‌سازی انسان (ص۳۱) و دیدگاه‌های فقها در این زمینه (ص۶۷) را بررسی می‌کند. در این فصل همچنین، احکام وضعی و تکلیفی مرتبط با شبیه‌سازی انسان از جمله مسائل نسب و هویت (ص۷۲)، دین (ص۸۶)، نفقه (ص۹۴)، خرید و فروش سلول‌ها (ص۹۵) و نظرات فقها در مورد نسب فرزند شبیه‌سازی‌شده (ص۸۵) مطرح شده است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۸: | ||
در بخش دوم، مباحث مربوط به احکام تکلیفی (ص۱۰۹) و احکام وضعی شبیه‌سازی اعضای بدن انسان، از جمله طهارت، نجاست (ص۱۱۷) و مالکیت عضو شبیه‌سازی‌شده (ص۱۱۹)، بررسی می‌شود. بخش سوم کتاب به موضوع همزادسازی (ص۱۲۵–۱۲۸) اختصاص دارد و در آن، احکام تکلیفی (ص۱۳۱) و وضعی (ص۱۴۳) این فرایند مورد بحث قرار می‌گیرد. در نهایت، در بخش چهارم نویسنده به بررسی شبیه‌سازی حیوانات (ص۱۷۷) و احکام تکلیفی (ص۱۸۳) و وضعی آن (ص۱۹۵) می‌پردازد. | در بخش دوم، مباحث مربوط به احکام تکلیفی (ص۱۰۹) و احکام وضعی شبیه‌سازی اعضای بدن انسان، از جمله طهارت، نجاست (ص۱۱۷) و مالکیت عضو شبیه‌سازی‌شده (ص۱۱۹)، بررسی می‌شود. بخش سوم کتاب به موضوع همزادسازی (ص۱۲۵–۱۲۸) اختصاص دارد و در آن، احکام تکلیفی (ص۱۳۱) و وضعی (ص۱۴۳) این فرایند مورد بحث قرار می‌گیرد. در نهایت، در بخش چهارم نویسنده به بررسی شبیه‌سازی حیوانات (ص۱۷۷) و احکام تکلیفی (ص۱۸۳) و وضعی آن (ص۱۹۵) می‌پردازد. | ||
== احکام تکلیفی شبیه‌سازی انسان == | |||
سید محسن مرتضوی در کتاب خود بیان می‌کند که [[شبیه‌سازی انسان]] به معنای تولید مثل از طریق سلول غیرجنسی است که منجر به ایجاد نسخه‌ای مشابه با اصل می‌شود، بدون نیاز به تلقیح سلول‌های جنسی زن و مرد (ص۱۹). او در این زمینه دو دیدگاه مختلف را مطرح می‌کند: برخی آن را حرام می‌دانند، در حالی‌که گروهی از فقها به جواز آن قائل هستند (ص۳۲). | |||
سید محسن مرتضوی در کتاب خود بیان می‌کند که شبیه‌سازی انسان به معنای تولید مثل از طریق سلول غیرجنسی است که منجر به ایجاد نسخه‌ای مشابه با اصل می‌شود، بدون نیاز به تلقیح سلول‌های جنسی زن و مرد (ص۱۹). او در این زمینه دو دیدگاه مختلف را مطرح می‌کند: برخی آن را حرام می‌دانند، در حالی‌که گروهی از فقها به جواز آن قائل هستند (ص۳۲ | |||
=== دلایل مخالفان شبیه‌سازی === | |||
مرتضوی هفت دلیل برای حرمت شبیه‌سازی انسان ذکر می‌کند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: شبیه‌سازی نوعی تشبه به خالق است (ص۳۲)، مصداق تغییر در خلقت الهی محسوب می‌شود (ص۳۳)، تمایز و تفاوت‌های طبیعی بین انسان‌ها را از بین می‌برد (ص۳۸)، قانون طبیعی فرزندآوری از طریق ترکیب سلول‌های جنسی زن و مرد را نقض می‌کند (ص۴۲) و نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده را از بین می‌برد (ص۴۹). | |||
نویسنده تأکید می‌کند که از بین رفتن نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده از مهم‌ترین دلایل مخالفان شبیه‌سازی است. به باور این افراد، شریعت برای حفظ نسب اهمیت ویژه‌ای قائل است، اما شبیه‌سازی این اصل را نقض کرده و انسان‌هایی را به وجود می‌آورد که هیچ ارتباطی با والدین خود ندارند (ص۴۹). این گروه به احادیثی استناد می‌کنند که بر لزوم حفظ عده زنان برای جلوگیری از مخلوط شدن نطفه‌ها (ص۵۰) و همچنین روایاتی که حرمت زنا را برای حفظ نسب و هویت فرزندان تأکید دارند (ص۵۱). برخی از فقهای شیعه مانند [[جواد تبریزی]] و [[ناصر مکارم شیرازی]] (ص۵۵) و اکثریت علمای اهل سنت (ص۵۴ و ۵۷–۵۹) با استناد به همین دلایل، شبیه‌سازی را حرام می‌دانند. در مقابل، مرتضوی تمامی هفت دلیل حرمت شبیه‌سازی را رد می‌کند (ص۵۶). | |||
مرتضوی در انتهای بحث چنین نتیجه می‌گیرد که شبیه‌سازی انسان به دلیل از بین رفتن نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده و مشکلات اجتماعی و فرهنگی متعدد، حرام است (ص۶۷ و ۷۱). وی همچنین به فتاوای فقهای شیعه مانند سیستانی (ص۶۷)، تبریزی (ص۶۸)، شبیری زنجانی و مکارم شیرازی (ص۶۹) اشاره می‌کند که شبیه‌سازی انسان را حرام دانسته‌اند. | === نتیجه‌گیری مؤلف === | ||
مرتضوی در انتهای بحث چنین نتیجه می‌گیرد که شبیه‌سازی انسان به دلیل از بین رفتن نسب و هویت فرزند شبیه‌سازی‌شده و مشکلات اجتماعی و فرهنگی متعدد، حرام است (ص۶۷ و ۷۱). همچنین، شبیه‌سازی می‌تواند منجر به از بین رفتن نهاد ازدواج و خانواده شود، چرا که انسان‌ها بدون نیاز به ازدواج صاحب فرزند می‌شوند (ص۶۴). وی همچنین به فتاوای فقهای شیعه مانند [[سید علی سیستانی|سیستانی]] (ص۶۷)، [[میرزا جواد تبریزی|تبریزی]] (ص۶۸)، [[سیدموسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] و [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] (ص۶۹) اشاره می‌کند که شبیه‌سازی انسان را حرام دانسته‌اند. | |||
== احکام وضعی شبیه‌سازی انسان == | |||
سیدمحسن مرتضوی در صفحه ۷۱ تا ۱۰۵ احکام وضعی شبیه‌سازی انسان را مطرح می‌کند که در ادامه به اختصار بیان می‌شود. | سیدمحسن مرتضوی در صفحه ۷۱ تا ۱۰۵ احکام وضعی شبیه‌سازی انسان را مطرح می‌کند که در ادامه به اختصار بیان می‌شود. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۷: | ||
نویسنده در خصوص انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به مادر، دو دیدگاه را مطرح می‌کند: برخی صاحب تخمک را مادر می‌دانند و برخی دیگر، صاحب رحم را مادر می‌شمارند. به گفته وی، بر اساس مبنای ما، صاحب رحم مادر محسوب می‌شود؛ بنابراین، انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به زنی که فرزند در رحم او رشد می‌کند، مجاز است (ص۷۴–۷۵). | نویسنده در خصوص انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به مادر، دو دیدگاه را مطرح می‌کند: برخی صاحب تخمک را مادر می‌دانند و برخی دیگر، صاحب رحم را مادر می‌شمارند. به گفته وی، بر اساس مبنای ما، صاحب رحم مادر محسوب می‌شود؛ بنابراین، انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به زنی که فرزند در رحم او رشد می‌کند، مجاز است (ص۷۴–۷۵). | ||
=== | === محرمیت و حرمت ازدواج === | ||
