بلیط بخت‌آزمایی (منابع مطالعاتی)
بلیط بخت‌آزمایی کاغذی است که با پرداخت مبلغی در قبال آن، خریدار صلاحیت اخذ مبلغی معادل ارزش تمام اوراق شرکت کننده در قرعه را پیدا می‌کند. مشهور فقها شرکت در این امور را به انگیزه برنده شدن جایزه یا قرض به موسسه برگزار کننده حرام و باطل می‌دانند. اما اگر به انگیزه صرف مال در امور خیر باشد قائل به جواز هستند. فقیهانی چون حسین حلی قائل به جواز شرکت در این معاملات، و حلال بودن مالی که کسب شده در تمام انواع بخت‌آزمایی هستند. دلیل ایشان آیه ۲۹ سوره نساء، تجارت و رضایت اعضاء در این بخت‌آزمایی است. همچنین از فقیهان معاصر محمدتقی شهیدی، چون عنوان لعب، بر این بلیت‌ها را صادق نمی‌داند، قائل به جواز خرید و فروش و عدم صدق عنوان قمار است. اما دلیل مخالفانی چون جعفر سبحانی، قماری بودن این فعل و اکل مال به باطل است.
بخت‌آزمایی به فرایندی گفته می‌شود که فرد با پرداخت مبلغی وارد رقابتی می‌شود که نتیجه آن تصادفی است و ارتباطی با مهارت فردی ندارد. این فعالیت معمولاً به شکل خرید بلیط یا شرکت در قرعه‌کشی انجام می‌شود و از نظر فقهی دارای ابعاد گوناگونی است. بخت‌آزمایی از قمار متمایز است. در این فرایند، فرد با خرید بلیط قرعه‌کشی بدون رقابت مستقیم، تنها شانس خود را می‌آزماید.
در فقه اسلامی، قمار از محرمات محسوب می‌شود. قمار رقابتی است که در آن طرفین با پرداخت مبلغی، در شرایطی که برد و باخت به شانس بستگی دارد، وارد بازی می‌شوند. به دلیل وابستگی قمار به شانس و انتقال مال از یک فرد به فرد دیگر بدون کسب مشروع، این عمل حرام شمرده شده است. آیه ۲۹ سوره نساء بر لزوم تجارت از طریق رضایت طرفین تأکید دارد، اما قمار به دلیل عدم وجود معامله مشروع، مشمول این آیه نمی‌شود. همچنین، قمار از دیدگاه فقهی به دلیل ایجاد ضرر مالی برای بازندگان و وابستگی به شانس، از مصادیق اکل مال به باطل دانسته شده است.
برخی نظام‌های حقوقی بخت‌آزمایی را قانونی می‌دانند و بر آن نظارت دارند تا از تقلب و سوءاستفاده جلوگیری شود. در برخی کشورها، درآمد حاصل از این فعالیت‌ها برای امور عام‌المنفعه مصرف می‌شود. در مقابل، کشورهای اسلامی با استناد به آموزه‌های فقهی، محدودیت‌هایی بر این فعالیت‌ها اعمال کرده‌اند. فقه اسلامی علاوه بر بررسی نیت و ساختار بخت‌آزمایی، به تأثیرات اجتماعی آن نیز توجه دارد. بخت‌آزمایی در صورت ایجاد وابستگی مالی و تشویق افراد به کسب درآمد از راه‌های غیرمولد، می‌تواند از نظر اخلاقی و اجتماعی نامطلوب باشد.
مقاله‌ها
فارسی
- نسبت سنجی فقهی-حقوقی بخت آزمایی با قمار، میثم نظری علوم و محمدحسین اسفندیارپور، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲، سال ۱۰، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه و پدیده بخت آزمایی،حسین حلی، مترجم آرش مردانی‌پور،فصلنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۴، ۱۳۷۴ش.اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- اسناد فقهی : بلیط بخت آزمایی-قسمت ۲، روح الله خمینی و محمد محمدی گیلانی، فصلنامه مجله فقه اهل بیت، شماره ۲، ۱۳۷۴ش.اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- أحكام المسابقات و المراهنات في الشريعة الإسلامية : دراسة فقهية مقارنة، عبدالباسط محمد عبدالحميد، خلف مصر، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين بالقاهرة، شماره ۲۶، جلد ۳، ۲۰۰۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اليانصيب و الرهان أيضاً قمار، عبدالحميد ياسين، هدي الإسلام، المجلد ۳، العدد ۲، ۱۹۵۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- امکان سنجی تحریم و جرم انگاری قماربازی، شرط بندی و بخت آزمایی به صورت سازمان یافته و در فضای سایبری، الناز انصاری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان، پردیس علوم انسانی، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید