فقه معاصر:پیش‌نویس اسلام و نیازهای زمان (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

استاد مطهری در دو سخنرانی که در جلد اول این کتاب با عنوان «مقتضیات زمان ۱ و ۲» درج شده است، مفهوم درست مقتضیات زمان و مواجه دو طبقه جاهل و جامد با آن را ارائه کرده است (ص۱۲۰-۱۲۹). اولین معنا، تقاضای زمان و تغییر در احتیاجات واقعی بشر است که اسلام با آن مخالتفی ندارد و فقط جلوی هوا و هوس را گرفته است (ص۱۱۷). وی به حاجت‌های ثابت و متغیر (ص۱۱۹و۱۲۳) و سلیقه و ذوق مردم زمان (ص۱۲۲) پرداخته و سپس وارد این بحث شده که بعضی مدعی اند بشر در زمان گذشته به دین احتیاج داشته ولی اکنون از آن بی نیاز است (ص۱۲۳). وی احتیاج بشر به دین را با نگاه فلسفی (ص۱۲۳) و دو ثبات روح انسان (ص۱۲۵) و قوانین ثابت عالم (ص۱۲۶) بررسی کرده و نتیجه گرفته تغییر و کهنگی درباره اشیا و اجسام صادق است نه اصول و قوانین (ص۱۲۸). مطهری در سخنرانی دیگری، در تکمیل بحث خودش، عبادت و پرستش را نیز از نظر نیاز ثابت انسان بررسی کرده است (ص۱۷۱-۱۷۹).

مطهری در ادامه، احتیاج به دین را با نگاه اجتماعی بررسی کرده و با اشاره به ادعای اینکه همه خواسته‌ها و فعالیت‌های بشر حتی دین و اخلاق ناشی از منافع اقتصادی و شکمش است، این ادعا و نگاه را بزرگ‌ترین اشتباه توصیف کرده است؛ چرا که انسان خلیفة الله است (ص۱۲۸) و مقام انسانیت و معنویت بالاتر از این حرف هاست و انسان حتی می‌تواند از منافع اقتصادی خودش صرف نظر کند (ص۱۲۹).

استاد برای تکمیل بحث مفهوم درست مقتضیات زمان، در ادامه سخنرانی خود، تغییرات زمان در تاریخ اسلام را بررسی کرده (ص۱۳۱) و دو نمونه را مثال زده و شرح داده است: تغییر اقتضای زمان و نمود آن در پوشش امام صادق(ع) (ص۱۳۳) و صلح امام حسن و کشته شدن غیرشرافتمندانه و بی اثر (ص۱۳۶). وی همچنین در سخنرانی دیگری، مرتبط با قوانین ثابت و متغیر در زندگی و نیاز زمانه، شخصیت امام علی(ع) را در جایگاه شخصیتی برای همه زمان‌ها توصیف کرده است (ص۱۵۳-۱۶۲).