حقوق حیوانات (منابع مطالعاتی)
حقوق حیوانات در آموزه‌های دینی و متون فقهی اسلامی مورد بررسی قرار گرفته شده است و فقها برخی از مصادیق آن را در زمره حق الله دانسته‌اند. امروزه با توجه به تغییرات صورت گرفته در نگهداری از حیوانات به‌ویژه نگهداری حیوانات در خانه و آپارتمان و گردش دادن آنان در اماکن عمومی، پرسش‌ها و چالش‌هایی پیش‌روی فقه معاصر در زمینه حقوق حیوانات طرح شده است؛ ازجمله: مشروعیت نگهداری از حیوانات به‌صورت خصوصی یا در باغ وحش، جواز خرید و فروش حیوانات، تغییر زیستگاه حیوان، مشروعیت استفاده نامتعارف از حیوانات و وجوب نفقه حیوان بر مالک آن. از دیگر مسائل مرتبط با حقوق حیوانات، تزاحم با برخی حقوق شهروندی و همسایگی است.
در این مقاله منابع مطالعاتی در زمینه تعریف و تبیین حقوق حیوانات و برخی مصادق آن جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
- حکم فقهی سگ‌های ولگرد (خرید و فروش، نگهداری و کشتار)، حامد گلی‌پورقوشقیه، قم، انتشارات سپهر حکمت، ۱۴۰۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حکم تکلیفی و وضعی نگهداری حیوانات در منزل، ابوالفضل حسین‌زاده، تبریز، انتشارات آلتین، ۱۴۰۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در اسلام، عباس نوری، پریسا گل‌زاده، قم، عصر جوان، ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگاهی بر حقوق حیوان‌ها در فقه اسلامی، سیده سمیه جمالی کلور و اکرم خلیل‌آبادی، انتشارات نیاسا، تهران، ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگه مطالعات فقه معاصر
- بینش فقهی حقوقی آزار حیوان و نبات، علی اسکندری، انتشارات میراث فرهیختگان، تهران، ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در اسلام و سایر ادیان، صبا علوی‌زاده شیرازی، انتشارات گنج علم، شیراز، ۱۴۰۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر فقه اسلامی، صداقت محمدی خانقاه، انتشارات سپهر فروزان، اردبیل، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اسلام و حقوق حیوانات، کوثر افشاری و سعید آقابیگی،انتشارات زهیر، قم، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- احکام و حقوق حیوانات در فقه و اسناد بین‌المللی حمایت حیوان‌ها، سید حامد شیرازی بهشتی‌ها و سمیه سبزیان، انتشارات حماسه سخن، آشتیان - مرکزی، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق حیوانات از منظر فقه و نظام حقوقی ایران، زینت‌السادات وحیدموسوی، انتشارات ندای کارآفرین، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جان شیرین: حقوق حیوانات در متون اسلامی، علی رضایی بیرجندی، انتشارات مؤسسه بوستان کتاب، قم، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در آیات و روایات، سید روح‌الله موسوی، زیر نظر سید مهدی طباطبایی، انتشارات فقه، قم، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات و بایسته‌های فقهی آن حمایت حیوان‌ها، فاطمه عرب‌احمدی، انتشارات آرنا، تهران، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در منابع اسلامی، منوچهر نورآذریان و ناصر صمدی، انتشارات اختر، تبریز، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در اسلام، ابوالقاسم مقیمی حاجی، انتشارات نورالسجاد، قم، ۱۳۸۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- حقوق حیوانات از منظر فقه اسلام و حقوق بین‌الملل، مهدی بهره‌مند، فصلنامه فقه و حقوق نوین، شماره ۱۳، بهار ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگهداری و حقوق حیوانات، یدالله مقدسی، فصلنامه، شماره ۱۳۷، ره توشه بهار ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق همسایگان و حقوق حیوانات آپارتمانی کاوشی حقوقی-فقهی، پرویز باقری، محمدرضا رضوان طلب و عبدالجبار زرگوش نسب، فصنلمه تحقیقات حقوقی، شماره ۹۷، بهار ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق حیات حیوانات از منظر روایات، فریده اصغری و سید حسن عابدیان و احمد مرادخانی، دوفصلنامه پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی، شماره ۱۵، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واکاوی مبانی فقهی حقوق حیوانات، فریده اصغری و سید حسن عابدیان و احمد مرادخانی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی حقوق حیوانات در پرتو فقه و رویکردهای فلسفی، سیدحسام الدین رفیعی طباطبایی، دوفصلنامه تمدن حقوقی، شماره ۶، بهار و تابستان، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مطالعه