نویسنده بیان می‌کند که اگر سلول تلقیح‌شده در رحم زنی قرار گیرد، آن زن، مادر فرزند شبیه‌سازی‌شده محسوب می‌شود. در صورتی که این فرزند دختر باشد، با شوهر زنی که سلول در رحم او رشد کرده، محرم خواهد بود (ص۷۶). | نویسنده بیان می‌کند که اگر سلول تلقیح‌شده در رحم زنی قرار گیرد، آن زن، مادر فرزند شبیه‌سازی‌شده محسوب می‌شود. در صورتی که این فرزند دختر باشد، با شوهر زنی که سلول در رحم او رشد کرده، محرم خواهد بود (ص۷۶). وی معتقد است چونکه انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده با پدر و مادر منتفی است؛ بنابراین ازدواج زن و شوهر با این فرزند جایز است (ص۷۹). | ||
=== | === ارث‌بردن فرزند شبیه‌سازی‌شده === | ||
نگارنده بر این باور است که اگر انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به پدر و مادر منتفی باشد، فرزند از آنان ارث نمی‌برد (ص۷۹). اما اگر انتساب و رابطه فرزند با زن و مرد پذیرفته شود، فرزند در صورتی از پدر و مادر ارث می‌برد که در زمان حیات آنان متولد شده باشد (ص۸۰). در صورتی که سلول تلقیح‌شده در آزمایشگاه نگهداری شود و پس از مرگ مورّث (کسی که ارثی برای دیگران گذاشته باشد) در رحم زنی قرار گیرد و متولد شود، فرزند شبیه‌سازی‌شده از مورّث ارث نخواهد برد (ص۸۳). | نگارنده بر این باور است که اگر انتساب فرزند شبیه‌سازی‌شده به پدر و مادر منتفی باشد، فرزند از آنان ارث نمی‌برد (ص۷۹). اما اگر انتساب و رابطه فرزند با زن و مرد پذیرفته شود، فرزند در صورتی از پدر و مادر ارث می‌برد که در زمان حیات آنان متولد شده باشد (ص۸۰). در صورتی که سلول تلقیح‌شده در آزمایشگاه نگهداری شود و پس از مرگ مورّث (کسی که ارثی برای دیگران گذاشته باشد) در رحم زنی قرار گیرد و متولد شود، فرزند شبیه‌سازی‌شده از مورّث ارث نخواهد برد (ص۸۳). | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۹۳: | ||
=== اجاره رحم برای حمل جنین شبیه‌سازی‌شده === | === اجاره رحم برای حمل جنین شبیه‌سازی‌شده === | ||
از دیگر احکام مرتبط با شبیه‌سازی، اجاره رحم برای رشد سلول تلقیح‌شده است (ص۹۹). نویسنده بیان می‌کند این معامله سه اشکال وارد است که با توجه به این اشکالات، اجاره رحم برای حمل جنین شبیه‌سازی‌شده جایز نیست (ص۹۹–۱۰۳). | از دیگر احکام مرتبط با شبیه‌سازی، [[رحم جایگزین (منابع مطالعاتی)|اجاره رحم]] برای رشد سلول تلقیح‌شده است (ص۹۹). نویسنده بیان می‌کند این معامله سه اشکال وارد است که با توجه به این اشکالات، اجاره رحم برای حمل جنین شبیه‌سازی‌شده جایز نیست (ص۹۹–۱۰۳). | ||
=== حفظ جنین شبیه‌سازی‌شده در رحم === | === حفظ جنین شبیه‌سازی‌شده در رحم === | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۹۹: | ||
== شبیه‌سازی اعضای بدن انسان == | == شبیه‌سازی اعضای بدن انسان == | ||
=== احکام تکلیفی شبیه‌سازی | |||
=== احکام تکلیفی شبیه‌سازی اعضای بدن === | |||
سید محسن مرتضوی در فصل نخست از بخش دوم، به بررسی احکام تکلیفی شبیه‌سازی اعضای بدن انسان پرداخته است (ص ۱۰۹). او دو دیدگاه را در این زمینه مطرح می‌کند: گروهی شبیه‌سازی اعضای بدن را حرام می‌دانند و گروهی دیگر آن را جایز می‌شمارند (ص ۱۱۰). نویسنده پس از بیان دلایل مخالفان و بررسی انتقادی آنها (ص ۱۱۰–۱۱۵)، در نهایت جواز شبیه‌سازی اعضای بدن را تأیید می‌کند (ص ۱۱۵). | سید محسن مرتضوی در فصل نخست از بخش دوم، به بررسی احکام تکلیفی شبیه‌سازی اعضای بدن انسان پرداخته است (ص ۱۰۹). او دو دیدگاه را در این زمینه مطرح می‌کند: گروهی شبیه‌سازی اعضای بدن را حرام می‌دانند و گروهی دیگر آن را جایز می‌شمارند (ص ۱۱۰). نویسنده پس از بیان دلایل مخالفان و بررسی انتقادی آنها (ص ۱۱۰–۱۱۵)، در نهایت جواز شبیه‌سازی اعضای بدن را تأیید می‌کند (ص ۱۱۵). | ||
در فصل دوم از همین بخش، نویسنده به احکام وضعی شبیه‌سازی اعضای بدن، از جمله طهارت، نجاست و مالکیت عضو شبیه‌سازی‌شده می‌پردازد (ص ۱۱۷). وی تصریح می‌کند که اگر عضو شبیه‌سازی‌شده از اجزای ظاهری بدن باشد، در ابتدا نجس محسوب می‌شود؛ اما پس از پیوند و تبدیل‌شدن به بخشی از بدن انسان، پاک خواهد شد (ص ۱۱۸). بنابراین، نماز خواندن با آن بدون اشکال است (ص ۱۱۸–۱۱۹). | در فصل دوم از همین بخش، نویسنده به احکام وضعی شبیه‌سازی اعضای بدن، از جمله طهارت، نجاست و مالکیت عضو شبیه‌سازی‌شده می‌پردازد (ص ۱۱۷). وی تصریح می‌کند که اگر عضو شبیه‌سازی‌شده از اجزای ظاهری بدن باشد، در ابتدا نجس محسوب می‌شود؛ اما پس از پیوند و تبدیل‌شدن به بخشی از بدن انسان، پاک خواهد شد (ص ۱۱۸). بنابراین، نماز خواندن با آن بدون اشکال است (ص ۱۱۸–۱۱۹). | ||
=== احکام وضعی شبیه‌سازی | === احکام وضعی شبیه‌سازی اعضای بدن === | ||
در زمینه مالکیت و خرید و فروش اعضای شبیه‌سازی‌شده، نویسنده به دو دیدگاه اشاره می‌کند. گروهی بر این باورند که صاحب سلولی که از آن شبیه‌سازی انجام شده، مالک عضو تولیدشده است و می‌تواند آن را بفروشد (ص ۱۱۹). اما مرتضوی این دیدگاه را رد کرده و معتقد است که انسان مالک اعضای بدن خود نیست، بلکه این اعضا امانتی الهی محسوب می‌شوند؛ ازاین‌رو، حق خرید و فروش آنها را ندارد. وی تأکید دارد که تنها راه انتقال چنین اعضایی، هبه مشروط است؛ به این معنا که فرد دریافت‌کننده عضو می‌تواند مبلغی به صاحب سلول بپردازد، مشروط بر اینکه صاحب سلول از حق اختصاص خود صرف‌نظر کند (ص ۱۱۹–۱۲۰). | در زمینه مالکیت و خرید و فروش اعضای شبیه‌سازی‌شده، نویسنده به دو دیدگاه اشاره می‌کند. گروهی بر این باورند که صاحب سلولی که از آن شبیه‌سازی انجام شده، مالک عضو تولیدشده است و می‌تواند آن را بفروشد (ص ۱۱۹). اما مرتضوی این دیدگاه را رد کرده و معتقد است که انسان مالک اعضای بدن خود نیست، بلکه این اعضا امانتی الهی محسوب می‌شوند؛ ازاین‌رو، حق خرید و فروش آنها را ندارد. وی تأکید دارد که تنها راه انتقال چنین اعضایی، هبه مشروط است؛ به این معنا که فرد دریافت‌کننده عضو می‌تواند مبلغی به صاحب سلول بپردازد، مشروط بر اینکه صاحب سلول از حق اختصاص خود صرف‌نظر کند (ص ۱۱۹–۱۲۰). | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۵۹: | ||
[[رده:مقالات کتاب‌شناسی]] | [[رده:مقالات کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:کتاب‌های شبیه‌سازی]] | [[رده:کتاب‌های شبیه‌سازی]] | ||
[[رده:کتاب‌های سید محسن مرتضوی]] | |||