هنر از دیدگاه فقه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در فصل اول پس از بیان پیشینه و مفهوم‌شناسی موسیقی، حکم غنا را از نظر فقهی بررسی می‌کند. او برای این منظور به مفهوم‌شناسی غنا و بررسی ادله فقیهان برای حرام‌دانستن غنا می‌پردازد. در فصل دوم احکام تصویرگری و مجسمه‌سازی مورد مطالعه قرار گرفته، دیدگاه فقیهان در مسئله، همراه با دلایل قرآنی و روایی آنها تحلیل می‌شود. در فصل سوم، مؤلف به احکام مرتبط با رسانه می‌پردازد، از جمله حرام‌بودن نشر اکاذیب، رابطه زنان و مردان در نمایش‌ها و [[گریم|گریم چهره بازیگران]].

نویسنده پس از بررسی تعریف‌های مختلف غنا در کتاب‌های لغت، همه این تعریف‌ها را ناظر به صوتی می‌داند که به سبب کیفیت خاصش، طربی را ایجاد کند که شادی یا غم شدیدی را در پی داشته باشد (ص۲۶). به نظر او، فقها در لحاظ کردن قیدِ اطراب و ترجیع در مفهوم غنا اختلاف دارند و این اختلاف معنوی است نه لفظی. او با بررسی مجموع دیدگاه فقهیان و لغت‌شناسان در تبیین مفهوم غنا، این احتمال را مطرح کرده که مقصود از غنا صوت لهوی است که مناسب مجالس لهو و لعب است و بعید نیست که تعابیر اهل‌لغت و روایات ناظر به این مفهوم باشد (ص۲۹). به گفته مؤلف، لحن روایات نبوی(ص) و روایات صادقین(ع) درباره غنا متفاوت است؛ چرا که در زمان صادقین(ع)، برای غنا مفهومی ثانوی به وجود آمد و آن غنای شاهانه و آلوده به شراب بود (۴۰).

نویسنده درباره غنا سه دیدگاه را مطرح کرده است:  

# با توجه به تعلیل واردشده در روایات (باطل، لغو و لهو‌الحدیث بودن غنا) و [[تناسب حکم و موضوع]] و نیز با توجه به روایت‌های معارض، این نتیجه به دست می‌آید که تنها از غنای شهوانی نهی شده است (ص۵۸-۶۲).

نزهت در مسئلۀ نقاشی و [[مجسمه‌سازی]]، شناخت دقیق موضوعِ حکم را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر دانسته، معتقد است، با تبیین دقیق معنای صورت و تمثال در روایات، بخش مهمی از ابهامات از بین می‌رود (ص۱۰۱). او پس از برررسی معنای صورت و تمثال در لغت و روایات، چهار دیدگاه را در معنای صورت و تمثال ذکر کرده است:  

#هم‌معنا بودن صورت و تمثال؛

نویسنده با بررسی این معانی، دیدگاه سوم را دقیق‌تر دانسته است. البته او در تبیین دیدگاه مختار خود، بدون هیچ توضیحی بر عکسِ قول سوم، معنای صورت را اعم از معنای تمثال دانسته، معتقد است، کلمۀ صورت، جاندار و غیرجاندار و مجسمه و غیرمجسمه را شامل می‌شود، اما تمثال تنها بر مجسمه یا غیرمجسمۀ جانداران اطلاق می‌شود (ص۱۱۹).

درباره حکم فقهی نقاشی و مجسمه‌سازی پنچ دیدگاه مهم وجود دارد:  

نویسنده با تأکید بر اهمیت‌داشتن دو عامل زمان و مکان در فرایند اجتهاد، به بررسی معیارهای حرمت مجسمه‌سازی و نقاشی پرداخته است (ص۱۲۹). او حکم مجسمه‌سازی و نقاشی را از احکام تعبدی نمی‌داند که راه ملاک‌یابی آن بر روی عقل بسته باشد. به نظر او، ساخت و نگهداری مجسمه‌ها تنها در صورتی حرام است که برای ترویج بت‌پرستی انجام شود؛ اما اگر این کارها برای اهداف قابل قبول و مشروع انجام شوند، اشکالی ندارند (ص۹۸). همچنین او با بررسی روایات به این نتیجه رسیده است که نهی از نقاشی به انگیزه‌هایی مانند دوری از رفاه‌طلبی، پرهیز از لهو و دل‌بستگی به دنیا صورت گرفته است (ص۱۴۱-۱۴۳).

به گفته نزهت، بررسی و تعیین دیدگاه‌های فقهی در مورد رسانه‌های جدید از مهم‌ترین [[مسائل مستحدثه]] به شمار می‌رود؛ چون در صدر اسلام رسانه‌های جدید وجود نداشت و احکام آنها در احادیث بیان نشده است. او معتقد است، در موضوعات جدیدی مانند فیلم، تئاتر و بازیگری که همه از مفاهیم نوظهورند و ادله فقهی خاصی در مورد آن‌ها وارد نشده، اصل برائت جاری می‌شود. با این حال در شکل‌گیری یک فیلم یا نمایش عوامل زیادی دخالت دارد (مانند اختلاط زن و مرد، [[تشبه به جنس مخالف]]، تشبّه به معصومان(ع) و شنیدن صدای نامحرم) که ممکن است احکام دیگری داشته باشند (ص۲۲۹-۲۳۰).