تطبیقی حقوق حیوانات بر اساس آموزه‌های اسلامی، امیرعباس مینایی فر و ناصر صادقیان و محمدحسن دشتی خویدکی، فصلنامه اخلاق زیستی، شماره ۳۵، بهار ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در اندیشه‌های اسلامی و قوانین موضوعه ایران، الهام فیض آبادی، دوفصلنامه تحقیقات حقوق قضایی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نوآوری‌های اسلام در تبیین و تدوین حقوق حیوانات، حسن موثقی، فصلنامه فقه و حقوق معاصر، شماره۱۳، پاییز ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگرشی به تکالیف انسانی در برابر حقوق حیوانات، میلاد رضائی، فاطمه باستانی، فصلنامه پژوهشهای حقوقی قانون یار، شماره ۷، پاییز ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر قرآن، روایات، علوم زیستی و غرب، ارس رفیعی و امیر عزیزی، دوفصلنامه احسن الحدیث، شماره ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- راهبرد و راهکارهای فقهی حل معضلات در حوزه جانوران، اوگین آکبولاک، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۱۲، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق نفقه حیوانات در فقه اسلامی، سید حسام الدین رفیعی طباطبایی، فصلنامه، فقه، حقوق و علوم جزا، شماره ۱۴، زمستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی حفاظت از حیوانات در فقه امامیه و حقوق، حسن عظیمی، دوفصلنامه در مسیر استنباط، شماره ۲۰ و ۲۱، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه حقوق حیوانات از منظر فقه، فاطمه باستانی و مهدی ذوالفقاری و مرتضی براتی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل پدیده حیوان آزاری در فقه امامیه و حقوق ایران، محمد محسنی دهکلانی و علی رضانژاد، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۸۳، پاییز ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر قرآن و سنت، محمدحسن موحدی ساوجی، دوفصلنامه دین و دنیای معاصر، شماره ۶، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر فقه و قانون، الهام صالحی و ناصر سلمانی ایزدی، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره ۱، بهار ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ذبح و شکار، از منظر حقوق حیوانات در فقه شیعه، سید محمدجواد وزیری فرد و احمد اولیایی، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره ۴۷، پاییز ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر اسلام، محسن جوادی و اصغر مسعودی، فصلنامه پژوهشهای اخلاقی، شماره ۱۴، زمستان ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه حقوق حیوانات در منابع معتبر فقهی، فاطمه عرب احمدی و امرالله نیکو منش، ماهنامه پژوهشهای علوم انسانی، شماره ۳۰، اسفند ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بازشناسی حقوق حیوانات در فقه امامیه، با تأکید بر حق نفقه، حسن علیدادی سلیمانی و سید مصطفی طباطبایی، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره ۵۶، تابستان ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از دیدگاه قرآن و احادیث، سمیه قهاری و سجاد قهاری و سعید قهاری، فصلنامه پژوهشهای میان رشته‌ای قرآن و انگاره‌های علوم زیستی. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در فقه اسلامی، ابوالقاسم مقیمی حاجی، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۴۸، زمستان ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوان‌ها در سیره و سخن پیامبر اعظم (ص) و مقایسه آن با حقوق بشر در غرب، علی احمدی خواه، فصلنامه تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره ۱۱، پاییز ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه شیعه و حقوق حیوانات، علی‌اکبر کلانتری ارسنجانی، دوفصلنامه فقه، شماره ۳۳و ۳۴، پاییز و زمستان ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق موجودات زنده در قرآن و روایات با تأکید بر حقوق گیاهان و حیوانات، سیدحسن حسینی، فصلنامه پژوهشهای میان رشته‌ای قرآن و انگاره‌های علوم زیستی، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از منظر فقه اسلام و حقوق بین‌الملل، مهدی بهره‌مند، فصلنامه فقه و حقوق نوین، شماره ۱۳، بهار ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الحيوان في القرآن والسنة، جلول صالحی، مجلة الدراسات الإسلامية، الجزایر، جامعة عمار ثليجي بالأغواط - كلية العلوم الإنسانية والاجتماعية - قسم العلوم الإسلامية، جلد ۶، شماره ۲، ۲۰۲۱م.کتابخاه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق الحيوان المعنوية في القرآن الكريم والسنة، أحمد مصطفی محمد منصور، سودان، مجلة المنبر، شماره ۲۳، ۲۰۱۶م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- من حقوق الحيوان فى الإسلام، عبدالواحد بوشداق، ترکیه، مجلة حراء، سال ۸، شماره ۳۴، ۲۰۱۳م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق الحيوان في الفقه الإسلامي، خالد محمد عبدالرءوف عمارة، مصر، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، شماره ۲۵، ۲۰۱۰م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق الحيوان فى الإسلام، محمد رجب بیومی، عربستان سعودی، التضامن الإسلامي سال ۳۵، جلد ۵، ۱۹۸۰م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مبانی فقهی و امکان‌سنجی جرم‌انگاری نگهداری حیوانات و رویه قضایی در شهر مشهد از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، سید علی ارادتی، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی شاندیز، گروه حقوق، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در فقه و حقوق ایران و اسناد بین‌الملل، کارشناسی ارشد، محدثه آگیش، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مصادیق جنایت بر حیوان در فقه مذاهب اسلامی، فائزه فیروزی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مقایسه ای بیانیه جهانی حقوق حیوانات با فقه امامیه، کارشناسی ارشد، سکینه رهنما داوودلی، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگه داری از حیوانات خانگی (احکام فقهی، حقوق و تکالیف)، کارشناسی ارشد، شیرین باقریان، مؤسسه آموزش عالی حکیم طوس، گروه الهیات - فقه و مبانی حقوق، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- خرید و فروش و نگهداری حیوانات خانگی از منظر فقهی حقوقی، مهسا رفعتی الاشتی، کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین، دانشکده اصول الدین مرکز قم، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نگهداری حیوانات در منزل از دیدگاه فقه اهل بیت علیهم السلام، محمدرضا شاکری، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی جرم انگاری حیوان آزاری در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، کارشناسی ارشد، عارف اقدامی شیجانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسوولیت مدنی ناشی از اشیا و حیوانات از منظر فقه امامیه و حقوق افغانستان، محمدعلی محقق‌زاده، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی احکام نگهداری از حیوانات خانگی از منظر فقه و حقوق، کتایون آهنگری، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی اهلیت تمتع اقسام مختلف حیوانات در فقه امامیه با نقدی بر رویه باغ وحش‌ها در ایران، زهره بهرامی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی مبانی دینی جایگاه و حقوق حیوانات در اسلام و مزداپرستی، فاطمه صادقی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه کاشان، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حقوق حیوانات در فقه اسلامی، سمیه جمالی کلور، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در فقه اسلامی و قوانین موضوعه ایران، الهه حسن شاهی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات از دیدگاه فقه و قانون، فاطمه عرب احمدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی حقوق حیوانات در فقه و حقوق و تأثیر رعایت آن بر محیط زیست، نرجس دهقان منشادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حقوق حیوانات در فقه امامیه، حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، مسعود حدادی کهنموئی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق حیوانات در فقه و حقوقؤ ایران و اسناد بین‌الملل، کارشناسی ارشد، محدثه آگیش، دانشگاه الزهرا (س)، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- حقوق الحيوان وأحكامه في السنة النبوية : جمعا وتخريجا ودراسة، خالد بن عبدالعزیز بن أحمد الربیع، دکتری، عربستان سعودی، كلية أصول الدين، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ۲۰۰۷م.
- حقوق الحيوان في الإسلام، توفیق علی محمد العمری، کارشناسی ارشد، یمن، جامعة ذمار، ۲۰۰۶م.
- الحيوان وما يتعلق به من أحكام : دراسة مقارنة، یاسر أحمد صالح خیری، کارشناسی ارشد، سودان، كلية الشريعة والقانون، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۰۲م.